آزمون‌های استخدامی یکی از روش‌های مهم سنجش برای استخدام نیروی جدید در مراکز دولتی یا خصوصی می‌باشد. این آزمون‌ها معمولا در ابتدا با پرسش‌نامه‌ی تئوری جهت آگاهی از میزانِ دانش افراد شروع می‌شود و پس‌از کسب حداقل نمره برای قبولی، به مصاحبه‌های حضوری می‌انجامد. پاسخگویی درست و قابل قبول به سوالات مصاحبه استخدامی و قبولی در آن، یکی از دغدغه‌های افراد جویای کار به خصوص جوانان می‌باشد.
ما در این مقاله از دانشگاه کسب و کار به بررسی سوالات رایج و مهم در مصاحبه‌های استخدامی و مهارت‌های لازم برای قبولی در آن می‌پردازیم.
منابع مهم آزمون‌های استخدامی
یکی از راه‌های شاغل‌شدن، شرکت در آزمون‌های استخدامی است. در ایران، این آزمون‌ها، هم توسط شرکت‌های خصوصی و هم توسط مراکز دولتی، بانک‌ها یا موسسات زیرمجموعه‌ای برگزار می‌شود که بیشترین میزان آن به مراکز دولتی اختصاص دارد. برگزاری این آزمون‌ها قدمت چندانی ندارد؛ مثلا آزمون‌های استخدامی دستگاه‌های اجرایی برای اولین بار در سال 1394 برگزار شد یا آزمون استخدامی آموزش و پرورش در دهه 1380 پایه‌گذاری شد.
معمولا در مراکز دولتی، شیوه‌نامه و قوانین دشواری برای استخدام‌ها قرار داده می‌شود و سوالات مصاحبه استخدامی آن فیلترهای خاصی دارد؛ اما در شرکت‌های خصوصی، معیار انتخاب، بیشتر براساس میزان مهارت و دانش فرد می‌باشد.
1. آزمون تئوری
اولین مرحله در آزمون‌های استخدامی، معمولا آزمون تئوری است. سوالات آزمون‌های تئوری به دو بخش تقسیم می‌شوند: سوالات عمومی و سوالات اختصاصی.
سوالات اختصاصی
در بخش اختصاصی، پرسش‌های آزمون از منابع تخصصی و مهم در رشته‌ی موردنظر است؛ مثلا از کتاب‌های حسابداری و اقتصاد در آزمون‌های بانکی، یا سوالات مرتبط با حقوق در آزمون‌های قوه‌قضاییه. برای قبولی در این بخش، لازم است ابتدا دفترچه‌ی سوالات و منابع آزمون را بررسی کرده و پس‌از آن به مطالعه‌ی منابع گفته‌شده بپردازید. قبولی شما در این مرحله، به دانش و تلاشتان در رشته‌ی آزمونی بستگی دارد.
سوالات عمومی
علاوه بر سوالات اختصاصی، بخشی از آزمون شامل سوالات عمومی است. این سوالات در زمینه‌های معارف، ادبیات عمومی، هوش، اطلاعات عمومی و کامپیوتر می‌باشد. معمولا برای بخش عمومی منابع خاصی معرفی نمی‌شود؛ اما کتاب‌هایی بر اساس سوالات سال‌های قبل یا نمونه سوالات مهم تألیف شده‌اند که کمک زیادی به کسب نمره‌ی قبولی از این سوالات می‌کنند. با اندکی جست‌وجو در کتابخانه‌ها، سایت‌ها و کانال‌های مختلف اینترنتی، می‌توانید به راحتی از عناوین کتاب‌ها آگاه شده و اقدام به تهیه‌ی آن کنید.
2. مصاحبه‌ی استخدامی
سخت‌ترین مرحله در آزمون‌های استخدامی، مصاحبه‌ی حضوری است که قبولی در آن بیش‌از هر چیز به مهارت‌های فردی بستگی دارد. در این مرحله، بستگی به شغل و جایگاهی که به دنبال آن هستید، سوالات متفاوت است. اما بعضی از سوالات، در تمام مصاحبه‌های استخدامی رایج و مهم است. ما در ادامه به بررسی این سوالات و مهارت‌های لازم برای قبولی در مصاحبه‌های استخدامی می‌پردازیم.
محتوای کلی سوالات مصاحبه استخدامی
سوالات مصاحبه استخدامی بر اساس موسسات و مشاغل مختلف، با یکدیگر تفاوت دارند. مثلا در ویراستاری تاکید بر مهارت‌های ویرایش و متن‌خوانی است یا در شغل دبیری از مهارت آموزش، تربیت و ارتباط اجتماعی پرسش می‌کنند. با این‌حال برخی از محتواهای سوالات مصاحبه استخدامی در تمام مشاغل یکسان است. برخی از این سوالات را در بخش‌های بعد مشاهده میکنید:
شناخت شخصیت
سوالات مصاحبه استخدامی بیشتر بر کشف میزان دانش، شخصیت و مهارت‌های فرد تمرکز دارد. معمولا در ابتدای مصاحبه از شما درخواست می‌شود خودتان را معرفی کنید. برای این پرسش، می‌توانید از تحصیلات، علاقه‌مندی‌ها، سابقه‌ی کار یا مهارت‌های خود صحبت کنید.
پس از آن، با توجه به حیطه‌ی کاری، سوالاتی درباره‌ی نحوه‌ی فعالیت یا مدیریت شما در بخش مربوطه مطرح می‌شود. ممکن است از اهداف کاری شما در آینده بپرسند؛ برای پاسخگویی به آن، بیش از حد خیالبافی نکنید و از اهداف و موقعیت‌های واقعی و در دسترس صحبت کنید.
پرسش از نحوه‌ی مدیریت در شرایط بحرانی
یکی دیگر از انواع سوالات در مصاحبه‌های استخدامی، به نحوه‌ی مدیریت بحران در شما برمی‌گردد، برای مثال اگر در شغل مدیر فنی کارخانه‌ای استخدام شدید و مشکل بزرگی پیش آمد، چگونه آن را مدیریت میکنید؟ یا اگر معلم بودید با دانش‌آموزی که درگیر مشکلات خانوادگی یا فقر است چه برخوردی دارید؟
نحوه‌ی پاسخگویی شما به این پرسش‌ها، دانش و مهارت شما در زندگی را نشان می‌دهد. سعی کنید هوشمندانه فکر کنید و از پاسخ‌های بی ربط یا غیرواقعی بپرهیزید. خودتان را در موقعیت تصور کنید و با کنترل احساسات و واقع‌اندیشی تصمیم بگیرید.
میزان مطالعه برای پاسخگویی به سوالات مصاحبه استخدامی
ممکن است در روند مصاحبه از کتاب‌هایی که در حیطه‌ی شغلی خود مطالعه کرده‌اید، پرسش شود. بزرگترین اشتباه در این زمینه، لیست‌کردن اسم چندین کتاب و حفظ کردن آن برای پاسخگویی است. توجه داشته باشید که کارفرما به خوبی می‌تواند از صداقت یا دروغ در سخنان شما آگاه شود؛ بنابراین بهترین کار این است که از همین‌الان برای این مشکل چاره‌جویی کنید.
در هر حوزه‌ای که در آن جویای کار هستید یا در زمینه‌ی تحصیلی خود مطالعه کنید. هر چه آگاهی و مطالعه بیشتری داشته باشید، فرد متخصص‌تری خواهید بود. توجه داشته باشید که هیچ‌گاه برای شروع دیر نیست! شروع کنید و مطمئن باشید در این مسیر به رشد شخصیتی و فکری خواهید رسید.
سوالات عقیدتی سیاسی در مشاغل دولتی
یکی از تفاوت‌های بزرگ استخدام‌های دولتی با شرکت‌های خصوصی، وجود سوالات عقیدتی – سیاسی است. تقریبا بیش از 90 درصد موسسات دولتی، در کنار سایر پرسش‌ها، به پرسش از عقیده، احکام اسلامی، مرجع تقلید، سیاست و ارکان حکومتی می‌پردازند.
برای پاسخگویی به این سوالات لازم است آشنایی کاملی از احکام اسلامی و سیاست ایران داشته باشید. کتاب‌های سوالات عمومیِ مصاحبه یا برخی از جزوه‌های احکام و قوانین اسلامی که در سایت‌های مختلف موجود است، کمک زیادی در پاسخگویی صحیح شما می‌کند. همچنین می‌توانید از راهنمایی و تجارب سایر افرادی که در این مصاحبه‌ها شرکت کرده‌اند، کمک بگیرید.
روانشناسی در روند سوالات مصاحبه استخدامی
برخی از شرکت‌ها یا مراکز دولتی، در مسیر استخدام و مصاحبه، از ترفندهای روانشناسی استفاده می‌کنند یا حتی ممکن است در مصاحبه‌ی حضوری، از حضور یک روانشناس استفاده کنند. علت این امر به اهمیت شناخت شخصیت و کشف درستی سخنان شما برمی‌گردد.
روانشناس به خوبی می‌تواند براساس زبان بدن و نحوه‌ی پاسخگویی شما، از شخصیت و مهارت‌های حقیقی شما آگاه شود. بنابراین صداقت را اصل و اساس سخنان خود قرار دهید و بیش از هرچیز تلاش کنید شخصیتی متخصص و آگاه داشته باشید.
مهارت‌های لازم برای قبولی در سوالات مصاحبه استخدامی
اعتماد به نفس
مهم‌ترین اصل موفقیت برای قبولی در مصاحبه‌های استخدامی، اعتماد به نفس است. کارفرما در روند مصاحبه به قدرت سخنوری شما و نحوه‌ی بیان مهارت‌هایتان دقت می‌کند. از آنجایی که اعتماد به نفس، کلید موفقیت و پیشرفت در زندگی است و چنین فردی تلاش و کوشش بیشتری نسبت به سایرین دارد، یک معیار مهم در پاسخگویی به سوالات مصاحبه استخدامی می‌باشد.
اگر با اعتماد به نفس، عزت نفس و قدرت سخن بگویید، ممکن است نواقص کاری یا حتی عدم اطلاع شما از مهارت‌های مختلف نیز قابل چشم‌پوشی باشد. این مهارت را در خود تقویت کنید و در این مسیر از کتاب‌ها، مشاوران یا دوره‌های مهارت‌ورزی کمک بگیرید.
وقت‌شناسی
بسیاری از کارفرماها اهمیت زیادی به وقت‌شناسی شما می‌دهند. سعی کنید در مصاحبه‌ی حضوری که اولین دیدار شما با مدیر و مسئول بخش است، به موقع حاضر شوید. حتما از نیم ساعت قبل در آن مکان حاضر باشید تا با محیط آشنا شوید و از طرفی دچار اضطراب و نگرانی از بابت تاخیر نباشید.
ظاهر رسمی و مرتب
قبل از آغاز مصاحبه و صحبت‌کردن، ظاهر شما موجب شناختی نسبی از شخصیت شما برای طرف مقابل می‌شود. از تیپ‌های شلوغ و رنگارنگ بپرهیزید و سعی کنید ساده و شیک باشید. اگر کفش یا لباس شما لکه دارد یا کثیف است، آن را برطرف کرده و از عطر ملایم و خوشبو استفاده کنید. می‌توانید از ایده‌های مختلف تیپ رسمی در اینترنت استفاده کنید ولی مهم‌ترین اصل را در سادگی و آراستگی بدانید.
پاسخگویی روان و سریع به سوالات مصاحبه استخدامی
قبل از مصاحبه تمرین کنید تا بدون لکنت و خجالت به سوالات مصاحبه استخدامی پاسخ دهید. نحوه‌ی پاسخگویی شما و نداشتن استرس و بی‌قراری، تسلط شما به شخصیت و مهارت‌هایتان را نشان می‌دهد. همچنین تفکر طولانی برای پاسخگویی و نداشتن قطعیت در حرف زدن، می‌تواند امتیاز منفی داشته باشد. برای بهبود این مسائل سعی کنید با اطرافیان خود یا جلوی آینه تمرین کنید تا تسلط بیشتری به پاسخگویی و روند مصاحبه داشته باشید.
تحقیق درباره‌ی شرکت یا مؤسسه‌ی مصاحبه‌کننده
قبل از مصاحبه، درباره‌ی موسسه یا شرکتی که برای مصاحبه به آن‌جا می‌روید، تحقیق کنید. آگاهی شما از اهداف شرکت، تاریخچه و نحوه‌ی فعالیت‌های آن به شما کمک می‌کند تا حرفه‌ای و هوشمندانه به سوالات پاسخ دهید. همچنین این آگاهی و تحقیق، شما را شخصی پیگیر و فعال نشان می‌دهد.
پاسخگویی با صبر و حوصله به سوالات مصاحبه استخدامی
یکی دیگر از موارد مهم در پاسخگویی به سوالات مصاحبه استخدامی، صبر و حوصله است. صبر و حوصله به معنای عجله نکردن در پاسخگویی و تند حرف نزدن است. همچنین اجازه بدهید سوالات و توضیحات مصاحبه‌کننده تمام شود، سپس اقدام به صحبت کنید. هر چه آرامش بیشتری داشته باشید، نتایج بهتری در جذب کارفرما و قبولی در مصاحبه خواهید داشت.
تجربه و پرسش از دیگران
در مسیر مصاحبه و شرکت در آزمون‌های مختلف، پرسش از تجارب دیگران یا کمک گرفتن از افراد متخصص در آن حوزه، کمک زیادی به موفقیت شما می‌کند. ممکن است نکات خاصی باشد که تنها از طریق تجربه‌های دیگران متوجه شوید، بنابراین از پرسش‌کردن و کمک‌‌خواستن از دیگران هراسی نداشته باشید. همچنین می‌توانید در سایت‌ها و پیج‌های مختلف اینستاگرام جست و جو کنید و از تجربه و راهنمایی‌های مجازی استفاده کنید.
رفع تمام ابهامات ذهنی در پایان کار
در پایان مصاحبه و اتمام سوالات مصاحبه استخدامی، پرسش‌های مهمی که در ذهن دارید یا ابهامات ذهنی خود را برطرف کنید. این کار، هم دقت و پیگیری شما را نشان می‌دهد، هم سبب آشنایی کامل با شرایط و قوانین می‌شود. دقت کنید که سوالات شما در حوزه‌ی کار و تخصص باشد نه مسائل شخصی و بی‌اهمیت!
چگونه به طراحی سوالات مصاحبه استخدامی بپردازیم؟
حال فرض کنید ما به عنوان رئیس یا مسئول بخش خاصی از مشاغل حضوری یا آنلاین هستیم و قصد استخدام نیروی جدید و برگزاری مصاحبه داریم. در این صورت وظیفه‌ی طراحی سوالات مصاحبه استخدامی یا پرسش آن برعهده‌ی ماست. نکات خاصی وجود دارد که لازم است در طراحی سوالات یا نحوه‌ی پرسش رعایت شود. این نکات حتی در صورت مصاحبه برای تشکیل گروه‌های کارآفرینی، مشاغل تیمی یا هر زمینه‌ی دیگری می‌تواند مفید و قابل استناد باشد.
توجه به تخصص؛ مهم‌ترین اصل مصاحبه
در مسیر استخدام نیروی جدید یا تشکیل گروه برای مشاغل تیمی، بیش از هر چیز، تخصص و مهارت‌های فرد در آن زمینه اهمیت دارد. نباید معیارهایی مثل ظاهر، مذهب، زندگی شخصی یا روابط اجتماعی افراد را به عنوان شاخص قرار دهیم؛ چرا که این موارد در مسیر فعالیت و کسب و کار، تاثیراتی بسیار جزئی دارد. هر چه نیروی متخصص و فعال‌تری داشته باشیم، رشد و پیشرفت بیشتری در مسیر اهداف خود خواهیم داشت. بنابراین در هنگام طرح سوالات مصاحبه و آزمون، ابتدا تخصص را در نظر بگیرید و سوالاتی را مطرح کنید که به سنجش دانش و مهارت‌های فرد بپردازد نه زندگی شخصی او!
تمرکز بر موضوع اصلی
بسیاری‌از کارفرمایان در هنگام مصاحبه‌های حضوری یا آنلاین، وارد بحث‌های جزئی و بی‌ارتباط می‌شوند. یکی از اصول مهم در مصاحبه، حاشیه نرفتن است. هم مصاحبه‌کننده و هم فردی که درحال پاسخگویی است، باید تنها بر موضوع اصلی تمرکز کند و از سوالات بیهوده و حاشیه‌ای بپرهیزد. این کار هم در وقت و زمان صرفه‌جویی می‌کند و هم مقصود اصلی را مشخص و واضح می‌کند. بنابراین سوالاتی را مطرح کنید که در حیطه‌ی شغلی مورد نظرتان باشد و تنها به موضوع مورد بحث بپردازید.
ایجاد محیط دوستانه
بهتر است شرایط و محیطی که در مصاحبه ایجاد میکنید، بیش از حد جدی نباشد. محیط دوستانه و صمیمی، به حفظ تعاملات دوطرفه و رفع استرس طرفین کمک می‌کند. بنابراین ابتدا از شگردهای دکوراسیون و رنگ‌های آرامش‌بخش در محیط استفاده کنید، پس از آن تلاش کنید از حالت جدی و خشک خارج شوید و با یک لبخند کوچک، محیطی صمیمی و دوستانه ایجاد کنید.
رزومه مهم‌ترین معیار در مشاغل آنلاین
تا اینجا از مصاحبه‌های استخدامی در مشاغل حضوری صحبت کردیم؛ اما در مشاغل دورکاری و کسب و کارهای اینترنتی که مراحلی مانند آزمون‌های تئوری یا مصاحبه‌های حضوری وجود ندارد، رزومه مهم‌ترین معیار انتخاب است. مؤسساتی که به دنبال نیرو هستند، از طریق مطالعه‌ی رزومه‌های مختلف، شناختی نسبی از میزان مهارت و فعالیت‌های شخص پیدا می‌کنند.
بنابراین سعی کنید ابتدا یک رزومه‌ی ساده با توضیحاتی کامل از میزان مهارت‌ها، سطح تحصیلات و دانش، فعالیت‌های داوطلبانه یا سابقه کارهای کوچک و بزرگ خود ایجاد کنید. در رزومه‌ی خود از دادن آدرس کامل محل سکونت یا اطلاعات شخصی و بیهوده پرهیز کنید و مواردی را تکمیل کنید که به شغل و فعالیت شما کمک می‌کند.
رزومه بدون سابقه کار؟!
یکی از قسمت‌های مهم در رزومه که تاثیر زیادی در کسب شغل دارد، سابقه‌ی کار است. معمولا اکثر شرکت‌ها و موسسات، افراد بدون سابقه‌ی کار را استخدام نمی‌کنند و بسیاری از افراد ماهر و حرفه‌ای به همین‌دلیل بیکار می‌مانند و ظرفیت‌ها و مهارت‌های آنها بدون استفاده می‌ماند. اگر شما هم جزو افرادی هستید که سابقه کار ندارید یا بارها به همین دلیل در مصاحبه‌های استخدامی رد شده‌اید، برای شما چند پیشنهاد داریم:
شرکت در دوره‌های کارآموزی
کارآموزی برخلاف عده‌ای که آن را اتلاف وقت و کار بی‌ثمر می‌دانند، کلاس تجربه و یادگیری است. ما با کارآموزی در رشته‌ها و مشاغل مختلف، از نحوه‌ی فعالیت در آن آگاه می‌شویم و دانش و تجربه‌های زیادی نیز به دست می‌آوریم. علاوه‌براین، شرکت در دوره‌ی کارآموزی، یک امتیاز مثبت برای افراد بدون سابقه محسوب می‌شود. کارفرماها دیدگاه‌های مثبتی نسب به کارآموزی و مدارک شرکت در دوره‌های مختلف دارند؛ چرا که این فعالیت‌ها مهارت و تجربه‌های افراد را افزایش می‌دهد.
دوره‌های مهارت‌آموزی
امروزه موسسات خاصی مانند جهاد دانشگاهی وجود دارند که اقدام به برگزاری دوره‌های مختلف مهارت‌آموزی می‌کنند. معمولا دوره‌های این موسسات، تنوع زیادی دارد که از دو سال اخیر، به دو صورت حضوری و آنلاین تشکیل می‌شود. با مراجعه به این سایت‌ها می‌توانید از انواع دوره‌ها نظیر مهارت‌های پرستاری، یادگیری نرم‌افزارهای حسابداری، دستیاری دندانپزشک و… اطلاع پیدا کنید. مسلما وجود این دوره‌ها در رزومه، تاثیر زیادی می‌گذارد و نداشتن سابقه کار را جبران می‌کند.
همچنین می‌توانید با شرکت در فعالیت‌های داوطلبانه یا پاره‌وقت و ثبت‌نام در کارگاه‌ها و دوره‌هایی که توسط انجمن‌های دانشجویی در دوران تحصیل برگزار می‌شود، رزومه‌ی پربارتر برای خود بسازید و در مهارت‌های مختلف تخصص پیدا کنید.
سخن پایانی
مسئله‌ی بیکاری و اشتغال در ایران، یکی از معضل‌های اساسی است که بهبود آن نیازمند اقداماتی مهم و ریشه‌ای است. روش‌های متعددی برای کاریابی و استخدام در مراکز مختلف وجود دارد که آزمون‌های استخدامی از مهم‌ترین آنها می‌باشد. برای قبولی در آزمون‌های استخدامی باید از دو مرحله‌ی تئوری و مصاحبه گذر کنید.
ما در این مقاله از دانشگاه کسب و کار به مرحله‌ی دوم استخدام و سوالات مصاحبه استخدامی پرداختیم و از روش‌ها و شیوه‌های موفقیت در آن سخن گفتیم. امیدواریم این نکات گفته شده، برایتان کاربردی باشد. در پایان خواننده‌ی نظرات ارزشمند شما درباره‌ی این مقاله و روش‌های ذکر شده هستیم.
