انسان در جستجوی معنا – روایتی از بازیابی امید در اردوگاه مرگ!

تاکنون به این مسئله فکر کرده‌اید که هدف و معنای زندگی چیست؟ دکتر ویکتور فرانکل در کتاب انسان در جستجوی معنا به طور کامل به پاسخ این سوال پرداخته‌ است. او پدر، مادر، برادر و همسر خود را به دلیل عقاید نژادپرستانه آدولف هیتلر از دست داد و بخشی از سال‌های جوانی خود را در آشویتس یا همان اردوگاه‌های کار یهودیان گذراند. تجربیات او در این دوران منجر به کشف لوگوتراپی یا همان معنادرمانی در روانشناسی شد. کتاب انسان در جستجوی معنا یک تجربه‌ی واقعی و دردناک از دوران اسارت ویکتور فرانکل و ابداع روانشناسی معنادرمانی اوست.

بنابراین پیش از هر چیز لازم است بیوگرافی این نویسنده بزرگ را بخوانیم تا با علت نگارش کتاب انسان در جستجوی معنا آشنا شویم. این مقاله از دانشگاه کسب و کار به زندگی‌نامه ویکتور فرانکل و معرفی مهم‌ترین کتاب او، یعنی انسان در جستجوی‌ معنا‌ اختصاص دارد.

زندگینامه دکتر ویکتور فرانکل

ویکتور فرانکل روان‌پزشک و عصب‌شناس اتریشی است که در سال 1905 در وین متولد شد. او در دوران دبیرستان به مطالعه آثار فلسفی و روانشناسی پرداخت و با انواع روان‌کاوی آشنا شد. فرانکل به واسطه‌ی علاقه‌ی بسیاری که به این حوزه داشت، در سن 16 سالگی به نامه‌نگاری با مشهورترین روانشناس آن زمان یعنی فروید پرداخت. او بعدها این نامه‌ها را در نشریه‌ی بین‌المللی روان‌کاوی به چاپ رساند و هوش و نبوغ روانشناسی‌اش را به جهانیان نشان داد.

فعالیت در بیمارستان روانی

فرانکل در سال‌های 1930 تا 1938 در یک بیمارستان روانی در وین به عنوان رئیس بخش خودکشی زنان مشغول به کار شد. او بعدها ارتقای درجه یافت و به عنوان عصب‌شناس و روان‌پزشک متخصص به فعالیت پرداخت. در این دوران، سیر آرا و عقاید فرانکل نیز تغییر یافت. او دیگر عقاید فروید را به عنوان‌ استاد و راهنمای خود قبول نداشت. آن‌ها در تعیین اصل و ریشه‌ی مشکلات روانی با هم اختلاف عقیده داشتند و کاملا متفاوت از یکدیگر بودند.

زندگی در اردوگاه‌های مرگ!

در روزهای آغاز جنگ جهانی دوم و حمله‌ی آلمان به اتریش، فرانکل به عنوان متخصص اعصاب و روان فعالیت می‌کرد. پس از آن‌که موج یهودی ستیزی و کشتار یهودیان توسط هیتلر آغاز شد، فرانکل نیز به دلیل یهودی‌بودن دستگیر شد. او در این دوران خانواده‌اش را از دست داد و حتی نامزدش را گم کرد؛ به طوری که بعدها نیز نتوانست نام و نشانی از او پیدا کند. بسیاری از افراد عقیده داشتند او نیز در خیل قربانیان اردوگاه‌های مرگ بوده‌ است.

فرانکل از سال 1942 تا 1945 توسط نازی‌ها به اسارت گرفته‌ شد. او ابتدا در اردوگاه‌های مرگ آشویتس زندانی بود و بعدها به اردوگاه اجباری داخائو منتقل شد. دوران سختی که فرانکل به واسطه‌ی اسارت و فقدان خانواده‌اش طی کرد، موجب نگارش کتابی در باب معنای زندگی به نام انسان در جستجوی معنا شد.

نگارش کتاب انسان در جستجوی معنا

انسان در جستجوی معنا شامل تجربیات ویکتور فرانکل از زندگی در اردوگاه‌های نازی‌ها و تلاش برای زنده ماندن است. او وقایع، احساسات و حوادث آن روزها را از زبان خود و اطرافیانش در این کتاب نقل کرد. فرانکل به واسطه‌ی این دوران توانست روانشناسی معنادرمانی یا همان لوگوتراپی را کشف کند و جهان را با دیدگاه‌های تازه‌ای نسبت به روانشناسی‌ آشنا کند.

دوران پس از اسارت

فرانکل پس از آن‌که از اسارت نازی‌ها آزاد شد، توانست بار دیگر زندگی گذشته‌ی خود را در پیش بگیرد. او ریاست بخش اعصاب یک بیمارستان در وین را برعهده گرفت و به تدریس در رشته‌ی عصب‌شناسی و روانشناسی در دانشگاه پرداخت. او از سال 1970 تا 1973 استاد دانشگاه بین‌المللی سن دیگو بود.

فرانکل در این دوران به گسترش نظریات معنادرمانی خود پرداخت و به غیر از انسان در جستجوی معنا چندین اثر دیگر در این حوزه به نگارش درآورد. او سرانجام در سپتامبر 1997 در سن 92 سالگی در وین درگذشت و در همان شهر به خاک سپرده‌ شد.

آثار ویکتور فرانکل

ویکتور فرانکل در طول زندگی خود چندین کتاب ارزشمند نوشت که بیشتر آن‌ها در حوزه‌ی روانشناسی معنادرمانی بودند. مهم‌ترین اثر او کتاب انسان در جستجوی معنا است که در سال 1946 به زبان آلمانی و در 200 صفحه منتشر شد. این کتاب تاکنون چندین بار در ایران ترجمه و چاپ شده‌‌ است. پیشنهاد ما ترجمه‌ی امیر لاهوتی در نشر جامی و ترجمه‌ی‌‌ دکتر صالحیان و مهین میلانی در انتشارات لیوسا است. سایر آثار فرانکل عبارتند از:

• انسان‌ در جستجوی معنای غایی

این کتاب در سال 1997 به عنوان مکملی برای کتاب انسان در جستجوی معنا منتشر شد. شهاب‌الدین عباسی این کتاب را در انتشارات پارسه ترجمه کرده‌ و به چاپ رسانده است.

• معنا درمانی

کتاب معنا درمانی‌ در سال 1969 منتشر شد. فرانکل در این کتاب به شرح و بررسی کامل لوگوتراپی خود پرداخته‌ و تلاش کرده مفاهیم آن را برای خوانندگان کتابش آسان‌تر کند. این کتا‌ب با ترجمه‌ی کیومرث پارسای و مهین میلانی در ایران به چاپ‌ رسیده‌ است.

• آری به زندگی

این اثر مجموعه‌ای از سخنرانی‌های عمومی ویکتور فرانکل پس از رهایی از اسارت نازی‌ها است. او در این کتاب افکار و عقاید خود را نسبت به اهمیت زندگی و معنای آن بیان می‌کند. کتاب آری به زندگی در سال 2020 منتشر شد. شهاب‌الدین عباسی در انتشارات پارسه و پروانه طاهری در نشر عطر کاج به ترجمه‌ی این کتاب پرداخته‌اند.

معرفی کتاب انسان در جستجوی معنا

کتاب انسان در جستجوی معنا یک اثر فلسفی – روانشناسی است که توسط دکتر ویکتور فرانکل نوشته‌ شد. او در این کتاب به نقل خاطرات تلخ و دردناک خود از دوران اسارت در اردوگاه‌های کار اجباری یهودیان پرداخته‌ است. سپس روانشناسی معنادرمانی یا همان لوگوتراپی ابداعی خود را در آن بررسی کرده‌ است.

این کتاب نخستین بار در سال 1946 به زبان آلمانی در وین منتشر شد. مدتی بعد مورد استقبال و توجه زیادی قرار گرفت و به اکثر زبان‌های زنده‌ی دنیا ترجمه‌‌ شد. کتاب انسان در جستجوی معنا هم‌اکنون از مشهورترین کتاب‌های روانشناسی است. بیشترین شهرت کتاب به دلیل تجربه‌های واقعی نویسنده است؛ به همین علت خوانندگان کتاب ارتباط زیادی با محتوای آن می‌گیرند.

ساختار کتاب

کتاب انسان در جستجوی معنا با داستان و خاطرات ویکتور فرانکل از دوران اسارت آغاز می‌شود. او از همان ابتدا روند اسارت خود را تعریف می‌کند. سپس برخورد نازی‌ها با اسیران، گشنگی، کارهای سخت و طاقت‌فرسا، مرگ و غلبه ناامیدی در خود و هم‌بندی‌هایش را بیان می‌کند. او از روش‌هایی می‌نویسد که به واسطه‌ی آن تلاش می‌کند امیدواری را در میان اسیران تقویت کند و مانع از مرگ و ناامیدی آن‌ها شود.

بخش اول کتاب‌ با شرح آزادی فرانکل از اردوگاه‌های کار اجباری و نحوه‌ی بازگشت او به زندگی عادی به پایان‌ می‌رسد. سپس بخش دوم کتاب یعنی روانشناسی معنادرمانی آغاز می‌شود. این بخش‌ به شرح و بررسی لوگوتراپی و اهمیت آن در روانشناسی اختصاص دارد. به این ترتیب ویکتور فرانکل در کتابش به این قضیه می‌پردازد که چگونه توانست زنده بماند و لوگوتراپی را ابداع کند.

منظور از لوگوتراپی چیست؟

لوگو یک لغت یونانی به معنای “معنی” است. در حقیقت لوگوتراپی همان روانشناسی معنا محور است. لوگوتراپی در مقایسه با روانکاوی کمتر به گذشته توجه دارد و کمتر درون‌گراست. این رویکرد بیشتر به آینده توجه دارد؛ یعنی توجه‌ به‌ معنایی در زندگی فرد که باید باقی عمر خود را صرف شکوفایی آن کند.

در این روش درمانی بیمار با شرایطی روبه‌رو می‌شود که او را به سمت معنا و هدف زندگی‌اش هدایت می‌کند. آگاه کردن‌ او از این معنا و هدف‌ می‌تواند توانایی غلبه بر مشکلات عصبی را در او تقویت کند. به این ترتیب تنها با تقویت آگاهی و امیدواری در بیماران، می‌توان مشکلات آن‌ها را درمان کرد و کیفیت زندگی‌شان را بهبود بخشید.

سرفصل‌های کتاب انسان در جستجوی معنا

کتاب انسان در جستجوی معنا از یک مقدمه و دو بخش تشکیل شده‌ است. بخش اول کتاب‌ شرح خاطرات نویسنده از اردوگاه‌های کار یهودیان است که سرفصل‌های جداگانه‌ای ندارد. بخش دوم کتاب چند سرفصل مجزا دارد که محتوای اصلی لوگوتراپی و اهمیت آن در روانشناسی را مشخص می‌کند. این بخش‌ها به ترتیب عبارتند از:

• بخش اول: تجاربی از اردوگاه کار اجباری

• بخش دوم: لوگوتراپی در مخلص کلام

• معناجویی
• ناکامی وجود
• اختلالات نئوژنیک
• پویایی اندیشه
• خلاء وجودی
• معنای زندگی
• گوهر وجود
• معنای عشق
• معنای رنج
• مشکلات فرابالینی
• معانی عالی
• گذران زندگی
• لوگوتراپی به عنوان یک روش
• اختلالات‌ جمعی
• انتقاد از جبرگرایی
• ایمان روانپزشکی
• روان‌پزشکی انسانی شده‌

برخی از ویژگی‌های کتاب انسان در جستجوی معنا

1.‌ داستانی بودن‌ کتاب

بخش زیادی از کتاب انسان در جستجوی معنا شامل خاطرات داستانی ویکتور فرانکل است. به همین علت از این کتاب می‌توان به عنوان یک اثر داستانی – روانشناسی نیز یاد کرد. نویسنده‌ی کتاب با زبانی ساده و جذاب به بیان وقایع و احساسات خود در دوران اسارت می‌پردازد و تلاش می‌کند در بین آن، خواننده را با مفاهیم مورد نظرش نیز آشنا کند. به این ترتیب، اگر به ادبیات داستانی یا زندگینامه علاقه دارید، خواندن این کتاب جذاب را که براساس تجارب واقعی نوشته‌ شده‌ است، از دست ندهید.

2. تاکید بر اهمیت امیدواری در زندگی

ویکتور فرانکل در اکثر قسمت‌های کتاب به اهمیت امیدواری در زندگی و تاثیر آن به عنوان انگیزه‌ی زنده ماندن پرداخته‌ است. او بارها اشاره‌ کرده‌ که برخی از اسیران به دلیل ناامیدی از پایان آن روزها و ناراحتی برای فقدان خانواده‌شان به راحتی مریض می‌شدند و می‌مردند. اما خود او توانست با تکیه بر امیدواری به آینده دوام بیاورد و اطرافیانش را نیز به این کار تشویق کند.

او برای رسیدن به این هدف، جلساتی پنهانی در اردوگاه تشکیل می‌داد. در این جلسات اسیران دور هم جمع می‌شدند و با یادآوری خاطرات گذشته و سخن گفتن از اهداف‌شان تلاش می‌کردند امیدوار بمانند و روحیه خود را از دست ندهند. به همین علت خواندن‌ این کتاب به شما کمک می‌کند لحظات سخت زندگی را تاب بیاورید و برای آینده‌ای بهتر امیدوار باشید.

3. آشنا کردن‌ خواننده با مباحث تاریخی و روانشناسی

از آن‌جا که کتاب انسان در جستجوی معنا شرح زندگی واقعی نویسنده است، خواندن‌ آن کمک زیادی در فهم آن برهه‌ از تاریخ می‌کند. در آن دوران آدولف هیتلر عقاید یهودی ستیزی خود را گسترش داده‌ بود و با اسارت و کشتار یهودیان به نفرت‌ خود می‌افزود. افرادی که اطلاع چندانی از این دوران ندارند، با خواندن کتاب ویکتور فرانکل می‌توانند با شرایط و وضعیت آن زمان آشنا شوند. علاوه بر این، کتاب‌ انسان‌ در جستجوی معنا موجب آشنایی خوانندگان با مباحث لوگوتراپی و اهمیت معنا درمانی در روانشناسی می‌شود.

4. کمک به فهم معنای زندگی

مهم‌ترین ویژگی کتاب انسان در جستجوی معنا تاثیر آن در فهم معنای زندگی است. نویسنده در همان مقدمه کتاب از بیمارانش می‌نویسد که معنای زندگی خود را از دست داده‌اند و قصد خودکشی دارند. او از آن‌ها می‌خواهد هدف و معنای‌ زندگی خود را بیان کنند تا بتواند به درمان آن‌ها بپردازد.

فرانکل در کتاب انسان‌ در جستجوی معنا با شرح خاطرات تلخ خود به مخاطب نشان می‌دهد که چگونه در چنان وضعیت دشواری معنای زندگی خود را حفظ کرد. به این ترتیب از خوانندگان کتابش می‌خواهد امیدواری خود را حفظ کنند و تلاش کنند در برابر مسائل و مشکلات دشوار مقاوم باشند.

این کتاب مناسب چه کسانی است؟

کتاب انسان در جستجوی معنا از آن دسته کتاب‌هایی است که خواندن‌ آن به تمام افراد پیشنهاد می‌شود. این کتاب‌‌ به شما کمک می‌کند معنای زندگی خود را کشف کنید و بتوانید با روحیه‌ی امیدواری بر مشکلات غلبه کنید. بنابراین؛

• اگر دوست دارید یک کتاب داستانی واقعی از دوران جنگ جهانی دوم بخوانید،
• اگر‌ به مباحث روانشناسی و لوگوتراپی علاقه دارید،
• ا‌گر معنای زندگی خود را گم کرده‌اید و ناامید هستید،
• و اگر دوست دارید یک کتاب جذاب و خواندنی بخوانید که هم سرگرمی و هم آموزنده باشد،

خواندن‌ این کتاب جذاب را از دست ندهید.

سخن پایانی

انسان در جستجوی معنا کتابی خواندنی بر پایه‌ی تجربیات ویکتور فرانکل از اردوگاه‌های موسوم به مرگ آشویتس است. این روانشناس اتریشی در دوران جنگ جهانی دوم به اسارت نازی‌ها درآمد و تمام خانواده‌ی خود را از دست داد؛ اما توانست معنای زندگی خود را کشف کند و با امیدواری زنده بماند. فرانکل پس از آزادی، کتاب انسان‌ در جستجوی معنا را به نگارش درآورد. او در این کتاب به شرح روانشناسی لوگوتراپی پرداخت و خاطرات درمان بیمارانش را با اصول معنادرمانی شرح داد.

ما در این مقاله از دانشگاه کسب و کار به معرفی این کتاب جذاب پرداختیم و بیوگرافی نویسنده آن را شرح دادیم. نظر شما درباره‌ی کتاب انسان در جستجوی معنا چیست؟ اگر این کتاب را خوانده‌اید، از تاثیرات آن در بهبود زندگی خود برایمان بنویسید.