هنر شفاف اندیشیدن کتابی در ژانر روانشناسی است که در سال 2013 توسط نویسنده‌ی سوئیسی رولف دوبلی نوشته شد. او در نود و نه فصل این کتاب به بررسی نود و نه خطای رایج در تفکر پرداخت که موجب سوگیری‌های شناختی می‌شود. هدف اصلی او در این کتاب آشنایی مخاطب با شیوه‌ی درست اندیشیدن بود. این اثر در سال 1394 با سرپرستی و ترجمه‌ی عادل فردوسی‌پور منتشر شد و به اندازه‌ای مورد توجه و اقبال قرار گرفت که طی سال‌های گذشته بیش از 180 بار تجدید چاپ شد.
ما در این مقاله از دانشگاه کسب و کار به معرفی این کتاب خواندنی می‌پردازیم و مباحثی از آن را با یکدیگر بررسی می‌کنیم.
معرفی کتاب هنر شفاف اندیشیدن
مبحث اصلی کتاب هنر شفاف اندیشیدن، ناتوانی در شفاف اندیشی یا خطاهای شناختی است که موجب انحراف فرد از اصول صحیح تفکر می‌شود. رولف دوبلی نویسنده سوئیسی، مطالب این کتاب را براساس نظریات و تجربه‌های خود در سال‌های مختلف جمع‌آوری کرد. او این مطالب را طی چندین هفته در یک هفته‌نامه‌ی آلمانی – سوئیسی منتشر کرد و بعدها آن را به صورت یک کتاب مستقل درآورد.
این کتاب با عنوان The Art of Thinking Clearly در سال 2013 در 326 صفحه منتشر شد و از همان ابتدا مورد توجه و استقبال مردم قرار گرفت. هدف اصلی نویسنده این بود که افراد را با خطاهای شناختی آشنا کند، نه اینکه راهکارهایی برای کنترل آن‌ها به مردم بدهد. به این ترتیب افراد با دانش و آگاهی می‌توانستند افکار خود را کنترل کرده و کمتر به سوگیری‌های شناختی دچار شوند.
ترجمه کتاب هنر شفاف اندیشیدن در ایران
شهرت این کتاب در خارج از ایران، مترجمان ایرانی را به فکر ترجمه و انتشار آن در ایران انداخت. در سال 1394 نسخه‌ی فارسی این اثر با ترجمه‌ی عادل فردوسی پور، بهزاد توکلی و علی شهروزی در نشر چشمه منتشر شد. استقبال مردم از این اثر به اندازه‌ای بود که طی سال‌های گذشته بیش از 180 بار تجدید چاپ شد.
عادل فردوسی پور در مقدمه‌ی این کتاب چنین نوشت:
“تصور کنید هیچ خطایی در زمین فوتبال رخ نمی‌داد. آن وقت واژه‌ای به نام پنالتی، اخراج و اخطار هم معنا داشت. حال تصور کنید در این جهان پهناور که هزاران زمین پهناور را در خود جای داده، هیچ انسانی دچار خطا و اشتباه نمی‌شد. آیا جهان بهتری داشتیم؟ جنگ‌افروزی‌ها به پایان می‌رسید؟ انسان‌ها روابط بهتری با یکدیگر داشتند؟ پاسخ این پرسش‌ها پیش‌بینی این جهان را برای ما دشوار می‌کند. اما آنچه قابل پیش‌بینی است این است که هرچه خطاهای خود را بیشتر بشناسیم رویکرد بهتری در زندگی خود خواهیم داشت.”
منظور از هنر شفاف اندیشیدن چیست؟
هنر شفاف اندیشیدن به این معناست که فرد باید خطاها و سوگیری‌های شناختی خود را کنار بزند تا اندیشه شفاف‌تری داشته باشد. نویسنده این کتاب عقیده دارد بسیاری از نویسندگان و کارآفرینان مطرح جهان، شفافیت اندیشه‌ی خود را مدیون شناخت خطاهای ذهن خود هستند. این در حالی است که اکثر مردم از شناسایی سوگیری‌های شناختی شانه خالی می‌کنند و ترجیح می‌دهند آن‌ها را به دنیای بیرون از ذهن خود ربط دهند.
به همین علت لازم است اثری نوشته شود تا خطاهای رایج شناختی را برای مردم تشریح کرده و موجب آشنایی آن‌ها با اندیشه سالم شود. رولف دوبلی با همین عقیده به جمع‌آوری مطالب کتاب هنر شفاف اندیشیدن پرداخت. او بیش از آنکه در این کتاب به شرح راهکار بپردازد، با استفاده از مثال‌ها و داستان‌های روزمره تلاش کرده مردم را با سازوکار این خطاها آشنا کند.
سبک نگارش کتاب
هنر شفاف اندیشیدن را می‌توان در حوزه‌ی آثار آموزشی در ژانر روانشناسی دسته‌بندی کرد. رولف دوبلی در این اثر با زبانی ساده و صمیمی به صحبت با مخاطبان خود پرداخته است. او کتاب خود را در 99 بخش دسته‌بندی کرد و در هر کدام از آن‌ها به بررسی یک خطای شناختی پرداخت.
دوبلی برای درک بیشتر مخاطب کتاب، از مثال‌ها و داستان‌های متعددی استفاده کرده تا ذهن افراد را با حقایق مربوط به تفکرات اشتباه آشنا کند. به این ترتیب خوانندگان کتاب می‌توانند به آسانی مطالب آن را متوجه شوند و از آن برای بهبود تفکر خود در زندگی استفاده کنند.
ساختار و سرفصل‌ها
کتاب هنر شفاف اندیشیدن از یک مقدمه و نود و نه فصل تشکیل شده است. هر کدام از این فصل‌ها با یک عنوان جمله مانند شروع می‌شود و مطابق با آن به یک خطای شناختی رایج می‌پردازد. برخی از این فصل‌ها عبارتند از:
- چرا باید به قبرستان‌ها سر بزنی؟ – خطای بقا
- اگر پنجاه میلیون نفر چیز احمقانه‌ای بگویند، آن چیز کماکان احمقانه است - خطای تایید اجتماعی
- چرا باید دفترچه خاطرات داشت - خطای بازنگری
- کمتر از چیزی که تصور میکنی در کنترل توست – توهم کنترل
- چرا مرتب دانش و توانایی‌هایت را بالا می‌گیری؟ - اثر بیش اعتمادی
- هرگز تصمیمی را براساس نتیجه‌اش قضاوت نکن – خطای نتیجه
- کمتر، بیشتر است – تضاد انتخاب
- به هیچ چیز بیش از حد وابسته نباش - اثر مالکیت
- فاجعه دنباله‌روی – گروه اندیشی
- چرا آخرین شیرینی جعبه دهان تو را آب می‌اندازد - خطای کمبود
معرفی نویسنده‌ی کتاب
رولف دوبلی نویسنده، کارآفرین و محقق سوئیسی است. او در سال 1966 در سوئیس متولد شد. لیسانس خود را در رشته‌ی مدیریت کسب و کار دریافت کرد و برای تحصیل در دکترای فلسفه‌ی اقتصاد، به دانشگاه سنت گالن سوئیس وارد شد. دوبلی به واسطه علاقه و تحقیقات خود در حوزه خطاهای شناختی توانست در سال 2013 کتاب هنر شفاف اندیشیدن را به نگارش درآورد. او پس از انتشار این کتاب به شهرت بالایی دست یافت و مورد تشویق و حمایت مردم قرار گرفت.
دوبلی طی سال‌های گذشته چندین کتاب دیگر نوشت. برخی از آثار مهم او مانند هنر خوب زندگی کردن و کتاب پیگیر اخبار نباشید نیز در ایران ترجمه شد و در انتشارات چشمه به چاپ رسید.
کتاب هنر شفاف اندیشیدن مناسب چه کسانی است؟
کتاب هنر شفاف اندیشیدن از جمله آثار موفق در حوزه‌ی روانشناسی و خودیاری است که توسط یک نویسنده و کارآفرین جوان به نگارش درآمده است. این کتاب با زبان ساده و روانی که دارد می‌تواند هر مخاطبی را به خود جذب کند و موجب اصلاح خطاهای شناختی آنان شود. پس:
- اگر به خواندن کتاب‌های خودیاری و روانشناسی علاقه دارید،
- دوست دارید با خطاهای شناختی ذهن خود و ساز و کار آن‌ها آشنا شوید،
- و اگر حس می‌کنید بارها در زندگی خود دچار سوگیری شناختی شده‌اید و نمی‌دانید چگونه باید آن‌ها را اصلاح کنید،
خواندن این کتاب را در لیست برنامه‌های خود قرار دهید. این کتاب با ترجمه‌ی خواندنی عادل فردوسی پور در نشر چشمه به چاپ رسیده و در دسترس مخاطبان فارسی زبان قرار گرفته است.
برخی از خطاهای رایج در کتاب هنر شفاف اندیشیدن
تا این بخش از مقاله‌ی دانشگاه کسب و کار با کتاب هنر شفاف اندیشیدن و محتوای کلی آن آشنا شدید. اکنون قصد داریم چند مورد از خطاهای رایج شناختی که در زندگی روزمره‌ی خود بیشتر با آن‌ها روبه‌رو هستیم را بررسی کنیم. این خطاها عبارتند از:
1. اثر مالکیت
رولف دوبلی در فصل 23 کتاب هنر شفاف اندیشیدن چنین می‌نویسد: “می‌توان با قطعیت گفت ما در جمع کردن اشیا بسیار ماهرتر هستیم تا دور ریختن آن‌ها. این پدیده نه تنها این مسئله که چرا خانه‌ی خود را با اثاثیه به درد نخور پر می‌کنیم را توجیه می‌کند، نشان می‌دهد که چرا عاشقان تمبر، ساعت و قطعات هنری به سختی می‌توانند از آن‌ها جدا شوند.
در نتیجه، خیلی به چیزی وابسته نباش. فرض کن آنچه در اختیار داری، چیزی است که جهان به عنوان امانت در اختیارت قرار داده است و حتی می‌تواند در ثانیه‌ای آن را از تو پس بگیرد.”
2. خطای تایید اجتماعی
فرض کنید در یک مسیر با جماعتی هم قدم شده‌اید. ناگهان تمام آن‌ها سر خود را بالا می‌گیرند و به آسمان نگاه می‌کنند. در این لحظه عملکرد شما چیست؟ به احتمال زیاد شما هم سر خود را بالا می‌گیرید تا ببینید چه چیزی در آن‌جا وجود دارد که توجه مردم را به خود جلب کرده است.
به این کار، خطای تایید اجتماعی می‌گویند. این خطا چنین است که بسیاری از افراد فرض می‌کنند وقتی مثل بقیه رفتار می‌کنند رفتارشان درست‌تر است. یعنی هرچه تعداد بیشتری از مردم به دنبال عقیده‌ی خاصی باشند، آن عقیده درست‌تر و واقعی‌تر است. مسلم است که چنین چیزی مضحک است و بنابر عنوان این فصل “اگر پنجاه میلیون نفر چیز احمقانه‌ای بگویند، آن چیز کماکان احمقانه است.”
3. توجیه تلاش
توجیه تلاش یک نمونه‌ی خاص از ناهماهنگی شناختی است. وقتی توان بسیاری را در یک کار صرف می‌کنیم، دوست داریم نتیجه را بیشتر از مقدار واقعی آن ببینم. به همین علت ممکن است دچار خطا و اغراق شویم و نتیجه‌ی حقیقی کارمان را مورد بی‌توجهی قرار دهیم. نویسنده هنر شفاف اندیشیدن برای رهایی از این خطا توصیه می‌کند کارهایمان را با دید منطقی ارزیابی کنیم و تلاش کنیم نتایج را فارغ از تلاش‌های صرف شده برای آن ببینیم.
4. اثر بیش اعتمادی
تاکنون با افرادی روبه‌رو شده‌اید که اعتماد زیادی به دانسته‌های خود دارند و فرض می‌کنند هر چه می‌دانند درست است؟ فکر می‌کنید چه مقدار از دانسته‌های ما صحیح است؟ نویسنده این تفکر را نوعی خطای شناختی می‌داند که به آن اثر بیش اعتمادی می‌گویند.
اثر بیش اعتمادی حتی در پیش‌بینی‌ها هم اتفاق می‌افتد. مثلا تحلیل‌گران بورس فرض می‌کنند می‌توانند بازار را پیش‌بینی کنند و مطابق با آن به سرمایه‌گذاری بپردازند. رولف دوبلی توصیه می‌کند به تحلیل‌ها و دانش‌های خود اعتماد زیادی نکنید تا بتوانید مطابق با واقعیت‌های زندگی رفتار کنید.
5. تمایل به گزافه گویی
شاید شما هم این اصطلاح را شنیده باشید که “طبل توخالی سر و صدای بیشتری دارد” این اصطلاح برای کسانی به کار می‌رود که دانش و آگاهی چندانی ندارند، اما با گزافه‌گویی و تعریف بیش از حد از خود تلاش می‌کنند خود را دانشمند و عالم نشان دهند. این کار همان خطای تمایل به گزافه گویی است که رولف دوبلی به آن اشاره می‌کند.
او عقیده دارد این عمل حرکتی انحرافی برای جلوگیری از نشان دادن افکار است. یعنی افراد تلاش می‌کنند با سخن گفتن از مسائل و چیزهای مختلف نادانی خود را مخفی کنند و خود را یک فرد دانا نمایش دهند.
6. کاهش اغراق آمیز
یک اصطلاح رایج که امروزه وجود دارد این است که: “طوری زندگی کن که انگار فقط یک روز دیگر زنده‌ای” شاید این عقیده در نگاه اول جالب و تاثیرگذار باشد. اما حقیقت این است که انسان باید عاقبت‌اندیش باشد و تلاش کند زندگی آینده‌ی خود را بهتر بسازد.
کاهش اغراق آمیز زمانی اتفاق می‌افتد که ما مجذوب لذت بردن از لحظه شویم. این ویژگی اگرچه وسوسه انگیز است، می‌تواند زندگی ما را دچار مشکل کند. در نتیجه هرچه تسلط ما بر امیال و آرزوهایمان بیشتر باشد، بهتر می‌توانیم برای آینده خود تلاش کنیم و از دام خطا و اشتباه رها شویم.
چند جمله از کتاب هنر شفاف اندیشیدن
◄ برای مبارزه با خطای تایید سعی کن باورهای خودت را در مورد مسائل مختلف بنویسی و شواهد متناقض را در آن‌ها پیدا کنی. خلاص شدن از شر عقایدی که مثل دوستان صمیمی آدم هستند، سخت اما ضروری است.
◄ آگاه باش که تو معمولا دانش خود را دست بالا می‌گیری. به پیش‌بینی‌ها بدبین باش. به خصوص آن‌هایی که از جانب افراد به اصطلاح متخصص ابراز می‌شود. این‌گونه امکان بهتری برای قضاوت واقع‌بینانه داری.
◄ هرگز یک تصمیم را صرفا به خاطر نتیجه‌اش ارزیابی نکن؛ به خصوص زمانی که تصادفی بودن یا وجود عوامل خارجی در آن نقش داشته باشد. یک نتیجه‌ی بد لزوما نشان‌دهنده‌ی یک تصمیم گیری بد نیست و برعکس.
◄ آن قدر که ما مجذوب صحنه‌ی نمایش زندگی هستیم، مردم روی صحنه بی‌نقص و خودمختار نیستند. در عوض، آن‌ها از موقعیتی به موقعیتی دیگر جست و خیز می‌کنند. اگر میخواهی بازی کنونی را درک کنی بازیگران را فراموش کن و با دقت به رقص اثرهایی توجه کن که بازیگران بازیچه‌ی آن هستند.
سخن پایانی
کتاب هنر شفاف اندیشیدن یک کتاب خواندنی از رولف دوبلی نویسنده سوئیسی است. این کتاب در خصوص نود و نه خطای شناختی است که ممکن است همه‌ی ما در طول زندگی خود به آن‌ها دچار شویم. خطاهای شناختی مهم‌ترین عواملی هستند که موجب انحراف ما از تفکر درست و منطقی می‌شوند. آن‌ها همانند هاله‌ای در برابر ذهن ما قرار می‌گیرند و افکار ما را تیره و تار می‌کنند. به همین علت آشنایی با آن‌ها اهمیت زیادی دارد. رولف دوبلی معتقد است فهم خطاهای شناختی می‌تواند به ما کمک کند آن‌ها را کنترل کنیم و به هنر شفاف اندیشیدن دست یابیم.
ما در این مقاله از دانشگاه کسب و کار به معرفی این کتاب خواندنی پرداختیم و برخی از مباحث مهم آن را بررسی کردیم. نظر شما درباره‌ی این کتاب چیست؟ فکر می‌کنید خطاهای شناختی تا چه اندازه بر تفکر و قضاوت‌های ما تاثیر می‌گذارند؟ نظرات خود را با ما در میان بگذارید.
دورود بی پایان بر شما نویسنده عزیز، معرفی کتاب بسیار عالی و تاثیر گذار و کاربردی
درود به شما ابوالقاسم عزیز
خوشحالم که این مطلب براتون مفید بوده 😊🌹