یکی از مهمترین گواهینامههای بینالمللی که در سطح جهان اعتبار دارد، گواهینامه ایزو است که انواع متعددی دارد. این گواهینامه توسط سازمان بینالمللی استانداردسازی منتشر میشود و قوانین خاصی برای دارندگان آن وضع میکند. شهرت و اعتبار جهانی این مدرک، از مهمترین دلایلی است که سازمانها و موسسههای مختلف را به دریافت آن ترغیب میکند.
ما در این مقاله از دانشگاه کسب و کار به تعریف گواهینامه ISO و انواع آن پرداختیم و مهمترین مزایای آن را شرح دادیم. پس اگر قصد دارید برای دریافت این گواهینامه اقدام کنید، تا پایان این مقاله همراه ما باشید تا با مراحل اخذ آن آشنا شوید و در صورت لزوم، از مشاوران و متخصصان این حوزه کمک بگیرید.
گواهینامه ایزو چیست؟
ISO یا سازمان بینالمللی استانداردسازی، یک سازمان بینالمللی مستقل و غیردولتی است که استانداردهای بینالمللی را توسعه و منتشر میکند. این استانداردها برای اطمینان از ایمنی، قابلیت اطمینان و کیفیت بالای محصولات، خدمات و سیستمها طراحی شدهاند.
استانداردهای ISO حوزههای مختلفی از جمله مدیریت کیفیت، مدیریت محیط زیست، مسئولیت اجتماعی و ایمنی مواد غذایی را پوشش میدهند. آنها دستورالعملها و الزامات را برای سازمانها فراهم میکنند تا برای دستیابی به ثبات، کارایی و رضایت مشتری دنبال کنند.
با رعایت استانداردهای ایزو، سازمانها میتوانند شهرت خود را ارتقا دهند، فرایندهای سازمانی را بهبود بخشند و الزامات قانونی را برآورده کنند. این استانداردها به طور مداوم بررسی و بهروزرسانی میشوند تا مرتبط بمانند و نیازهای متغیر صنایع و جامعه را منعکس کنند.
اهداف استانداردهای گواهینامه ایزو
استانداردهای ISO اهداف متعددی دارند و در صنایع مختلف اهمیت زیادی دارند. این استانداردها با هدف بهبود کارایی، کاهش خرابیها، بهینهسازی مصرف انرژی و کاهش اثرات زیستمحیطی طراحی شدهاند. همچنین ایمنی محیط کار، ایمنی مواد غذایی و حفاظت از اطلاعات حیاتی را افزایش میدهند.
یکی از اهداف اصلی استانداردهای ISO ایجاد چارچوبی برای سازمانها است تا برای دستیابی به نتایج ثابت و قابل اعتماد از آن پیروی کنند. با اجرای این استانداردها، شرکتها میتوانند فرایندهای خود را سادهسازی کنند، خطاها را کاهش دهند و کارایی کلی را افزایش دهند. استانداردهای ISO همچنین دستورالعملهایی برای استفاده از انرژی و منابع ارائه میدهند و به سازمانها کمک میکنند تا مصرف انرژی خود را بهینه کنند و ردپای زیستمحیطی خود را کاهش دهند.
ایمنی محصولات و محیط کار
علاوه بر این موارد، استانداردهای ISO بر تضمین ایمنی محیط کار تمرکز دارند. این استانداردها دستورالعملهایی برای شناسایی و ارزیابی ریسکها، اجرای اقدامات ایمنی و ارتقای محیط کار سالم ارائه میدهند.
استانداردهای ISO نقش مهمی در حفاظت از ایمنی مواد غذایی ایفا میکنند. آنها الزامات کل زنجیره غذایی، از جمله تولید، پردازش، بستهبندی و حملونقل مواد غذایی را تعریف میکنند. با رعایت استانداردهای ایمنی غذایی گواهینامه ایزو، سازمانها میتوانند اطمینان حاصل کنند که محصولات آنها برای مصرف ایمن هستند و انتظارات مصرفکنندگان و مقامات نظارتی را برآورده میکنند.
علاوه بر این، استانداردهای ISO به حفاظت از اطلاعات حساس مانند دادههای شخصی، سوابق مالی و مالکیت معنوی میپردازند. این استانداردها به سازمانها دستورالعملهایی برای اجرای سیستمهای مدیریت امنیت اطلاعات جهت محافظت در برابر نقض دادهها و دسترسی غیرمجاز ارائه میدهند.
انواع استانداردهای ISO
استانداردهای ISO جنبههای مختلف عملیات سازمانی را پوشش میدهند و در صنایع و زمینههای مختلف گسترده هستند. برای شرکتها مهم است که استانداردهای ISO مرتبط با نیازها و اهداف خاص خود را شناسایی و اجرا کنند. در این مقاله از دانشگاه کسب و کار، ما به بررسی سه نوع از استانداردهای گواهینامه ایزو که به طور گسترده توسط سازمانها در سطح جهانی شناختهشده و اجرا میشوند خواهیم پرداخت.
این استانداردها شامل استانداردهای مدیریت کیفیت مانند ISO9001 که کیفیت ثابت و رضایت مشتری را تضمین میکند، سیستمهای مدیریت ایمنی مواد غذایی مانند ISO 22000 که ایمنی و بهداشت محصولات غذایی را پوشش میدهند، و استانداردهای مدیریت محیط زیست مانند ISO 14001 که بر کاهش تأثیر زیستمحیطی و ارتقای شیوههای پایدار تمرکز دارند، میشوند. بیایید به این استانداردهای ایزو بپردازیم و درک کنیم که چگونه آنها به پیشرفت سازمانی و شیوههای مسئولانه تجاری کمک میکنند:
استاندارد سیستم مدیریت کیفیت (QMS)
استاندارد سیستم مدیریت کیفیت (QMS (ISO900، مجموعهای از دستورالعملها است که به کسبوکارها کمک میکند تا یک سیستم مدیریت کیفیت مؤثر را پیادهسازی و حفظ کنند. این استاندارد اصول مدیریت کیفیت را تشریح میکند و معیارهایی را برای سازمانها فراهم میکند تا فرایندهای خود را برای برآورده کردن انتظارات مشتریان ایجاد و بهبود بخشند.
ISO 9001 بر چندین اصل کلیدی مدیریت کیفیت از جمله تمرکز بر مشتری، رهبری، مشارکت افراد، رویکرد فرایندی، بهبود، تصمیمگیری مبتنی بر شواهد و مدیریت روابط تمرکز دارد. این اصول بهعنوان اصول راهنما برای سازمانها عمل میکنند تا شیوههای مدیریت کیفیت خود را ارتقا دهند و به نتایج بهتر دست یابند.
با رعایت ایزو 9001، کسبوکارها میتوانند کیفیت محصولات یا خدمات خود را بهبود بخشند و رضایت مشتری را افزایش دهند. این استاندارد به سازمانها کمک میکند تا هرگونه شکاف یا ناسازگاری در فرایندهای خود را شناسایی و برطرف کنند که منجر به افزایش کارایی و اثربخشی میشود. گواهینامه ایزو 9001 همچنین بر اهمیت بهبود مستمر تأکید دارد و به کسبوکارها امکان میدهد تا خود را با تغییر نیازهای مشتری و شرایط بازار وفق دهند و تکامل یابند.
استاندارد سیستم مدیریت زیستمحیطی (EMS)
استاندارد سیستم مدیریت زیستمحیطی (EMS) یک استاندارد مهم ایزو است که بر کمک به سازمانها برای مدیریت و بهبود عملکرد زیستمحیطی آنها تمرکز دارد. به طور خاص، ISO 14001:2015 آخرین نسخه از استاندارد EMS است.
هدف از استاندارد EMS ارائه یک چارچوب سیستماتیک برای سازمانها جهت شناسایی، کنترل و کاهش تأثیر زیستمحیطی آنها است. با اجرای EMS، سازمانها میتوانند یک رویکرد جامع برای رسیدگی به مسائل زیستمحیطی مانند آلودگی، مدیریت پسماند، حفظ منابع و تغییر اقلیم ایجاد کنند.
این گواهینامه الزامات و دستورالعملهای مشخصی را تعیین میکند که سازمانها باید برای دستیابی به گواهینامه EMS از آنها پیروی کنند. این الزامات شامل تدوین سیاست زیستمحیطی، انجام ارزیابیهای منظم خطر زیستمحیطی، اجرای اهداف و شاخصهای قابل اندازهگیری برای عملکرد زیستمحیطی و ایجاد رویههایی برای پایش، اندازهگیری و ارزیابی عملکرد زیستی است.
با دستیابی به گواهینامه EMS مطابق با ISO 14001:2015، سازمانها تعهد خود را به مسئولیتپذیری زیستمحیطی و شیوههای پایدار نشان میدهند. این گواهینامه نه تنها به تقویت شهرت سازمان کمک میکند؛ بلکه به آنها در ایجاد یک رویکرد سیستماتیک برای مدیریت مسائل زیستمحیطی و رعایت مقررات مربوطه نیز کمک میکند.
استاندارد مسئولیت اجتماعی
استاندارد مسئولیت اجتماعی یکی از جنبههای مهم استانداردهای ISO است. این استاندارد شیوههای اخلاقی و پایدار را در سازمانها ترویج میدهد و تضمین میکند که آنها مسئولیت تأثیر خود بر جامعه و محیط زیست را بر عهده میگیرند.
در هسته خود، استاندارد مسئولیت اجتماعی بر لزوم مشارکت سازمانها در شیوههای تجاری اخلاقی، احترام به حقوق بشر، شیوههای کار و شرایط عملیاتی عادلانه تأکید میکند. این موضوع شامل رسیدگی به مسائلی مانند فساد، رشوه و تبعیض میشود.
یکی دیگر از عناصر کلیدی استاندارد مسئولیت اجتماعی، حاکمیت شرکتی است. این استاندارد بر اهمیت ساختارهای حکمرانی مؤثر، پاسخگویی و شفافیت در درون یک سازمان تأکید میکند. با ترویج شیوههای خوب حکمرانی، این استاندارد سازمانها را تشویق میکند تا تصمیمات مسئولانهای اتخاذ کنند که هم برای ذینفعان و هم برای جامعه گستردهتر مفید باشد.
مهمترین جنبه گواهینامه ایزو در مسئولیت اجتماعی چیست؟
درگیر کردن ذینفعان جنبه اساسی استاندارد مسئولیت اجتماعی است. این استاندارد سازمانها را تشویق میکند تا با ذینفعان خود از جمله کارکنان، مشتریان، تأمینکنندگان و جامعه محلی تعامل داشته باشند. با مشارکت دادن ذینفعان در فرایندهای تصمیمگیری، سازمانها میتوانند نیازها و نگرانیهای آنها را بهتر درک کنند و منجر به ایجاد شیوههای تجاری پایدارتر و فراگیرتر شوند.
در نهایت، استاندارد مسئولیت اجتماعی بر اهمیت حفاظت از محیط زیست تأکید میکند. این استاندارد سازمانها را تشویق میکند تا با کاهش مصرف منابع، مدیریت پسماند و اتخاذ روشهای تولید پایدار، تأثیر زیستمحیطی خود را به حداقل برسانند. با رسیدگی به مسائل زیستمحیطی، سازمانها میتوانند به حفظ کره زمین برای نسلهای آینده کمک کنند.
پیادهسازی استاندارد مسئولیت اجتماعی مزایای بیشماری برای سازمانها به همراه دارد. این استاندارد شهرت آنها را افزایش میدهد؛ زیرا آنها بهعنوان موجودیتهای مسئول و اخلاقی شناخته میشوند. این به نوبه خود اعتماد و وفاداری مشتریان را افزایش میدهد؛ زیرا بیشتر احتمال دارد که مصرفکنندگان از کسبوکارهایی که با ارزشهای آنها همسو هستند، حمایت کنند. علاوه بر این، اجرای این استاندارد روحیه و تعامل کارکنان را بهبود میبخشد؛ زیرا کارکنان به کار در سازمانهایی که اولویت اصلی آنها مسئولیت اجتماعی و زیستمحیطی است، افتخار میکنند.
معرفی مهمترین گواهینامههای ایزو
سازمان بینالمللی استانداردسازی (ISO) طیف گستردهای از استانداردها را توسعه داده است که جنبههای مختلف عملیات و شیوههای تجاری را پوشش میدهند. سه مورد از استانداردهای اصلی ایزو شامل ISO 9001 برای مدیریت کیفیت، ISO 14001 برای مدیریت زیستمحیطی و ایزو 45001 برای مدیریت بهداشت و ایمنی شغلی میباشد که در ادامه به آنها میپردازیم.
گواهینامه ایزو 9001
ISO 9001 بر مدیریت کیفیت متمرکز است و معیارهایی را برای یک سیستم مدیریت کیفیت تعیین میکند. این استاندارد به سازمانها کمک میکند تا اطمینان حاصل کنند که محصولات و خدمات آنها به طور مداوم نیازهای مشتری را برآورده میکنند و با مقررات قابل اجرا مطابقت دارند.
با اجرای ISO 9001، شرکتها میتوانند رضایت مشتری را افزایش دهند، بهرهوری عملیاتی را بهبود بخشند و به بهبود مستمر دست یابند.
گواهینامه ایزو 14001
ISO 14001 برای مدیریت زیستمحیطی طراحی شده است و چارچوبی را برای سازمانها فراهم میکند تا تأثیر زیستمحیطی خود را شناسایی، مدیریت، پایش و کنترل کنند. همچنین به شرکتها کمک میکند تا یک رویکرد سیستماتیک برای عملکرد زیستمحیطی ایجاد کنند، ضایعات و انتشارات را کاهش دهند و مطابق با مقررات زیستمحیطی عمل کنند. اجرای ISO 14001 میتواند منجر به صرفهجویی در هزینه، افزایش بهرهوری منابع و شهرت مثبت زیستمحیطی شود.
گواهینامه ایزو 45001
ISO 45001 بر مدیریت بهداشت و ایمنی شغلی تمرکز دارد، به سازمانها چارچوبی برای ایجاد محیطهای کار ایمنتر و سالمتر ارائه میدهد و از آسیبها، بیماریها و مرگهای مرتبط با کار جلوگیری میکند. با اجرای ISO 45001، شرکتها میتوانند رفاه کارکنان را افزایش دهند، حوادث محل کار را کاهش دهند و تعهد خود را به ایمنی نشان دهند. این استاندارد برای سازمانهای با هر اندازه و صنعتی قابل اجرا است.
استاندارد سیستمهای مدیریت کیفیت (QMS) ISO9001
ISO 9001 یک استاندارد بینالمللی شناختهشده در گواهینامههای ایزو است که سازمانها میتوانند برای آن گواهی بگیرند. این استاندارد بر سیستمهای مدیریت کیفیت (QMS) تمرکز دارد و معیارهایی را مشخص میکند که سازمانها باید برای نشان دادن توانایی خود در ارائه مداوم محصولات و خدماتی که نیازمندیهای مشتری و الزامات قانونی قابل اجرا را برآورده میکنند، رعایت کنند.
با اجرای ISO 9001، کسبوکارها میتوانند یک QMS قوی ایجاد کنند که به آنها امکان میدهد کیفیت را افزایش دهند، رضایت مشتری را بهبود بخشند و روابط مشتری را تقویت کنند. این استاندارد یک چارچوب سیستماتیک برای سازمانها فراهم میکند تا زمینههای بهبود را شناسایی و برطرف کنند، فرایندها را سادهسازی کنند و عملکرد کلی را افزایش دهند.
گواهینامه ایزو 9001 بر اهمیت تمرکز بر مشتری، رهبری و مشارکت افراد در همه سطوح یک سازمان تأکید میکند. این استاندارد به کسبوکارها در زمینههایی مانند تدوین سیاست کیفیت، انجام ممیزیهای داخلی منظم، پایش رضایت مشتری و اجرای اقدامات اصلاحی در صورت لزوم، راهنمایی میکند.
دستیابی به گواهینامه ISO 9001 نشاندهنده پیادهسازی یک سیستم مدیریت کیفیت موفق است که با استانداردهای جهانی شناختهشده مطابقت دارد. این گواهینامه تعهد به کیفیت، بهبود مستمر و رضایت مشتری را نشان میدهد. صدور گواهینامه معمولاً توسط سازمانهای صدور گواهینامه معتمدی انجام میشود که انطباق یک سازمان با الزامات ISO9001 را ارزیابی میکنند.
فرایند استانداردسازی ISO
یک استاندارد بینالمللی نتیجه توافق بین اعضای سازمان بینالمللی استانداردسازی (ISO) است. این گواهینامه ممکن است بهعنوان یک استاندارد مستقل مورد استفاده قرار گیرد یا از طریق گنجاندن در استانداردهای ملی کشورهای مختلف اجرا شود.
استانداردهای بینالمللی توسط کمیتههای فنی (TC) و زیرکمیتههای (SC) ISO از طریق یک فرایند شش مرحلهای توسعه مییابند:
1. مرحله پیشنهاد
اولین قدم در گرفتن گواهینامه ایزو، تأیید نیاز به یک استاندارد بینالمللی خاص است. در این وضعیت، یک پیشنهاد مورد کاری جدید (NP) برای رأیگیری توسط اعضای TC یا SC مربوطه برای تعیین گنجاندن مورد کاری در برنامه کاری ارائه میشود.
این پیشنهاد در صورتی پذیرفته میشود که دو سوم اکثریت اعضای P کمیته فنی/زیرکمیته به نفع آن رأی دهند و حداقل پنج عضو P تعهد خود را برای مشارکت فعال در پروژه اعلام کنند. در این مرحله، معمولاً یک رهبر پروژه مسئول مورد کاری منصوب میشود.
2. مرحله آمادهسازی
معمولاً یک گروه کاری متشکل از کارشناسان که رئیس آن رهبر پروژه است، توسط TC/SC برای تهیه یک پیشنویس کاری تشکیل میشود. پیشنویسهای کاری متوالی ممکن است تا زمانی که گروه کاری از توسعه بهترین راهکار فنی برای مشکل مورد بررسی رضایت داشته باشد، در نظر گرفته شوند. در این مرحله، پیشنویس برای مرحله ایجاد نظرسنجی به کمیته اصلی گروه کاری ارسال میشود.
3. مرحله کمیته
به محض آماده شدن اولین پیشنویس کمیته، توسط دبیرخانه مرکزی ISO ثبت میشود و برای اظهارنظر و در صورت لزوم رأیگیری توسط اعضای P کمیته فنی/زیرکمیته توزیع میشود. پیشنویسهای کمیته متوالی ممکن است تا رسیدن به اجماع در مورد محتوای فنی در نظر گرفته شوند. پس از دستیابی به این اتحادیه، متن برای ارائه بهعنوان پیشنویس استاندارد بینالمللی (DIS) نهایی میشود.
4. مرحله پرسوجو
پیشنویس استاندارد بینالمللی (DIS) توسط دبیرخانه مرکزی ISO برای رأیگیری و اظهارنظر در مدت پنج ماه به تمام اعضای ISO توزیع میشود. درصورتیکه دو سوم اکثریت اعضای P کمیته فنی/زیرکمیته موافق باشند و بیش از یک چهارم کل آرای دادهشده منفی نباشد، برای ارسال بهعنوان پیشنویس نهایی استاندارد بینالمللی (FDIS) تأیید میشود.
در صورتی که معیارهای تأیید رعایت نشود، متن برای مطالعه بیشتر به کمیته فنی/زیرکمیته مبدأ بازگردانده میشود و یک سند تجدیدنظر شده مجدداً برای رأیگیری و اظهارنظر بهعنوان پیشنویس استاندارد بینالمللی توزیع خواهد شد.
5. مرحله تأیید
پیشنویس نهایی استاندارد بینالمللی (FDIS) توسط دبیرخانه مرکزی صدور گواهینامه ایزو برای رأیگیری نهایی بله/خیر در مدت دو ماه به تمام اعضای ISO توزیع میشود. اگر در طول این دوره نظرات فنی دریافت شود، در این مرحله دیگر مورد بررسی قرار نمیگیرند؛ بلکه برای بررسی در طول تجدیدنظر آینده استاندارد بینالمللی ثبت میشوند.
متن در صورتی بهعنوان یک استاندارد بینالمللی تأیید میشود که دو سوم اکثریت اعضای P کمیته فنی/زیرکمیته موافق باشند و بیش از یک چهارم کل آرای دادهشده منفی نباشد. در صورتی که این معیارهای تأیید رعایت نشود، استاندارد برای بررسی مجدد با توجه به دلایل فنی ارائهشده در حمایت از آرای منفی دریافتشده به کمیته فنی/زیرکمیته مبدأ ارجاع میشود.
6. مرحله انتشار
پس از تأیید پیشنویس نهایی استاندارد بینالمللی، در صورت لزوم فقط تغییرات ویرایشی جزئی در متن نهایی اعمال میشود. متن نهایی به دبیرخانه مرکزی ISO ارسال میشود و این مرکز، استاندارد بینالمللی را منتشر میکند.
بررسی استانداردهای بینالمللی (تأیید، تجدیدنظر، لغو)
تمام استانداردهای بینالمللی حداقل هر پنج سال یکبار توسط تمام اعضای ISO بررسی میشوند. به این ترتیب، اکثریت اعضای P یا کمیته فنی تصمیم میگیرند که آیا یک استاندارد بینالمللی باید تأیید، تجدیدنظر یا لغو شود.
رویه سریع
اگر یک سند با درجه مشخصی از رشد در ابتدای یک پروژه استانداردسازی در دسترس باشد، (برای مثال یک استاندارد توسعه یافته توسط سازمان دیگری) امکان حذف برخی از مراحل خاص وجود دارد. در اصطلاح “رویه سریع”، یک سند مستقیماً برای تأیید بهعنوان پیشنویس استاندارد بینالمللی (DIS) به اعضای ISO (مرحله 4) یا اگر سند توسط یک سازمان استانداردسازی بینالمللی شناختهشده توسط شورای ISO توسعه یافته باشد، بهعنوان پیشنویس نهایی استاندارد بینالمللی (FDIS، مرحله 5) بدون گذراندن مراحل قبلی ارسال میشود.
خروجیهای گواهینامه ایزو
کمیته ISO میتواند اشکال مختلفی از گواهینامهها را توسعه دهد. در اینجا تفاوتهای بین خروجیهای مختلف آورده شده است:
←یک استاندارد بینالمللی قوانین، دستورالعملها یا ویژگیهایی را برای فعالیتها یا نتایج آنها ارائه میدهد که با هدف دستیابی به بالاترین درجه نظم در یک زمینه خاص است و میتواند اشکال مختلفی داشته باشد. به غیر از استانداردهای محصول، نمونههای دیگر شامل: روشهای آزمایش، کدهای عملی، استانداردهای راهنما و استانداردهای سیستمهای مدیریت است.
← یک مشخصه فنی نیز به کارهایی که هنوز در حال توسعه فنی هستند یا جایی که اعتقاد بر این است که امکان توافق در آینده اما نه فوری بر روی یک استاندارد بینالمللی وجود خواهد داشت، میپردازد. این گواهینامه برای استفاده فوری منتشر میشود؛ اما وسیلهای برای دریافت بازخورد را نیز فراهم میکند. هدف این است که در نهایت به یک استاندارد بینالمللی تبدیل و منتشر شود.
← یک مشخصات در دسترس عموم برای پاسخگویی به یک نیاز فوری بازار منتشر میشود که نشاندهنده اجماع کارشناسان در یک گروه کاری یا اجماع در یک سازمان خارج از ISO است. مانند مشخصات فنی، مشخصات در دسترس عموم برای استفاده فوری منتشر میشوند و همچنین بهعنوان وسیلهای برای دریافت بازخورد برای تبدیل نهایی به یک استاندارد بینالمللی عمل میکنند. مشخصات در دسترس عموم حداکثر شش سال عمر مفید دارند و پس از آن میتوانند به یک استاندارد بینالمللی تبدیل شوند یا حذف شوند.
سخن پایانی
از آنجا که گواهینامه ایزو یک استاندارد بینالمللی است، پروسه دریافت آن معمولا کمی دشوار و زمانبر است. شما برای دریافت این گواهینامه باید قوانین خاصی را رعایت کنید؛ سپس بر اساس مراحل گفتهشده درخواست بدهید و منتظر اعلام نتیجه بمانید. اگر بهعنوان مدیر یک سازمان یا موسسه، زمان چندانی برای پروسههای اداری ندارید، میتوانید از موسسههایی که به شکل تخصصی در این زمینه فعالیت میکنند مشاوره و کمک بگیرید.
ما در این مقاله از دانشگاه کسب و کار به تعریف گواهینامه ایزو و انواع آن پرداختیم؛ سپس مراحل دریافت آن را بررسی کردیم. نظر شما درباره گواهینامههای ISO چیست؟ آیا تاکنون اقدام به دریافت این گواهینامه کردهاید؟ اگر تجربهای در این زمینه دارید، نظرات ارزشمند خود را با ما در میان بگذارید.