صنعت بیمه یکی از دستاوردهای مهم و کاربردی در جوامع نوین است. مطالعات آماری نشان می‌دهد که بیمه در کشورهای پیشرفته از جایگاه ارزشمندی برخوردار است؛ این در حالی است که تا چندسال اخیر در ایران، مردم اطلاع چندانی از بیمه و اهمیت آن نداشتند. ارتقای صنعت بیمه در کشور ما از سویی نیازمند فرهنگ‌سازی و اطلاع‌بخشی و از سوی دیگر تنوع بخشیدن به خدمات بیمه‌ای و حمایت‌های اقتصادی دولت است. سازمان تامین اجتماعی یکی از سازمان‌های بیمه کننده‌ای است که در سال 1331 جهت حمایت از کارگران، افراد بازنشسته، بیکار و… تاسیس شد. یکی از انواع بیمه‌های تامین اجتماعی، بیمه خویش‌فرما است که تفاوت‌هایی با سایر بیمه‌ها دارد. ما در این مقاله از دانشگاه کسب و کار، به بررسی بیمه خویش‌فرما و شرایط و مقررات آن خواهیم پرداخت.
بیمه چیست؟
بیمه به قراردادی گفته می‌شود که طی آن افراد حقیقی یا حقوقی با پرداخت مبلغ معینی در بازه‌های زمانی خاص، خود و دارایی‌هایشان را در برابر خسارات و حوادث احتمالی، ایمن می‌کنند. به موجب این قرارداد، بیمه‌گر موظف می‌شود در صورت بروز حوادث احتمالی، خسارت‌های وارده را جبران کند.
کاربردهای مهم بیمه
بهتر است تمام اموال و شرایطی که ممکن است در معرض خطرات احتمالی قرار بگیرد، بیمه شود. افراد می‌توانند در دوران کارمندی و از ابتدای جوانی، مبالغی را به عنوان بیمه پرداخت کنند تا در دوران بازنشستگی، حقوق دریافت کنند. بیمهی درمان، بیمهی عمر، بیمهی آتش‌سوزی، بیمهی حوادث، بیمهی زلزله و بیمهی اتومبیل از انواع متعدد بیمه هستند.
اهمیت بیمه در زندگی
آینده‌نگری و پس انداز از تصمیمات مهمی است که هر فرد با درایت و عاقبت‌اندیشی به آن فکر می‌کند. اهمیت بیمه در پشتوانه و امنیت خاطری است که ایجاد می‌کند. ما از آینده و شرایط آن اطلاعی نداریم، بنابراین لازم است همیشه برای آن برنامه ریزی داشته باشیم تا در صورت تغییر شرایط، دچار سردرگمی و خسارت نشویم.
به عنوان مثال، فردی که هم اکنون سلامتی دارد باید برای دورانی که ممکن است دچار بیماری شود برنامه‌ریزی کرده و بیمهی سلامتی و درمان بگیرد. همچنین لازم است شرکت‌ها و کارخانه‌های بزرگ، کارگران، ابزارآلات و ساختمان خود را با بیمه‌های آتش‌سوزی، حوادث و زلزله بیمه کنند؛ تا اگر اتفاقی افتاد تمام اموال و دارایی خود را از دست ندهند.
وضعیت صنعت بیمه در جهان
طی دو قرن اخیر، فعالیت‌های بیمه‌ای در سراسر جهان گسترش یافته است. در کشورهای صنعتی، بیمه نقش مهمی در ثبات وضعیت اقتصادی پیدا کرده است. در مناطق جهان سوم نیز به مرور، مزایای اجتماعی و اقتصاد محور بیمه شناخته شده و عملیات بیمه‌ای گسترش یافته‌اند. یکی از بیمه‌های رایج در میان مردم، بیمهی حوادث با انواع متداول آن است؛ که کاربردهای گوناگونی دارد. مثلا بیمهی حوادث شخصی، زندگی فرد را در صورت نقص عضو یا از کار افتادگی ناشی از تصادف تامین می‌کند یا در صورت فوت ناشی از حادثه، مبلغ و سرمایه‌ای را به خانواده‌ی فرد پرداخت می‌کند.
صنعت بیمه در ایران
بازار مالی ایران متشکل از سه قطب بورس، بانک و بیمه است. علی‌رغم توسعه‌ی نسبی بانک و بورس در سال‌های اخیر، صنعت بیمه رشد چندانی نداشته است. علت این امر را میتوان در هر دو سمت عرضه و تقاضا دانست. در بخش عرضه به دلیل گرانی بیش‌از حد برخی‌از خدمات بیمه‌ای، متنوع‌نبودن شرکت‌های بیمه و خدمات آنها و نبود افراد متخصص در این حوزه، با مشکلات زیادی روبه‌رو هستیم. همچنین بازاریابی و تبلیغات مناسبی از خدمات بیمه وجود ندارد و بسیاری‌از افراد جامعه از بیمه و مزیت‌های آن آگاهی ندارند. بنابراین برای اصلاح عرضه در بیمه، بیش‌از هرچیز به سرمایه‌گذاری روی افراد متخصص و دانشمند در این حوزه نیاز داریم تا راهکار مناسبی برای پاسخ به نیازهای مشتریان در نظر بگیرند.
انواع بیمه
بیمه‌ها انواع متعددی دارند که بنابر شرایط و نوع شغل و دارایی از آنها استفاده می‌شود. یکی‌از مهم‌ترین سازمان‌های بیمه‌گر در ایران، سازمان تامین اجتماعی است. بیمه‌های تامین اجتماعی به دو دسته تقسیم می‌شوند: بیمهی اجباری و بیمه خویش‌فرما که هرکدام معایب و مزیت‌های متفاوتی دارند.
بیمه اجباری
بیمهی اجباری با هدف حمایت از نیروی کار جامعه تصویب شده است و تمام افراد شاغل در جامعه را شامل می‌شود. بنابر قانون کار ایران، تمامی کارفرماها باید نیروها و کارگران خود را بیمه کنند. مهم‌ترین شرط در بیمهی اجباری، وجود رابطه‌ی کارگر و کارفرما است؛ بنابراین اگر به عنوان نیروی کار در یک محیط خاص استخدام شده‌اید، کارفرما موظف است شما را بیمه کند.
بیمه خویش‌فرما
عده‌ای دیگر از افراد جامعه وجود دارند که شاغل نیستند یا شغل‌های شخصی، دورکاری یا مشاغل خانگی دارند. از آن‌جا که چنین افرادی از سمت دولت، قادر به دریافت بیمهی اجباری نیستند، می‌توانند شخصا بیمه خویش‌فرما بگیرند و از مزایای آن بهره‌مند شوند.
اهمیت بیمه خویش‌فرما
از آن‌جا که آینده پیش‌بینی ناپذیر است، لازم است همیشه به خطرات و حوادث احتمالی توجه کرده و راهکارهایی برای آن در نظر بگیریم. اگر به ناچار یا به دلایل شخصی از بیمهی اجباری محروم بودیم، باید همچنان آینده‌نگر باشیم و از بیمه خویش‌فرما استفاده کنیم. وجود بیمه خویش‌فرما اگر چه معایبی دارد، از جهات بسیاری خاطر ما را آسوده کرده و در صورت بروز حوادث و مشکلات، به ما کمک می‌کند. ضمن این که اگر از اول به فکر بیمه خویش‌فرما باشیم و پرداخت‌های آن را انجام دهیم، در هنگام میانسالی و بازنشستگی نیز از حقوق بازنشستگی برخوردار خواهیم شد.
بیمه خویش‌فرما برای چه کسانی مناسب است؟
گرفتن بیمه خویش‌فرما برای چند دسته از افراد لازم است:
- کسانی که بیکار هستند و شغل خاصی ندارند
- افرادی که قبلا در جایی شاغل بوده و به‌دلایلی چون تعدیل نیرو یا اخراج، کار خود را از دست داده‌اند؛ این افراد با قطع‌شدن بیمه‌اجباری، می‌توانند بیمه خویش‌فرما بگیرند.
- زنان خانه‌دار
- مشاغل دورکاری یا مجازی مانند؛ ویراستاری، ادمین صفحات مجازی، مشاغل گرافیکی، تبلیغاتی، تولید محتوا، بلاگرهای اینستاگرام و…
- افرادی‌که مشاغل غیررسمی و خویش‌فرما دارند مانند نظافتکارها، کارکنان سالن‌های زیبایی، نقاش‌ساختمان، بنا و…
- کسب و کارهای اینترنتی که امروزه بیش‌از گذشته گسترش و اهمیت یافته‌اند. مانند افرادی که به‌صورت تکی یا گروهی، اجناسی مانند پوشاک، کفش یا لوازم‌آرایشی را به شکل کلی خریداری کرده و از طریق صفحات مجازی به‌فروش می‌رسانند.
مزایا و معایب بیمه خویش‌فرما چیست؟
بیمه خویش‌فرما و بیمه اجباری از جهاتی با یکدیگر تفاوت دارند و در این میان، بیمه خویش‌فرما مزیت‌های کمتری دارد. با این حال عاقبت‌اندیشی و وجود بیمه بهتر از نبود آن است. دانشگاه کسب و کار، در ادامه به بررسی مزایا و معایب بیمه خویش‌فرما در مقایسه با بیمه اجباری تامین اجتماعی می‌پردازد.
معایب و کمبودهای بیمه خویش‌فرما
در بیمهی اجباری، 23 درصد از حق بیمه توسط کارفرما و تنها 7 درصد آن از حقوق کارگر یا کارمند پرداخت می‌شود. در صورتی که که در بیمه خویش‌فرما، تمام حق بیمه توسط خود فرد پرداخت می‌شود که به نسبت، مبلغ و هزینه‌ی آن بیشتر از بیمهی اجباری است. یکی دیگر از معایب بیمه خویش‌فرما، نداشتن بیمهی بیکاری است. در بیمهی اجباری، فرد در صورت بیکاری، ماهیانه مبلغی از تامین اجتماعی دریافت می‌کند؛ اما در بیمه خویش‌فرما چنین شرایطی در صورت بیکاری وجود ندارد.
شرایط سنی
بیمهی اجباری شرط سنی ندارد و هر فردی با هرسنی، می‌تواند بیمه شود. در حالی که در بیمه خویش‌فرما، حداکثر سن تا زیر 50 سال و برای زنان خانه‌دار تا 45 سال است. همچنین افرادی که بیمه خویش‌فرما دارند، برای برخورداری از خدمات بیمارستان تامین اجتماعی، موظف به پرداخت ده درصد از مبالغ درمان هستند. این خدمات برای افرادی که بیمهی اجباری دارند، کاملا رایگان است.
مزیت‌های بیمه خویش‌فرما
مهم‌ترین مزیت بیمه خویش‌فرما تامین امنیت و آسایش خاطر برای آینده است. علاوه بر این، بیمه خویش‌فرما امکاناتی چون؛ خدمات درمانی، خدمات فوت و پرداخت هزینه‌های کفن و دفن و کمک هزینه از کارافتادگی دارد. ضمن این که با صدور و تمدید دفترچه‌ی تامین اجتماعی، بخش زیادی از خدمات درمانی را پرداخت می‌کند. مزیت دیگر این بیمه، پرداخت حقوق بازنشستگی در صورت پرداخت تا سقف مالی و زمانی تعیین شده در مدت پرداخت بیمه می‌باشد.
شرایط لازم برای دریافت بیمه خویش‌فرما
یکی از مهم‌ترین شرایط لازم برای ثبت‌نام در بیمه خویش‌فرما، دارا بودن سابقه‌ی پرداخت حداقل سی روز بیمهی تامین اجتماعی است. شرط دیگر آن محدوده‌ی سنی 18 تا 50 سال است. در صورتی که سن شما بیشتر از پنجاه سال باشد، باید به میزان آن چند سال تفاوت، سابقه بیمه پرداخت کنید یا قبلا به مدت حداقل دو سال سابقه‌ی بیمه داشته باشید!
همچنین فرد باید تابعیت ایران و کد ده رقمی بیمه تامین اجتماعی را دارا باشد(این کد پس از درخواست بیمه، به شما داده می‌شود).
نحوه‌ی ثبت بیمه خویش‌فرما
اگر تصمیم به گرفتن بیمهی خویش‌فرما دارید، لازم است با مدارکی که در ادامه ذکر می‌شود، به شعبه‌ی تامین اجتماعی در شهر خود مراجعه کنید. سازمان تامین اجتماعی اقدام به بررسی مدارک کرده و تا حداکثر دو ماه تایید یا رد درخواست شما را اعلام می‌کند. پس از تایید تامین اجتماعی، بیست روز فرصت دارید تا به شعبه مراجعه کرده و قرارداد بیمه خویش‌فرما را امضا کنید. مهلت پرداخت اولین فیش بیمه، تا ده روز پس از انعقاد قرارداد بیمه است.
مدارک مورد نیاز
- کارت پایان خدمت یا معافیت برای آقایان
- اصل شناسنامه و کارت ملی
- کپی از تمام صفحات شناسنامه و کارت‌ملی
- تکمیل مدارک احراز هویت و برگه‌های مربوط به درخواست بیمه خویش‌فرما
- پنج قطعه عکس سه در چهار
← پس از بررسی مدارک، برای انجام معاینات به مراکز معرفی‌شده توسط تامین اجتماعی اعزام می‌شوید.
مبلغ بیمه خویش‌فرما چگونه تعیین می‌شود؟
میزان این مبلغ براساس حداقل و حداکثر دستمزدی است که توسط شورای عالی کار تعیین می‌شود. مبنای پرداخت ماهانه‌ی بیمه خویش‌فرما، حداقل حقوق است که این مبلغ هر دو سال، چند درصد افزایش می‌یابد.
بیمه خویش‌فرما برای اعضای خانواده
هر فرد باید به صورت جداگانه بیمه خویش‌فرما را تهیه کند. با این‌حال فرد سرپرست خانوار، می‌تواند برای اعضای خانواده حق بیمهی ماهانه پرداخت کند و از این طریق برای آنها دفترچه‌ی تامین اجتماعی تهیه یا تمدید کند. مبلغ تعیین‌شده برای هر فرد، طبق مصوبه هر سال با سال قبل متفاوت است. برای آگاهی بیشتر از مبالغ تعیین شده، در سایت‌های بیمه جست‌وجو کرده یا به شعب بیمهی تامین اجتماعی در محل سکونت خود مراجعه کنید.
چند درصد از مردم ایران، بیمه خویش‌فرما دارند؟
بر طبق آماری که از سوی تامین اجتماعی منتشر شده است، کمتر از ده درصد مردم بیمه خویش‌فرما دارند. از این میان بین 6 تا 9 میلیون نفر از جمعیت ایران، هیچ‌گونه بیمهی فعالی برای حوادث، درمان و سایر موارد ندارند. علت این امر از سویی ندانستن حق قانونی توسط شاغلینی است که کارفرما، آنها را بیمه نمی‌کند، از سویی دیگر عده‌ی زیادی نیز به‌دلیل مشکلات مالی یا ناآگاهی، اقدام به گرفتن بیمه نمی‌کنند.
علل کم‌توجهی به بیمه در ایران
علت اصلی وضعیت نامناسب تقاضای بیمه در ایران را میتوان در درجه‌ی اول، ریسک‌گریزی مردم دانست. همچنین مشکلات دیگری مانند نبود آینده‌نگری و برنامه ریزی، نداشتن آشنایی با خدمات بیمه‌ای و تبلیغات نامناسب و مشکلات اقتصادی در مردم وجود دارد. متاسفانه خدمات بیمه‌ای در سبد مصرفی خانوارهای ایرانی جایگاه ویژه‌ای ندارد و بسیاری از آنها، بیمه را یک هزینه‌ی اضافی و تحمیلی می‌دانند. ضمن اینکه با وضعیت کنونی اقتصاد کشور، عده‌ی بسیاری از مردم، در تامین نیازهای اولیه‌ی خود دچار مشکل هستند و درآمد آنها کفاف مخارجشان را نمی‌دهد؛ بنابراین نمی‌توان انتظار چندانی برای آینده‌نگری و پس‌انداز از مردم داشت…!
رابطه‌ی متقابل اقتصاد و بیمه
یکی از نشانه‌های پیشرفت در اقتصاد کشور، پیشرفت صنعت بیمه در آن می‌باشد. بیمه یکی از مصادیق پس‌انداز محسوب می‌شود و چنان که پیش از این گفته شد، افراد باید ابتدا از پسِ تامین مخارج ضروری و نیازهای خود بربیایند، سپس به فکر پس‌انداز و آینده‌نگری باشند. هرچه وضعیت اقتصادی مردم در کشوری، پایین‌تر و فقر گسترده‌تر باشد، به همان میزان سایر صنایع مانند بیمه، بازرگانی، صادرات و… با افت و نزول بیشتری روبه‌رو می‌شوند.
شرکت‌های بیمه از سرمایه‌ی مردم چه استفاده‌ای می‌کنند؟
یکی از سوال‌هایی که ممکن است برای شما پیش آمده باشد، این است که سازمان‌های بیمه، از پس‌اندازها و مبالغ دریافتی از مردم چه استفاده‌ای می‌کنند. اکثر این سازمان‌ها با این مبالغ در پروژه‌های مختلف عمرانی، درمانی و سرمایه گذاری شرکت کرده و از این طریق هم وضعیت اقتصادی کشور را بهبود می‌بخشند و هم خود و مشتریان را به سود بیشتری می‌رسانند. به‌طور مثال در همین چندماه اخیر، تامین اجتماعی در 25 پروژه توسعه‌بخشی به بیمارستان‌های خود در شهرهایی چون ساری، بوشهر، خوزستان و کرمان سرمایه گذاری کرد. این پروژه‌ها با هدف بهبود وضعیت بیمارستان‌ها و ارتقای خدمات درمانی مختلف آنها آغاز شده بود.
سخن پایانی
در این مقاله از دانشگاه کسب و کار، با بیمه و انواع آن آشنا شدیم. همچنین از بیمه خویش‌فرما و مزیت‌ها و معایب آن سخن گفتیم. اگر بیمهی اجباری ندارید و تاکنون به فکر بیمه نبودید، اکنون با راهکارها و شرایطی که ذکر کردیم، می‌توانید اقدام به دریافت بیمه خویش‌فرما کنید و در صورت لزوم، برای جبران برخی‌از کمبودهای درمانی بیمه خویش فرما می‌توانید بیمه تکمیلی یا بیمهی درمانی جداگانه تهیه کنید.
توجه داشته باشید آینده‌نگری و لزوم درنظر داشتن حوادث احتمالی، از اولویت‌های مهم زندگی است. بنابراین به بیمه کردن خود و اعضای خانواده اهمیت بدهید. در پایان خواننده‌ی نظرات ارزشمند شما درباره‌ی این مقاله هستیم. این محتوا تا چه حد پاسخگوی سوالات بیمه‌ای شما بود؟
