زنجیره تامین چیست؟ + اثرات مستقیم زنجیره تامین بر کسب و کارها

زنجیره تامین با اینکه اسم نا‌آشنایی دارد، ولی کار بسیار مهمی در صنعت به خصوص کسب‌وکارهایی که فروش محصول دارند انجام می‌دهد. در واقع زنجیره تامین به تمام مراحلی می‌گویند که یک محصول تولید می‌شود و به دست مشتری می‌رسد. هدف این استراتژی این است که تمام مراحل و فرآیندی که طی می‌شود تا محصول به دست مشتری برسد به درستی انجام شود و رضایت مشتری کسب شود. برای آشنایی بیشتر با این استراتژی طلایی شرکت‌ها همراه من در دانشگاه کسب و کار باشید.

تعریف زنجیره تامین

زنجیره تامین به شبکه‌ای از تمامی افراد، سازمان‌ها، منابع، فعالیت‌ها و فناوری‌های دخیل در ایجاد و فروش یک محصول می‌گویند. در واقع بخش اصلی که زنجیره تامین را درگیر می‌کند مرحله‌ای است که محصول نهایی از تولید کننده دریافت می‌شود و به دست مصرف کننده می‎‌رسد.

مراحل زنجیره تامین

مراحل اساسی زنجیره تامین به ترتیب شامل موارد زیر است:

• تامین مواد اولیه: در این مرحله از تولید، شرکت‌ها تامین مواد خام را برای تولید محصولاتی که مشتریان به آن نیاز دارند انجام می‌دهند.

• تبدیل مواد اولیه به مواد اصلی: یک سری از مواد‌ اولیه‌ خودشان نیاز دارند تا از مواد دیگه تولید شوند. مثل مواد اولیه فولاد که مواد اصلی آن از سنگ معدن تامین شده است.

• ترکیب مواد اصلی و تولید محصول: در این مرحله برخی از مواد اولیه به یک بخشی از محصول تبدیل شده‌اند. برای مثال همون فولاد ممکن است به یکی از مصالح ساختمانی و یا یکی از قطعات خودرو تبدیل شده باشد.

• دریافت سفارش برای فروش محصول نهایی: در این مرحله محصول نهایی در معرض دید مشتری قرار می‌گیرد و مشتریان می‌توانند محصول نهایی را سفارش دهند تا به درب خانه تحویل بگیرند و یا بخرند.

• تحویل محصول نهایی به مشتری: این مرحله و مرحله بعد یک مرحله مهم و حیاتی می‌باشد. تحویل کالای خریداری شده به مشتری می‌تواند یک حس خوب و یا یک حس بد برای مشتری به‌ جا بگذارد. این مرحله می‌تواند یک نوع بازاریابی برای شرکت تولید کننده و یا نمایندگی فروش باشد.

• ایجاد خدمات پشتیبانی و بازپس گیری کالا از مشتری: چیزی که در این بخش وجود دارد این است که اگر شرکت خدمات پشتیابی و باز پس گیری کالا داشته باشد یعنی اعتبار دارد و به محصولات خودش مطمئن است. مشتریان ترجیح می‌دهند تا از سایت‌ها و فروشگاه‌هایی که دارای پشتیبانی هستند خرید کنند. و این موضوع به آن‌ها قوت قلب می‌دهد.

زمان هدایت در زنجیره تامین چیست؟

مدت زمانی که طول می‌کشد تا هر یک از مراحل زنجیره تامین تکمیل شود، زمان هدایت می‌گوییم. تمام مراحل زنجیره تامین توسط مدیران زنجیره بررسی و مدیریت می‌شود. در واقع یکی از وظایف این مدیران مدیریت زمان هدایت می‌باشد. این مدیران باید فرآیندهای هر مرحله را نظارت کنند و تمام مراحل تولید را برای به حداکثر رساندن رضایت مشتری با یکدیگر هماهنگ کنند.

انواع مدل‌های زنجیره تامین

پس از آشنایی با تعریف اولیه زنجیره تامین، اکنون نیاز است تا با انواع مدل‌های زنجیره تامین آشنا شوید. زنجیره تامین مدل‌های مختلفی دارد که هر یک از این مدل‌ها ترفند و قوانین مختلفی برای سود رساندن به شرکت استفاده می‌کنند. این مدل‌ها شامل موارد زیر هستند:

• مدل چابک
• جریان پیوسته
• پیکربندی سفارش
• مدل تغییرپذیر

زنجیره تامین چیست و چه تاثیری در سازمان دارد؟

این مدل به شرکت‌ها و سازمان‌های بزرگ این توانایی را می‌دهد که در مقابل تغییرات ناگهانی عرضه و تقاضا در بازار واکنش مناسب و سریع نشان بدهند و در شرایط نامطلوب بتواند به نتایج مثبت تجاری دست یابد. همچنین این مدل سعی می‌کند تا بر فرآیندهای مفید و کارآمد شرکت و همچنین کارمندانی که توانایی و پتانسیل بالایی دارند توجه بیشتری نشان دهد. در مقابل این شرکت‌ها که به صورت چابک عمل می‌کنند، یک سری دیگر از شرکت‌ها وجود دارند که از زنجیره تامین چابک استفاده نمی‌کنند.

این شرکت‌ها تمایلی ندارند به اطلاعاتی که در بازار وجود دارد، دسترسی سریع داشته باشند. در ازای آن به افراد و کارکنان خود می‌گویند تا بهترین حدس‌ها را در مورد اتفاقاتی که ممکن است رخ دهد داشته باشند. همچنین این شرکت‌ها از کارکنان خود می‌خواهند تا بهترین راه‌حل‌ها را برای مواجه شدن با این اتفاقات پیش روی شرکت ‌قرار دهند. این کار شرکت‌ها باعث می‌شود که با تصمیم گیری‌های اشتباه مواجه شوند.

در واقع زنجیره تامین چابک این را به ما می‎‌گوید که بجای تکیه بر غریزه و اطلاعات ناقض که از حدس و گمان بدست می‌آید، از طریق تصمیم گیری آگاهانه به سرعت از رقبا پیشی بگیرید. سازمان‌ها برای اینکه مطمئن باشند که به نقطه‌ای رسیده‌اند که می‌توانند تصمیم گیری آگاهانه داشته باشند، باید از آموزش مفید کارمندای خودشان اطمینان حاصل کنند. کارمندان آموزش دیده تبدیل به ابزاری برای شرکت می‌شوند که می‌توان از طریق آن‌ها شانس موفقیت شرکت را افزایش داد.

• مدل جریان پیوسته

این مدل برای صنایع و شرکت‌هایی مناسب است که از میزان تقاضای بالایی برخوردار می‌باشند. فرآیند تولید در یک مدل جریان پیوسته برای ایجاد یک آهنگ منظم از زمان تولید محصول و اطلاعات موجود در بازار طراحی شده است. این زنجیره برای صنایعی مناسب است که نیاز به تغییرات و واکنش‌های سریع ندارند و روند آرام خودشان را دارند.

• مدل پیکربندی سفارشی

این مدل برای شرکت‌هایی ایده آل است که محصولات فراوانی با طرح‌ها و پیکربندی های متفاوت دارند. پیکربندی و طراحی محصول معمولا در طول فرآیند مونتاژ انجام می‌شود، که در آن قطعات مختلف محصول مطابق با مشخصات و درخواست مشتری مونتاژ می‌شوند. مدل سفارشی پیکربندی ترکیبی از مدل جریان پیوسته و مدل زنجیره تامین چابک می‌باشد، که در آن فرآیندهای قبل از  پیکربندی محصول تحت مدل جریان پیوسته مدیریت می‌شوند.

• مدل تغییر پذیر 

این مدل برای صنایعی مناسب است که تقاضا کنندگان زیادی دارند. این مدل به شرکت‌ها کمک می‌کند که سازگاری بالا با قابلیت پیکربندی مجدد فرآیندهای تولید داخلی داشته باشند. به گونه‌ای که بتوانند نیازهای خاص مشتری را برآورده و یا مشکلات آن‌ها را حل کنند. برای موفقیت آمیز بودن این مدل از زنجیره تامین، باید شرکت دارای انعطاف پذیری بالا، توانایی پاسخ دهی سریع و نقاط قوت کافی باشد.

مدیریت زنجیره تامین

تا اینجای مقاله راجع‌ به استراتژی زنجیره صحبت کردیم و حالا نیاز است تا در رابطه با مدیریت زنجیره تامین صحبت کنیم. همینطور که در بالا به آن اشاره کردیم مدیریت زنجیره تامین به فرآیندی می‌گویند که مدیران بر مراحل تبدیل مواد خام به محصول نهایی نظارت دارند. مدیریت زنجیره تامین شامل شبکه‌ای از تامین کنندگان مواد اولیه و کمپانی‌های تولید کننده محصول نهایی می‌باشد.

برخی صنایعی که از زنجیره تامین استفاده می‌کنند

• صنایع خودرو سازی
• صنایع هواپیما سازی و درکل هوافضا
• صنایع کالاهای مصرفی و خورده فروش‌ها
• صنایع بهداشتی
• صنایع تکنولوژی
• صنایع مواد غذایی و نوشیدنی

تمام این صنایع نیاز به مواد اولیه دارند تا بتوانند محصول نهایی مورد نظرشان را تولید کنند.

چرا مدیریت تامین اهمیت دارد؟

احتمالا تا اینجا متوجه شدید که اهمیت زنجیره تامین چقدر بالا است و نقش مهمی در عملکرد سیستم کسب و کار ما دارد. در ادامه قرار است روش و متدهایی را به شما بگویم که باعث می‌شود با مزایایی که زنجیره تامین برای کسب و کارها دارد آشنا شوید.

• کسب و کارها استراتژی بهتری خواهند داشت.
• فرایند شبکه سازی زنجیره تامین بهتر خواهد بود.
• به مشتریان خدمات بهتری ارائه می‌شود.
• اگر به درستی از زنجیره تامین استفاده شود باعث می‌شود شرکت‌های تولید کننده کارآمدتر عمل کنند و هزینه کل را کاهش دهند.
• هر چه میزان زنجیره تامین بیشتر باشد در نتیجه ارتباط بین تامین کنندگان بهتر می‌شود.
• با رعایت درست زنجیره تامین شرکت‌ها وظایف و مسئولیت خودشان را در برابر مشتری‌ها بهتر انجام می‌‌دهند.

نحوه عملکرد مدیریت زنجیره تامین چگونه است؟

همینطور که در بخش‌های قبلی هم ذکر کردیم زنجیره تامین و نحوه مدیریت آن بسیار حائز اهمیت است. در این بخش قصد داریم نحوه عملکرد این زنجیره را برای شما توضیح دهیم. وظیفه مدیریت زنجیره تامین این است که تمام مراحل ساخت یک محصول را بهم پیوند دهد تا روند کار بهبود یابد.

وظیفه مدیران زمانی که محصول برای تولید و ساخت استارت می‌خورد شروع می‌شود و تا زمانی که محصول به‌ دست مشتری برسد ادامه دارد. یکی دیگر از وظایف مدیریت زنجیره تامین بررسی و چک کردن موجودی داخلی شرکت تولید کننده و موجودی فروشندگان است تا هم به میزان فروش دسترسی پیدا کند و هم بتواند میزان عرضه محصول در بازار را کنترل کند.

گام‌های مدیریت زنجیره تامین برای تولید یک محصول

1. با توجه به نیازها و خواسته مشتری مراحل تولید را برنامه‌ریزی می‌کنند.
2. برنامه‌ریزی برای افزایش فروش و میزان توزیع کالا به بازار.
3. اطلاعاتی در ارتباط با نیاز مشتری جمع‌آوری می‌کنند تا بتوانند نیاز مشتری را تامین کنند. در این مرحله مدیران باید استراتژی‌هایی را تعبیه کنند که از میزان هزینه کل تولید محصول بکاهند و همزمان کیفیت محصول را بالا نگهدارند.
   

این استراتژی تنها مختص سازمان و یا کمپانی خاص نیست و تمام مراکز می‌توانند از آن بهره‌مند شوند. با این حال استراتژی که استفاده می‌کنند متفاوت است. در بخش بعدی نحوه مدیریت زنجیره تامین سوپرمارکت‌ها و کافی‌شاپ‌ها را بررسی می‌کنیم.

نحوه چینش استراتژی زنجیره تامین سوپرمارکت‌ها

یک سوپرمارکت محلی می‌باشد که کالاهایی با چندین تولید کننده دارد. وظیفه‌‌ای که سوپرمارکت‌ها دارند این است که باید موجودی و پخش خودشان را برای داشتن غذای تازه، محصولات کنسرو و بسته‌بندی شده و همچنین برخی از اقلام دارویی که نیاز به نسخه پزشک ندارند را هر‌ روز کنترل کنند.

هر کدام از این اقلام از محل‌های متفاوتی تامین می‌شوند بنابراین مدیران زنجیره تامین باید میزان موجودی کالاها را در انبار سوپرمارکت‌ها بررسی کنند. همچنین باید نظارت کنند که هرکدام از این کالاها از کدام تولید کننده تامین می‌شود و در آخر باید بدانند که چه کالاهایی در قفسه‌های سوپرمارکت برای فروش و عرضه به مشتری موجود است.

نحوه استراتژی و مدیریت کافی شاپ‌ها

مدیریت زنجیره تامین کافی‌شاپ‌ها نسبت به سوپرمارکت‌ها کار آسان‌تری می‌باشد. به این دلیل که کافی‌شاپ‌ها مانند فروشگاه‌ها و سوپرمارکت‌ها ورودی محصول و کالا ندارند. وظیفه مدیران این زنجیره این است که نحوه تهیه یک غذا را بررسی کنند و همچنین غذاهایی که بیرون‌بر می‌باشند را بررسی و نحوه بسته بندی آن‌ها را کنترل کنند.

مهم‌ترین وظیفه مدیران این زنجیره چیست؟

باید بگویم مهم‌ترین وظیفه مدیران تصمیم‌گیری می‌باشد. مدیران باید با توجه به میزان درخواست مشتری و همچنین نیاز آن‌ها تصمیم‌ بگیرند که چه میزان کالا و چه نوع کالا به انبارهای مختلف ارسال کنند. یکی از راهکارهایی که به مدیران زنجیره کمک می‌کند تا عملکرد و تصمیم‌گیری بهتری داشته باشند این است که با توجه به میزان و آمار فروش قبلی فروشگاه‌ها متوجه شوند که چه کالاهایی را باید بیشتر و یا کمتر به انبارها ارسال کنند.

مشاغلی که زیر نظر زنجیره تامین شکل گرفتند

• مدیر خرید: مدیران خرید وظیفه دارند تا تیم‌هایی که در مسیر تولید یک محصول دخالت دارند را با هم هماهنگ کنند. مانند هماهنگ کردن توزیع کنندگان مواد اولیه با شرکت‌های تولید کننده محصول.

• هماهنگ کننده‌ی لجستیک: وظیفه اصلی این دسته افراد این است که نیازهای مشتری را براساس معیارهای مشخص شده تعیین کنند و توزیع کنندگان کالا را به مکان‌های مختلف با توجه به نیاز مشتریان آن منطقه اعزام کنند.

• مدیر زنجیره تامین: اولین وظیفه‌ای که مدیران زنجیره تامین دارند این است که باید بکوشند تا هزینه‌های تولید یک محصول را کاهش دهند. همچنین باید به مکان‌هایی که مدیریت آن منطقه را در دست دارند سر بزنند تا از میزان موجودی کالاهایشان باخبر شوند.

• معاون زنجیره تامین: اولین وظیفه معاون زنجیره تامین رهبری و حمایت تیم زنجیره تامین می‌باشد. همچنین باید میزان خرید و موجودی مواد اولیه را کنترل و تنظیم کنند. یکی دیگر از وظایف معاونین زنجیره تامین انتخاب تولیدکنندگان و فروشندگان برای توزیع کالاهای نهایی می‌باشد. همچنین آن‌ها استراتژی‌های مختلفی را برای تولید، افزایش کیفیت و توزیع کالا تعیین می‌کنند.

• مدیر تدارکات: مدیران تدارکات باید برای قراردادهایی که شرکت در جهت تولید با سایر شرکت‌ها می‌بندد نظارت داشته باشند. همچنین باید قیمت‌ها را تجزیه و تحلیل کنند و بهترین رویکرد را برای سیر محصول تعیین کنند.

روندهای جدیدی که در مدیریت زنجیره تامین تاثیر گذار بودند

• کرونا ویروس

تا قبل از سال ۲۰۱۹ کسی نمی‌توانست پیش بینی کند که قرار است یک ویروس ساخته شود و دنیا را دچار هرج و مرج کند. پس از درگیر شدن دنیا با ویروس کرونا شرکت‌ها متوجه شدند که کدام یک از بخش‌هایشان در عملکرد ضعیف هستند و کدام بخش‌ها نیاز به تغییرات اساسی دارند. شرکت‌هایی که هوش مصنوعی و تکنولوژی را وارد زنجیره تامین خود کردند توانستند عملکرد بهتری داشته باشند. همچنین شرکت‌هایی که از قبل هوش مصنوعی را وارد شرکت‌های خودشان کرده بودند توانستند در دوران کرونا عملکرد بهتری داشته باشند و کمتر دچار زیان شوند.

• شرکت آمازون

آمازون یکی از قوی‌ترین شرکت‌هایی بود که ارسال کالا را برای منازل فراهم کرد. همچنین شرکت‌های خرده فروش زیادی را در زیر سایه خودش گرفت. این عملکرد آمازون باعث شد تا یک استراتژی جدید درست شود که اسمش اثر آمازون می‌باشد. اثر آمازون تاثیر به سزایی بر زنجیره مدیریت تامین دارد. شرکت‌هایی که توانستند در دوران کرونا مانند آمازون عمل کنند پیشرفت خوبی نسبت به رقیبانی که از این اثر استفاده نکردند داشتند.

• تغییرات تجاری و سیاسی

نسبت به دهه‌های قبل دنیای تجارت دچار تغییرات اساسی شده است. مخصوصا دنیای تجارت در ایران به دلیل بسته شدن مرزهای واردات و صادرات برخی از کالاها تغییرات اساسی کرده است. شرکت‎‌هایی که وابسته به شرکت‌های تامین کننده و تولید کننده خارج از کشور بودند بعد از محدود شدن مرزهای صادرات و واردات احساس ترس زیادی داشتند. یکسری از شرکت‌ها تصمیم گرفتن تا برای حل این مشکل خودشان تامین کننده باشند و این باعث شد تا تغییرات و پیشرفت‌های اساسی در صنعت تجارت بوجود بیاید. 

سخن آخر

برای اینکه یک محصول به دست مشتری برسد مراحل زیادی را طی می‌کند. همچنین استراتژی و بازاریابی‌های زیادی انجام شده تا آن محصول به درستی و در زمان مناسب به بازار عرضه شود. مقاله‌ای که در سایت دانشگاه کسب و کار مطالعه کردید بخش کوچکی از فرآیند ساخت یک محصول را برای شما بازگو کرد. برای آشنایی با سایر عملکردها می‌توانید از سایر مقالات سایت استفاده کنید. ممنون که همراه ما در دانشگاه کسب و کار بودید.