واژه‌ی استعفا، شاید در ابتدا، معنایی همراه با شکست و ناکامی داشته باشد. اما حقیقت این است که اگر با استعفا، شرایط و روش‌های منطقی آن آشنا باشیم، میتواند به‌عنوان یک موقعیت مثبت نیز در نظر گرفته شود. استعفا تنها به حیطه‌ی کار در شرکت و کارخانه‌ها محدود نمی‌شود و انواع متفاوتی دارد؛ مانند استعفا از یک رشته‌ی تحصیلی، استعفا از تحصیلات در دبیرستان یا دانشگاه، استعفا از ریاست و…
ما در این مقاله از دانشگاه کسب و کار، با معنای استعفا و راهکارهایی برای انجام منطقی آن آشنا خواهیم شد.
منظور از استعفا چیست؟
استعفا به معنای کناره‌گیری و انصراف از شغل یا منصب می‌باشد. این امر ممکن است به انتخاب خود فرد یا بنابر اجبار و شرایط محیطی، شخصی و اجتماعیِ حاکم بر مکان باشد. باید توجه داشت که نمی‌توان استعفا را تنها به حوزه‌ی شغلی محدود کرد و می‌توان آن را در موارد و حوزه‌های متعددی استفاده کرد.
ممکن است دانش آموزی از تحصیل در یک مدرسه استعفا دهد و به مدرسه‌ی دیگری نقل‌مکان کند. یا یک نماینده‌ی مردمی در دولت، به‌دلیل عدم کارآمدی و استفاده از شیوه‌های صحیح، مجبور به استعفا شود.
چرا مجبور به استعفا می‌شویم؟
استعفا و کناره‌گیری، میتواند دلایل متعددی داشته باشد. بسیاری از اوقات، علت آن به دلایل شخصی و فردی برمی‌گردد. مثلا از تکرار و سختی کاری خسته شده‌ایم و دیگر قصد ادامه‌ی آن را نداریم؛ در این صورت از آن انصراف می‌دهیم. یا این که پس از چند سال، دیگر به موضوع و اهداف شغلی خود، علاقه‌ای نداریم. پس دلایل شخصی، بیشتر شامل میزان علاقه، سختی یا آسانی کار، نیاز به تنوع، مهاجرت از شهر یا کشور و تغییر در اهداف می‌باشد. در ادامه برخی از دلایلی که میتواند منجر به استعفای ما از محیط‌های کمختلف می‌شوند را بیان می‌کنیم.
اهمیت محیط کاری و اجتماعی
یکی دیگر از دلایلی که میتواند سبب استعفای ما از شغل یا منصب خاصی شود، محیط اجتماعی آن است. همان‌طور که می‌دانیم اجتماع، تاثیر گسترده‌ای بر روحیات و سبک زندگی ما دارد. اگر نتوانیم با محیط اجتماعی اطراف خود سازگار شویم، به مرور با افت تمرکز، بازدهی و عدم آرامش روبه‌رو خواهیم شد.
مثلا ممکن است در شرکتی مشغول به کار شویم، اما پس از مدتی متوجه شویم محیط کاری آن باعث ایجاد استرس یا افسردگی در ما می‌شود. یا اینکه همکاران ما با رفتارهای خارج از عرف و فرهنگ، آرامش روانی ما را دچار مشکل می‌کنند. در این صورت، اگر نتوانیم با صحبت و مشاوره قدمی در اصلاح محیط برداریم، نهایتا مجبور به استعفا خواهیم شد.
حقوق پایین و ساعت کاری بالا
امروزه تعداد زیادی از مشاغل مختلف وجود دارند که برخلاف قانون کار عمل کرده و ساعات کاری و میزان حقوق آن‌ها با مصوبه‌ی رسمی تفاوت زیادی دارد. کارگران روزمزد، معلم‌ها و استادانی که ساعتی حقوق می‌گیرند و کارگران معدن از جمله‌ی این مشاغل هستند. شاید در ابتدا به‌دلیل بیکاری یا نیاز به حقوق، شرایط آن‌ها را قبول کنیم اما با قرارگرفتن در موقعیت و تحمل سختی‌های کار، چاره‌ای جز استعفا نداریم؛ چرا که در این موارد، صحبت و اعتراض راه به جایی نخواهد برد.
تعدیل نیرو
در اقتصاد کنونی کشور که با مسائلی چون تحریم، نبود سرمایه و ابزارآلات، کاهش گردش پول و کمبود بودجه گره خورده است، ما با مسئله‌ای به نام تعدیل نیرو روبه‌رو هستیم. تعدیل نیرو زمانی انجام می‌شود که شرکت، کارخانه و موسسات مختلف به‌دلیل تعطیلی کار و کمبود بودجه برای پرداخت حقوق، کارمندان خود را در بازه‌های مختلف زمانی و به صورت دائمی یا موقت اخراج می‌کنند. این مسئله، ربطی به میزان کارآمدی کارکنان ندارد، بلکه به مشکلات داخلی و شرایط کلی کشور مربوط می‌شود. اگر تعدیل نیرو، گریبان ما را بگیرد، چاره‌ای جز استعفای اجباری از شغل و منصب خود نداریم.
پیشنهاد کاری جدید
تمام شرکت‌ها و موسسات برای پیشرفت و موفقیت خود، به حضور افراد متخصص و کارآمد نیاز دارند. اگر فرد فنی و متخصصی در حوزه‌ی خود باشیم، ممکن است پیشنهادهای کاری زیادی برای ما وجود داشته باشد؛ حتی با وجود اشتغال به کار! در چنین مواقعی لازم است پیشنهادهای مختلف را از جهاتی بررسی کنیم: میزان حقوق، ساعات کاری، نزدیکی خانه به محل کار، بیمه و مزایا.
اگر در جایی مشغول به کار بودید و شرایط شغل پیشنهاد شده بهتر بود، مجبور به استعفا از شغل فعلی هستید. بدیهی است که برای استعفای ناگهانی، لازم است به قوانین و شرایطی که در آغاز کار متعهد شده‌اید عمل کنید. چرا که برخی از شرکت‌ها، قراردادهای رسمی چندساله امضا می‌کنند و در چنین شرایطی شما ملزم به انجام وظیفه تا موعد مقرر هستید.
ایجاد کسب و کار شخصی
با گسترش اینترنت و استفاده از فضای مجازی در ایران، کسب و کارهای شخصی و اینترنتی نیز گسترش یافته‌اند. تجربه ثابت کرده است که بهترین ایده‌ها در زمان سختی و مشکلات به ذهن می‌رسد. در مصاحبه‌های بسیاری از افراد موفق می‌بینیم که در ابتدا در جایی مشغول به کار بوده‌اند که علاقه‌ای به آن نداشته و در تخصص آن‌ها نبوده است.
اما ایده‌ای در ذهن آن‌ها شکل گرفته و با دنبال‌کردن و تحقق‌بخشیدن به آن در نهایت به موفقیت رسیده‌اند.
بنابراین اگر ایده‌ای دارید یا می‌خواهید کسب و کار شخصی خود را راه‌اندازی کنید، لازم است از شغل خود استعفا دهید؛ البته اگر زمان و توانایی لازم برای اداره کردن هر دو را ندارید! مراقب باشید بی‌گدار به آب نزنید و تا زمانی‌که به طور قطعی از موفقیت ایده‌ی خود مطمئن نیستید، از شغل خود دست نکشید.
استعفا از تحصیل
استعفا در حوزه‌ی تحصیل میتواند هم در قالب تغییر رشته در دبیرستان یا دانشگاه و هم در قالب کناره‌گیری موقت یا دائمی از تحصیل باشد. این امر میتواند به دلایل متعددی باشد: مانند عدم علاقه به تحصیل یا رشته‌ی تحصیلی، بی‌ثمربودن تحصیلات دانشگاهی، پیداکردن شغل، مشکلات مالی یا خانوادگی.
در استعفای تحصیلی، فرد میتواند در صورت علاقه، مجددا تحصیلات خود را ادامه دهد و سن و فاصله‌ی زیاد بین مقطع تحصیلی قبلی و فعلی، مانعی در این امر نمی‌باشد؛ زیرا امروزه مراکز متعددی وجود دارند که افراد در هر سنی که باشند، می‌توانند تحصیلات خود را در آن‌‌جا به اتمام برسانند.
استعفای اجباری و بنابر شرایط
در حوزه‌ی سیاست موارد بسیاری وجود دارد که افراد بنابر شرایط یا ناکارآمدی و اشتباه در کار، مجبور به استعفا می‌شوند. استعفای یک فرد مسئول و صاحب‌مقام در صورت بروز اشتباه، نشانگر مسئولیت‌پذیری و قبول خطا و اشتباه در او می‌باشد. در دنیا موارد متعددی از این نوع استعفا وجود دارد. استعفای نخست‌وزیر ژاپن، نائوتوکان، در پی شکاف در نیروگاه اتمی فوکوشیما در 11 مارس 2011 و استعفای وزیر دفاع قبرس به دلیل وقوع انفجار در پایگاه نیروی دریایی این کشور در جولای 2011، نمونه‌ای از این موارد می‌باشد.
استعفا به شکل درست و منطقی
اکنون که با انواع استعفا و دلایل آن آشنا شدیم، لازم است از راهکارهایی برای استعفای درست و قابل جبران آگاه شویم. کناره‌گیری و استعفا در هر حوزه و جایگاهی، شرایط و قوانین خاص خودش را دارد که یک فرد هوشمند و موفق باید به آن عمل کند. در ادامه‌ی این مقاله از دانشگاه کسب و کار با ما همراه باشید.
حرفه‌ای باشیم
اگر قصد داریم از شغل یا منصب خود کناره‌گیری کنیم، باید مطابق با عقل و منطق عمل کرده و از رفتارهای احساسی و همراه با عصبانیت پرهیز کنیم. ممکن است در برخی از مواقع، مجبور به بازگشت به شرکت یا مؤسسه‌ای باشیم که از آن رفته‌ایم. یا برخی از کارخانه‌هایی که به‌علت تعدیل نیرو، کارمندان خود را اخراج کرده‌اند، با افزایش سرمایه، مجددا تعدادی از کارکنان خود را بازگردانند و ما جزو گزینه‌های موردنظر آن‌ها باشیم.
عدم استعفای ناگهانی
فرض کنید شرایط و اوضاع در یک سازمان کاری، سالم و منطقی است و ناگهان فردی تصمیم به استعفا می‌گیرد. مسلم است که این استعفای ناگهانی، خسارت و مشکلاتی برای شرکت یا سازمان ایجاد می‌کند. ممکن است یکی از افراد ضروری در شرکت مثل حسابدار یا مدیرفنی، ناگهان استعفا دهد؛ بدیهی است تا مصاحبه و استخدام نیروی جدید و آغاز فعالیت او، بخش مهمی از کار، دچار مشکل اساسی خواهد شد. بنابراین لازم است فردی که قصد استعفا دارد، ابتدا با افراد مسئول صحبت کرده و در صورت لزوم تا استخدام نیروی جایگزین به فعالیت خود ادامه دهد.
به قوانین و تعهدات اولیه عمل کنیم
هر شرکت یا سازمانی در ابتدای کار و استخدام نیروی جدید، قوانین و شرایطی را تعیین کرده و این شرایط با توافق دو طرفه به ثبت و امضا می‌رسند. فردی که قصد دارد به دلخواه یا اجبار به کار خود پایان دهد، باید قبل از استعفا، به تعهداتی که در ابتدا امضا کرده بود عمل کند. مثلا برخی از شرکت‌ها مبلغ خاصی را به‌عنوان غرامت استعفای ناگهانی درنظر می‌گیرند که باید پرداخت شود. یا اینکه تعهد چندساله‌ی فعالیت دارند و باید تعداد سال‌های فعالیت تکمیل شود.
احساسی استعفا ندهیم
در جامعه‌ی امروز، پیداکردن شغل و شاغل شدن تا حدودی مشکل است؛ به‌خصوص برای جوانان که سابقه‌ی کار هم ندارند. اگر شغلی به دست آوردید بدون دلیل یا با دلایل احساسی و غیرقابل توجیه، آن را از دست ندهید.
به طور مثال اگر چند روز یا چند هفته است که در محیط کاری خود مشکل یا عدم آرامش را احساس می‌کنید درجا تصمیم به استعفا نگیرید. یا به دلیل مسائل دیگری مانند: دیرکرد یک یا دوماهه‌ی حقوق به‌علت کمبود بودجه، دعوا با یکی از همکاران، فشرده‌شدن کار و…
گذر زمان بسیاری از این مشکلات را حل خواهد کرد، در صورتی‌که اگر استعفا دهید، ممکن است تا مدت‌ها بیکار بمانید و پیشنهاد شغلیِ خوبی نگیرید.
با مدیر و رئیس خود صحبت کنیم
اگر تصمیم دارید از شغل خود کناره‌گیری کنید، باید پیش از نگارش استعفا نامه یا انجام هرکار مرتبط دیگری، ابتدا با رئیس یا مسئول بخش خود صحبت کنید. لازم است برنامه‌ریزی‌هایی برای استخدام نیروی جدید و پرداخت بدهی‌های معوقه‌ی شما صورت بگیرد.
همچنین فردی که به‌عنوان مسئول، مدیریت بخش را برعهده دارد، باید شرایط و تمهیدات لازم را برای کناره‌گیری شما مهیا کند. حتی ممکن است با استعفای شما موافقت نشود یا اینکه خود شما پس از صحبت و مشورت، از انجام این کار منصرف شوید؛ بنابراین اطلاع و مشورت با مدیر خود را در اولویت قرار دهید.
موقعیت را برای بازگشت مجدد خراب نکنیم
اگر آخرین صحبت و فعالیتی که در شرکت یا کارخانه داشته‌ایم، همراه با خراب‌کاری و عصبانیت و شکایت باشد، مسلم است موقعیتی برای بازگشت مجدد نخواهیم داشت. همیشه راهی برای پشیمانی و بازگشت، باز بگذاریم. ما از آینده خبر نداریم، ممکن است بنابر دلایل مختلف، مجبور به فعالیت مجدد در آن مکان شویم.
تشکر و قدردانی پس از استعفا
پس از استعفا و انجام مقدمات مرتبط با آن، از مسئول بخش، همکاران و کارمندان تشکر کنید. باید توجه داشت کناره‌گیری ما چه به اجبار و یا به علل شخصی، تقصیری بر عهده‌ی دیگران نیست. این تشکر و قدردانی، نشانگر وجود اراده و هوش هیجانی در شماست! پس آن را از خود و دیگران دریغ نکنید.
قوانین استعفا
قوانین خاصی برای استعفا وجود دارد که در قانون کار کشور تصویب شده است. لازم است نامه‌ای با عنوان استعفانامه نوشته شود و در آن، فرد با درج نام، نام‌خانوادگی و تاریخ آغاز و پایان کار، علل کناره‌گیری خود را شرح دهد.
یکی از قوانینی که برای استعفا وجود دارد، این است که فرد به مدت یک ماه پس از قبول درخواست خود توسط مدیر و مسئول مربوطه، موظف به فعالیت و ادامه‌ی شغل می‌باشد. یعنی امکان توقف فعالیت ناگهانی وجود ندارد.
لازم به ذکر است که در این یک ماه فعالیت پایانی نیز، حقوق ماهانه خود را دریافت خواهید کرد.
دعوی شکایت
اگر تمام دلایل شما برای استعفا منطقی بود و به تعهدات گفته‌شده عمل کردید، اما با استعفای شما موافقت نشد یا بدهی و اسناد لازم را پس نگرفتید، می‌توانید شکایت کنید. در مشاغل دولتی با طرح دعوی در دیوان عدالت اداری و در سایر مشاغل با مراجعه به هیئت تشخیص اداره کار، این امر امکان‌پذیر است.
در این مراکز پس از بررسی شکایت و دلایل دو طرفه، اقدامات لازم برای استعفا یا عدم استعفای شما صورت خواهد گرفت.
استعفا نامه
نامه‌ای که برای اعلام کناره‌گیری نوشته می‌شود قالب رسمی و خاصی دارد. نمی‌توان هر نامه‌ای را با هر ادبیات و مضمونی به‌عنوان استعفانامه نوشت. در این نامه، مشخصات کلی، شامل نام، نام‌خانوادگی، رشته‌ی تحصیلی، شغل و سِمت، تاریخ آغاز فعالیت و تاریخ نگارشِ نامه، نوشته می‌شود. سپس علت و دلیل استعفا ذکر می‌شود. این نامه خطاب به مدیر یا مسئول منابع انسانی نوشته شده و در پایان، تاریخ نگارش و امضای فرد درج می‌گردد.
نمونه‌ای برای یک استعفا نامه‌ی شغلی
جناب آقای/سرکار خانم … مدیریت شرکت …
با سلام و احترام
به‌موجب این نامه به استحضار می‌رساند اینجانب … که در منصب … مشغول به فعالیت بوده‌ام، در تاریخ … به‌دلیل … ، تقاضای استعفای خود را از این شرکت اعلام می‌کنم. ضمن تشکر پیشاپیش از همکاری و مساعدت شما، خواهشمند است دستور و اقدامات لازم را در این زمینه صادر فرمایید.
با آرزوی موفقیت برای شما و تیم عالی شرکت
(ذکر مجدد نام، تاریخ و امضا)
همیشه شرایط را بپذیرید
یکی از مهم‌ترین مواردی که در زمینه‌ی استعفا وجود دارد، پذیرش شرایط و عدم ناامیدی از موفقیت است. اگر شرایط محیطی یا شخصی برای شما، کار را به‌گونه‌ای پیش برد که برخلاف خواسته‌ی خود مجبور به استعفا شدید، باز هم دست از تلاش و حرکت رو به جلو برندارید. انگیزه خود را از دست ندهید و مطمئن باشید که در آینده، ممکن است موقعیت‌هایی بسیار بهتر از شغل فعلی خود داشته باشید. به توسعه فردی و افزایش آگاهی خود مشغول شوید و مطمئن باشید افراد متخصص و آگاه، در هر زمینه‌ای موردنیاز خواهند بود.
سخن پایانی
در این مقاله، با انواع استعفا آشنا شدیم و متوجه شدیم اگر می‌خواهیم فرد حرفه‌ای و آگاهی در زمینه‌ی کسب و کار باشیم، لازم است شرایط خاصی را رعایت کنیم.
اگر در این مرحله از زندگی خود، مجبور به استعفا و کناره‌گیری از جایگاه خاصی هستید، آن را به‌عنوان نقطه‌ای مثبت در نظر بگیرید. به توصیه‌های گفته‌شده در این مقاله عمل کنید و از موفقیت و دستیابی به اهداف خود ناامید نشوید.
در پایان، خواننده‌ی پیشنهادها و نظرات ارزشمند شما در خصوص این مقاله و راهکارهای ارائه‌شده هستیم.
