انسان خداگونه دومین کتاب از سه‌گانه‌ی نویسنده اسرائیلی یووال نوح هراری است. این کتاب اولین بار در سال 2015 به زبان عبری در اسرائیل منتشر شد. یک سال پس از آن، ترجمه‌ی انگلیسی کتاب نیز در دسترس مخاطبان انگلیسی‌زبان قرار گرفت. کتاب انسان خداگونه تاریخ مختصر آینده بشر است، برخلاف کتاب قبلی هراری، انسان خردمند، که مروری بر تاریخچه‌ی شکل‌گیری زمین و پیدایش نخستین انسان‌ها بر روی آن بود.
این دو کتاب پس از گذشت چند سال همچنان در لیست پرفروش‌ترین آثار دنیا قرار دارند و خواندن آن توسط بزرگانی چون باراک اوباما و بیل گیتس پیشنهاد شده است.
ما در این مقاله از دانشگاه کسب و کار به معرفی این کتاب ارزشمند می‌پردازیم و زندگینامه نویسنده‌ی آن را شرح می‌دهیم.
معرفی کتاب انسان خداگونه
کتاب انسان خداگونه در حقیقت ادامه‌ی کتاب پیشین نویسنده، یعنی کتاب انسان خردمند است. او در این اثر به مشاهده تاریخ از یک دیدگاه کلی می‌پردازد و وضعیت فعلی جهان را بررسی می‌کند. علاوه بر این، پیش‌بینی‌های خود را در خصوص آینده بشر برای مخاطبانش شرح می‌دهد .
هنر اصلی هراری در این اثر این است که با تکیه بر گذشته و حال، آینده را پیش‌بینی می‌کند؛ به همین علت استدلال‌های او در بسیاری از موارد منطقی و درست به نظر می‌آید. او همانند یک مورخ و قصه‌گوی ماهر پرده از حقایقی برمی‌دارد که ممکن است آینده بشر را کاملا تغییر دهد و به مرحله‌ی تازه‌ای ببرد. بنابراین خواندن این کتاب می‌تواند برای هر سلیقه‌ای جذاب و خواندنی باشد.
ساختار کتاب
کتاب انسان خداگونه تلفیقی از داستان و تاریخ است. یعنی نه سختی و خشک بودن کتاب‌های تاریخی را دارد و نه مانند داستان‌ها سرراست و روان است. هراری این کتاب را در سه بخش اصلی و یک مقدمه با عنوان “دستور کار نوین انسان” به نگارش درآورده است. او در هر کدام از این بخش‌ها به سه سوال اساسی پاسخ می‌دهد و تلاش می‌کند گره‌های ذهن مخاطبانش را با شواهد و مدارک علمی باز کند. متن کتاب بسیار ساده و روان است و ترجمه‌ی کامل و بدون نقص زهرا عالی در نشر نو نیز خواندن آن را ساده‌تر کرده است.
سرفصل‌های کتاب انسان خداگونه
کتاب انسان خداگونه سه بخش دارد که هر کدام از آن‌ها به چند فصل مجزا تقسیم می‌شود. به علاوه هر بخش شامل سه پرسش است که در پایان بخش به پاسخ آن‌ها پرداخته می‌شود. این سرفصل‌ها و پرسش‌ها به ترتیب عبارتند از:
مقدمه
- دستور کار نوین انسان
بخش اول: انسان خردمند جهان را تسخیر می‌کند
- عصر سلطه‌ی انسان
- جوهر انسان
- فرق بین انسان‌ها و دیگر حیوانات چیست؟
– گونه‌ی زیستی ما چگونه جهان را تسخیر کرد؟
- آیا انسان خردمند گونه‌ی زیستی برتر است یا فقط ” قلدر محله “؟
بخش دوم: انسان خردمند به جهان معنا می‌بخشد
- داستان بافان
- زوج عجیب
- قرارداد جدید
- انقلاب اومانیستی
- انسان چه نوع جهانی خلق کرد؟
– انسان چگونه اطمینان یافت که علاوه بر مهار جهان به آن معنا نیز می‌بخشد؟
- اومانیسم یا همان مکتب انسان پرستی چگونه به مهم‌ترین آیین زمان تبدیل شد؟
بخش سوم: انسان خردمند سلطه‌اش را از دست می‌دهد
- بمب ساعتی در آزمایشگاه
- جداسازی بزرگ
- اقیانوس شعور/ آگاهی
- کیش اطلاعات
- آیا انسان همچنان می‌تواند جهان را اداره کند و به آن معنا ببخشد؟
– فناوری زیستی و هوش مصنوعی چگونه اومانیسم را تهدید می‌کند؟
- وارث احتمالی نوع بشر چه کسی خواهد بود و چه باور جدیدی جایگزین اومانیسم خواهد شد؟
پیش‌بینی‌های جالب کتاب انسان خداگونه درباره آینده بشر
یووال نوح هراری در کتاب انسان خداگونه پس از شرحی بر اوضاع کنونی دنیا به چند پیش‌بینی جالب درباره آینده بشر می‌پردازد. او با تکیه بر گذشته چنین استدلال می‌کند که: “منظور از آینده لزوما هزار یا دوهزار سال بعد نیست. با توجه به تغییرات شگفت‌انگیزی که دنیا نسبت به ده یا بیست سال پیش پیدا کرده است، زندگی کنونی ما نیز تا 20 سال آینده می‌تواند کاملا تغییر کند.” او این موارد را برای سال‌های آینده‌ی زندگی انسان پیش‌بینی می‌کند:
از بین رفتن تعادل زیست محیطی
یکی از موارد مهمی که در کتاب انسان خردمند به عنوان عامل مرگ‌ومیر انسان محسوب می‌شد، قحطی و کمبود مواد غذایی بود. به عقیده هراری، امروزه بشر با معضل قحطی روبه‌رو نیست. کشورها تمام امکانات و منابع خود را برای تولید محصولات کشاورزی و مواد غذایی به کار می‌برند تا در این حوزه دچار کمبود نباشند.
اگرچه همچنان فقر و قحطی در مناطق فقیرنشین و توسعه‌نیافته وجود دارد، معضل اصلی زندگی امروز از بین رفتن تعادل محیط زیست است. بشر در حال استفاده از تمام منابع زیستی مانند جنگل‌ها و منابع آب است تا مواد غذایی خود را تامین کند. این امر موجب شده است که این منابع هر روز کمتر شود یا به دلیل آلودگی‌های زیستی عملا غیرقابل استفاده شود. هراری معتقد است این روند در سال‌های آینده موجب نابودی محیط زیست خواهد شد و زندگی گونه‌های جانوری، گیاهی و حتی خود انسان را به خطر خواهد انداخت.
نامیرایی و جاودانگی بشر
هراری سه چیز را عامل اصلی مرگ بشر در گذشته می‌داند؛ قحطی، جنگ و بیماری‌های واگیردار. او در کتاب انسان خداگونه افکار جدیدی درباره مرگ دارد و معتقد است انسان امروز تنها به دلیل نقص فنی می‌میرد! زیرا عوامل مرگ جمعی انسان‌ها تا حدودی از بین رفته است. علاوه بر این، دانشمندان هرساله به نتایج تازه‌ای برای افزایش عمر انسان و تضمین سلامت او پی می‌برند.
به همین علت بعید نیست اگر تحولات تکنولوژی به‌گونه‌ای پیش برود که کمتر از یک قرن دیگر انسان به اکسیر حیات دست یابد. حتی ممکن است آزمایشگاه‌هایی تاسیس شود که هر ده سال یکبار بدن فرسوده ما را بازسازی کند و تمام نواقص و بیماری‌های آن را برطرف کند! به این ترتیب انسان به ابرقدرتی تبدیل می‌شود که تنها با تکه‌تکه شدن یا قتل و تصادف از بین می‌رود نه سکته و سرطان و بیماری‌های نظیر آن.
یافتن کلید خوشبختی
سومین پیش‌بینی هراری درباره آینده‌ی بشر، یافتن کلید سعادت و خوشبختی است. هراری همانند بسیاری از دانشمندان معتقد است احساسات مربوط به خوشبختی را فرایندهای زیست‌شیمیایی بدن تعیین می‌کند نه اوضاع جامعه. به همین علت با دستکاری این نظام می‌توان رضایت‌خاطر همیشگی و احساس شادی در بشر را تضمین کرد.
این دقیقا همان کاری است که امروزه نیز بسیاری از مردم به آن پناه می‌برند. آن‌ها با مصرف مشروبات الکلی، موادمخدر و داروهای روانگردان نوعی احساس شادی و خوشبختی موقت در خود ایجاد می‌کنند که تاثیرات مخرب زیادی در آینده دارد. بنابراین ممکن است پیشرفت تکنولوژی در سال‌های بعد بتواند تغییرات شگرفی در این حوزه ایجاد کند.
شکل‌گیری انسان خداگونه
انسان‌ها در مراحل بعدی تلاش می‌کنند برای دستیابی به سعادت و نامیرایی خود را به جایگاه خدایان برسانند. آن‌ها زیست خود را تغییر می‌دهند تا جاودانه بمانند و با تغییرات شیمیایی احساس خوشبختی و رضایت را در خود جاودانه می‌کنند. علاوه بر این (چنان‌که امروزه نیز مشاهده می‌شود) در سال‌های آینده ربات‌های فناناپذیر جایگزین انسان‌ها در ادارات، کارخانه‌ها و حتی زندگی خانوادگی می‌شوند!
این فناوری ممکن است به درجه‌ای برسد که بشر بتواند فکر و ذهن انسان را دوباره طراحی کند و انسان خردمند را از بین ببرد. به این ترتیب بشر به جایگاه خدایگانه‌ای می‌رسد که هیچ مانعی نمی‌تواند جلوی سرعت رشد آن را بگیرد.
ناتوانی در جلوگیری از پیشرفت تکنولوژی
هراری در کتاب انسان خداگونه، سرعت پیشرفت تکنولوژی را همانند ماشین بدون ترمزی فرض می‌کند که متوقف نمی‌شود. او معتقد است در آینده به حدی تکنولوژی جلو می‌رود که تمام مردم به این امید می‌بندد که کسی محکم روی ترمز بکوبد و آن را متوقف کند.
اما این کار چندان ممکن نیست؛ اولا کسی نمی‌داند ترمز کجاست. یعنی متخصصان با هوش مصنوعی و تحولات آن آشنا هستند اما در تمام حوزه‌های آن تخصص ندارند. ثانیا هیچ‌کس نمی‌تواند تمام بخش‌های آن را به هم متصل کند و بفهمد پیشرفت هوش مصنوعی چه تاثیراتی بر فناوری دارد یا برعکس. به این ترتیب مرز مشخصی برای رشد فناوری وجود نخواهد داشت و با سرعت بالایی به سمت گسترش و نفوذ در دنیا حرکت خواهد کرد.
گسترش اومانیسم
اومانیسم یا انسان‌گرایی نوعی جهان‌بینی فلسفی است که انسان را مبنا و اساس دنیا و تمام قوانین آن قرار می‌دهد. هراری در کتاب انسان خداگونه به این نکته اشاره می‌کند که در سال‌های آینده فرهنگ اومانیسم به شدت رشد خواهد کرد. در پی آن بسیاری از مکاتب فلسفی، اخلاقی و دینی کمرنگ شده و انسان به خدای قدرتمندی تبدیل می‌شود که با سلاح تکنولوژی قادر به انجام هر کاری می‌باشد.
چند نکته پیش از مطالعه کتاب انسان خداگونه
- کتاب انسان خداگونه اثری مستقل و خواندنی درباره آینده بشر است. با این حال پیشنهاد می‌شود قبل از خواندن آن کتاب انسان خردمند را نیز مطالعه کنید. این کار به شما کمک می‌کند با دید وسیع‌تری به سراغ کتاب بروید و مطالب آن را بهتر درک کنید. اگرچه بدون خواندن آن هم می‌توانید با دید یک اثر مستقل به سراغ انسان خداگونه بروید و از مطالعه‌ی آن لذت ببرید.
- کتاب انسان خداگونه در سال 1397 با ترجمه‌ی خواندنی “زهرا عالی” در انتشارات نشر نو به چاپ رسید. اما وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در پاییز 1398 مجوز چاپ و توزیع آن را لغو و خرید و فروش آن را ممنوع کرد. به همین علت پیدا کردن نسخه چاپی یا مجازی این کتاب تا حدودی دشوار است.
- برخی از مطالب کتاب‌های یووال نوح هراری همچنان از لحاظ علمی غیر قابل اثبات است. با این حال خواندن آن می‌تواند تا حد زیادی دانش و درک عمومی شما را افزایش دهد و شما را نسبت به وقایع جهان آگاه کند.
بیوگرافی نویسنده کتاب انسان خداگونه
یووال نوح هراری تاریخ‌شناس و نظریه‌پرداز اسرائیلی و نویسنده کتاب انسان خداگونه است. او در فوریه 1976 در شمال اسرائیل در خانواده‌ای با عقاید سکولار یهودی متولد شد. از آن‌جا که علاقه‌ی فراوانی به مطالعه‌ی تاریخ داشت، به تحصیل در آن پرداخت و مدرک دکترای تخصصی خود را از دانشگاه آکسفورد دریافت کرد.
سبک زندگی یووال نوح هراری
هراری هم‌اکنون استاد تاریخ دانشگاه عبری اورشلیم است. او در دهکده کرمی یوسف در استان مرکز اسرائیل زندگی می‌کند و علاقه‌ی بسیاری به یادگیری و آموزش تاریخ دارد. هراری از سال 2000 برای دستیابی به آرامش، مراقبه ویپاسانا انجام می‌دهد و روزانه دو ساعت مدیتیشن می‌کند. او به وسیله‌ی تجارب خود در این حوزه توانست مربی مدیتیشن شود و سالانه شاگردان زیادی را با تکنیک‌های آن آشنا کند.
هراری برای آنکه بتواند آرامش درونی و تمرکز خویش را افزایش دهد، معمولا سی روز از ماه را بدون اینترنت، کتاب و تلفن در سکوت و تنهایی می‌گذراند و به نوعی مراقبه می‌کند. او گیاه‌خوار است و تاکنون بارها در سخنرانی‌ها و مقالات مختلف به اهمیت حفظ رفاه جانوران و جلوگیری از گوشت‌خواری اشاره کرده است.
سایر کتاب‌ها و آثار
هراری در سال 2011 کتاب انسان خردمند را با عنوان “تاریخ مختصر بشر” به زبان عبری در اسرائیل منتشر کرد. این کتاب در مدت کوتاهی به شهرت و محبوبیت رسید و به سی زبان زنده‌ی دنیا ترجمه شد. علاوه بر این در سال 2015 “جایزه کتاب ونجین” چین را به خود اختصاص داد.
او سه سال بعد انسان خداگونه را به عنوان دنباله‌ی آن نوشت و در اختیار طرفدارانش قرار داد. جلد سوم این سه‌گانه با نام “21 درس برای قرن 21 ” در اوت 2018 منتشر شد و عقاید نویسنده در حوزه سرگذشت و آینده بشر را تکمیل کرد. هراری سه اثر دیگر با نام‌های ساپی ینس، پول و تاریخ مصور بشر در دو جلد دارد که اگرچه مانند سه‌گانه او به موفقیت نرسید، همچنان خواندنی و پرطرفدار است.
چرا باید کتاب‌های نوح هراری را بخوانیم؟
کتاب‌های نوح هراری از پرفروش‌ترین کتاب‌های تاریخی هستند که با زبانی روان و ساده به بیان تاریخ گذشته، حال و آینده می‌پردازند. بنابر دیدگاه هراری خواندن تاریخ با چند هدف صورت می‌گیرد:
- هدف از مطالعه‌ی تاریخ، کاستن از فشار دست‌های گذشته است تا بتوانیم به مشاهده امکانات و احتمالاتی بپردازیم که حتی در تصور اجدادمان نمی‌گنجید یا نمی‌خواستند که ما تصور کنیم.
- جنبش‌هایی که در پی تغییر دنیا هستند، غالبا کار خود را با بازنویسی تاریخ آغاز می‌کنند. به این ترتیب خواندن آن‌ها به انسان‌ها این امکان را می‌دهد تا آینده را از نو مجسم کنند.
- مهم‌ترین هدف تاریخ آگاهی ما از امکاناتی است که تاکنون به آن‌ها فکر نکرده‌ایم. به این ترتیب افق دید ما را وسیع‌تر می‌کند و ایده‌های ناشناخته را در مقابلمان قرار می‌دهد.
مجموع این عوامل موجب می‌شود که بار دیگر با نگاهی تازه به تاریخ و کتاب‌های تاریخی نگاه کنیم. بنابراین اگر تاکنون مطالعه‌ای در این حوزه نداشته‌اید، خواندن کتاب‌های تاریخی را با آثار جذاب یووال نوح هراری آغاز کنید.
سخن پایانی
کتاب انسان خداگونه یکی از کتاب‌های جذاب در حوزه تاریخ و سرنوشت بشر است. یووال نوح هراری این کتاب را در سال 2015 به عنوان ادامه اثر قبلی خود، یعنی انسان خردمند نوشت. این دو اثر دیدگاه خوبی درباره گذشته و آینده بشر به مخاطبان خود می‌دهند و به نوعی آن‌ها را با ناگفته‌های تاریخ آشنا می‌کنند. به همین علت خواندن آن به تمام علاقه‌مندان به تاریخ، سیاست، جامعه و طرفداران مکاتب انسان‌شناسی و پیشینه‌های آن پیشنهاد می‌شود.
ما در این مقاله از دانشگاه کسب و کار این کتاب ارزشمند را معرفی کردیم و چند مبحث جالب از آن را با شما به اشتراک گذاشتیم. نظر شما درباره این کتاب چیست؟ تا چه اندازه به عقاید یووال نوح هراری درباره‌ی سرنوشت بشر اعتماد دارید؟
