بیگ دیتا یا دادههای بزرگ به مجموعهای از دادههای حجیم، پیچیده و متنوع گفته میشود که با سرعت بالایی تولید، جمعآوری، ذخیره و تحلیل میشوند. در واقع بیگ دیتا در دنیای امروز نقش بسیار مهم و تأثیرگذاری دارد چرا که میتواند به حل مسائل و چالشهای مختلف در زمینههای علمی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی کمک کند. بیگ دیتا چالشهای فراوانی را به همراه دارد اما فرصتهای بیشتری را ایجاد میکند. در واقع بیگ دیتا میتواند به تحول و تغییر دنیای امروز منجر شود اگر به صورت مناسب و مسئولانه مورد استفاده قرار گیرد. در این مقاله از مجموعه مقالات دانشگاه کسب و کار میخواهیم در کنار هم درباره بیگ دیتا بیشتر یاد بگیریم. اگر شما نیز به این موضوع علاقهمند هستید، حتماً تا انتهای این مقاله تیم ما را همراهی کنید.
نگاهی به نقش بیگ دیتا در دنیای امروز
برخی از نقشهای بیگ دیتا در دنیای امروز عبارتاند از:
- بهبود تصمیمگیری و برنامهریزی: با استفاده از بیگ دیتا میتوان تحلیلهای دقیق و جامع از وضعیت فعلی و روندهای آینده را انجام داد و بر اساس آن تصمیمات مناسب و برنامههای کارآمد را تدوین کرد. به عنوان مثال، در حوزه کسب و کار، بیگ دیتا میتواند به شناسایی نیازها و رفتارهای مشتریان، بهینهسازی فرایندها و منابع، افزایش سودآوری و رقابتپذیری، پیشبینی رویدادها و رفع خطرات کمک کند.
- ارتقای عملکرد و کارایی: با استفاده از بیگ دیتا میتوان عملکرد و کارایی سازمانها، سامانهها و افراد را بهبود بخشید. به عنوان مثال، در حوزه آموزش، بیگ دیتا میتواند به سنجش و پایش پروسه یادگیری، شخصیسازی محتوا و روش آموزش، افزایش همکاری و تعامل بین دانشجویان و اساتید، ارائه بازخورد مناسب و حل مشکلات آموزشی کمک کند.
- افزایش دانش و آگاهی: با استفاده از بیگ دیتا محققان میتوانند به كشف الگوها، رابطهها، قوانين و نظریههای جديد در حوزههای علمي پي ببرند. به عنوان مثال، در حوزه پزشکي، بيگ دیتا میتواند به تشخيص زود هنگام بیماریها، توليد داروهاي جديد، پيشرفت در درمانهای سلولي و ژنتيكي، كاهش هزینههای درماني و افزايش كيفيت خدمات سلامت كمك كند.
بررسی ویژگیهای کلان داده
بیگ دیتا یا کلان داده یک اصطلاح است که به مجموعهای از دادههای بسیار بزرگ و پیچیده اشاره میکند که با روشهای معمول نمیتوان آنها را ذخیره، پردازش و تحلیل کرد. در واقع بیگ دیتا دارای چند ویژگی مهم است که به آنها 3V گفته میشود. این ویژگیها عبارتاند از:
- حجم : (Volume) بیگ دیتا شامل حجم عظیمی از دادهها است که در اندازههای پتابایت، زتابایت و حتی بالاتر اندازهگیری میشوند. این دادهها از منابع مختلف مانند رسانههای اجتماعی، سنسورها، تلفنهای هوشمند، وب سایتها و غیره جمعآوری میشوند. برای ذخیره و پردازش این حجم از دادهها نیاز به فضای ذخیرهسازی بالا و تکنولوژیهای پردازش موازی است.
- سرعت : (Velocity) بیگ دیتا نشان دهنده سرعت بالای تولید، جمعآوری، انتقال و پردازش دادهها است. برخی از دادهها نیاز به پردازش لحظهای و بلادرنگ دارند تا بتوان از آنها بهرهمند شد. مثلاً دادههای سنسور دستگاههای پزشکی، دادههای بازار مالی، دادههای ترافیک و غیره. برای پاسخ به این نوع نیاز، باید روشهای پردازش جریان داده (Stream Processing) را به کار گرفت.
- تنوع : (Variety) بیگ دیتا شامل انواع مختلف داده هستند که ممکن است ساختار یافته (Structured)، نیمه ساختار یافته (Semi-Structured) یا غیر ساختار یافته (Unstructured) باشند. دادههای ساختار یافته شامل اطلاعات عددی هستند که در جدولها و پایگاههای داده قابل ذخیره و پرس و جو هستند. مثلاً دادههای مالی، فروش، حسابداری و غیره. دادههای نيمه ساختار يافته شامل اطلاعاتي هستند كه قالب يكپارچه خود را نيز در بر میگیرند. مثلاً فایلهای XML، JSON، HTML و غیره. دادههای غيرساختار يافته شامل اطلاعاتي هستند كه در قالب خود قابل تفسير نيستند. مثلاً فایلهای صوتي، تصويري، متني، ايميل، وبلاگ و غیره. برای پردازش و تحلیل این انواع دادهها نیاز به روشهای خاص و پیچیدهای است.
مقالات مرتبط در حوزه استارتاپ: برای تکمیل دانش خودتان در زمینه استارتاپ توصیه میکنیم مقالات بنیان گذار، اصول کار تیمی و تیم سازی در استارتاپ را در رسانۀ دانشگاه کسبوکار حتما مطالعه کنید.
نگاهی به نقش بیگ دیتا در دنیای کسب و کار
همان طور که در قسمت های قبلی متوجه شدید، بیگ دیتا یا دادههای بزرگ به مجموعهای از دادههای حجیم، پیچیده و متنوع گفته میشود که با سرعت بالا تولید، جمعآوری، ذخیره و تحلیل میشوند. بیگ دیتا در کسب و کار نقش مهمی دارد زیرا میتواند به بهبود تصمیمگیری، افزایش کارایی، کاهش هزینهها و ارائه خدمات و محصولات جدید کمک کند. برخی از نقشهای بیگ دیتا در کسب و کار عبارتاند از:
- بازاریابی و فروش: بیگ دیتا به شرکتها امکان میدهد تا بازار هدف خود را بهتر بشناسند، رفتار مشتریان را پیشبینی کنند، پیامهای شخصیسازی شده را ارسال کنند و بازخورد را جمعآوری و تحلیل کنند. به عنوان مثال، شرکت آمازون با استفاده از بیگ دیتا توانسته است پروفایل مشتریان خود را ساخته و پیشنهادات مناسب را بر اساس سلایق، خریدهای گذشته و جستجوهای آنها ارائه دهد.
- عملیات و تولید: بیگ دیتا به شرکتها امکان میدهد تا فرایندهای خود را بهینهسازی کنند، عملکرد و کارآمدی خود را افزایش دهند، خطرات را کاهش دهند و نوآوری را تشویق کنند. به عنوان مثال، شرکت جنرال الکتریک با استفاده از بیگ دیتا توانسته است تجزیه و تحلیل دادههای حسگرهای نصب شده در تجهیزات خود را انجام داده و به صورت پویا به نگهداری و تعمیرات آنها بپردازد.
- مالی و حسابداری: بیگ دیتا به شرکتها امکان میدهد تا سودآوری خود را افزایش داده، هزینههای خود را کنترل کنند، روابط با سرمایه گذاران را بهبود بخشیده و خطرات را به بهترین شکل مدیریت کنند.
به طور خلاصه، بیگ دیتا در کسب و کار نقش مؤثری دارد و میتواند به شرکتها کمک کند تا رقابتپذیری، بهرهوری و نوآوری خود را افزایش دهند. برای استفاده بهینه از بیگ دیتا، شرکتها باید استراتژی مناسبی را طراحی کنند و از ابزارها و تکنولوژیهای مناسبی استفاده کنند.
بررسی مزیتهای کلان داده
بیگ دیتا مزایای زیادی برای سازمانها، صنایع و جوامع دارد. در ادامه، به برخی از این مزایا اشاره میکنیم:
- افزایش کارایی و بهرهوری: با استفاده از بیگ دیتا، سازمانها میتوانند فرایندهای خود را بهینهسازی کنند، هزینهها را کاهش دهند، خطاها را کم کنند و تصمیمات بهتری بگیرند. برای مثال، شرکتهای حمل و نقل میتوانند با تحلیل دادههای مربوط به ترافیک، مسیرها، سوخت و آب و هوا، بهترین زمان و مکان برای ارسال کالا را انتخاب کنند. یا شرکتهای تولیدی میتوانند با استفاده از دادههای حسگرها، عملکرد و سلامت دستگاههای خود را پایش کنند و نگهداری پیشگیرانه انجام دهند.
- افزایش رضایتمندی و وفاداری مشتریان: با استفاده از بیگ دیتا، سازمانها میتوانند نیازها، رفتارها و الگوهای خرید مشتریان خود را شناسایی کنند. پروفایل شخصی آنها را ایجاد کنند. و پیشنهادات مناسب و سفارشی شده به آنها ارائه دهند. برای مثال، شرکتهای خدمات اینترنتی مثل نتفلیکس و آمازون میتوانند با تحلیل دادههای مربوط به تاریخچه جستجو، امتیازدهی و تماشای کاربران، فیلمها، سریالها و کالاهای مناسب را به آنها پیشنهاد کنند. یا شرکتهای هواپیمایی مثل چیناسات میتوانند با استفاده از دادههای مسافران خود، خدمات سفارشی شده مثل غذای مناسب، صندلی مناسب و تفریحات مناسب را به آنها ارائه کنند.
- افزایش نوآوری و رقابتپذیری: با استفاده از بيگ ديتا، سازمانها میتوانند بازار هدف خود را بهتر بشناسند، فرصتهای جديدي را كشف كنند، محصولات و خدمات جديدي را طراحي و ارائه كنند و از رقباي خود جلو بزنند. برای مثال، شرکتهای دارویی میتوانند با استفاده از دادههای مربوط به بیماریها، ژنها، آزمایشها و درمانها، داروهای جدید و مؤثرتری را توسعه دهند. یا شرکتهای فناوری اطلاعات مثل گوگل و مایکروسافت میتوانند با استفاده از دادههای مربوط به کاربران، سرویسهای هوشمند و خلاقانهای مثل ترجمه خودکار، تشخیص چهره و تولید متن را ارائه کنند.
مقالات مرتبط در حوزه استارتاپ: برای تکمیل دانش خودتان در زمینه استارتاپ توصیه میکنیم مقالات مدیر کیست، استارتاپ خدماتی و بهترین استارتاپ های ایران را در رسانۀ دانشگاه کسبوکار حتما مطالعه کنید.
بررسی چالشهای استفاده از کلان داده
بیگ دیتا میتواند منبع قدرتمندی برای تحلیل رفتارها، الگوها و روندهای مختلف باشد. اما استفاده از بیگ دیتا نیز با چالشهای فنی، اخلاقی و حقوقی روبرو است. در ادامه، به برخی از این چالشها اشاره میکنیم:
- چالشهای فنی: برای پردازش و تحلیل بیگ دیتا، نیاز به سخت افزارها و نرم افزارهای قدرتمند و پیشرفته است. این موضوع نیاز به سرمایه گذاری بالا، توانایی فنی و دانش کافی در زمینههای مختلف مانند هوش مصنوعی، محاسبات ابری، امنیت سایبری و غیره دارد. همچنین، برای حفظ کیفیت و دقت دادهها، نیاز به روشهای مناسب جمع آوری، پاکسازی، استانداردسازی و تجمیع دادهها است.
- چالشهای اخلاقی: بسیاری از دادههای بزرگ حاوی اطلاعات شخصی و حساس درباره افراد، سازمانها و جوامع هستند. استفاده نادرست یا سوء استفاده از این دادهها ممکن است به نقض حریم خصوصی، تبعیض، سوء استفاده از قدرت یا تحریک به خشونت منجر شود. بنابراین، نیاز به رعایت اصول اخلاقی و قانونی در جمع آوری، استفاده و به اشتراک گذاری دادهها وجود دارد. برخی از این اصول عبارتاند از رضایت آگاهانه، حق تصمیم گیری، حق فراموش شدن و حق به دسترس پذیری و…
- چالشهای حقوقی: استفاده از بیگ دیتا ممکن است منجر به نقض قوانین و مقررات موجود در زمینه حفاظت از دادهها و حقوق مالکیت فکری شود. برای مثال، در بسياري از کشورها، قانون حفاظت از دادههای شخصی وجود دارد که محدودیتهایی برای جمع آوری، انتقال و پردازش دادههای شخصی قرار میدهد. این قوانین ممکن است با هدف و روش استفاده از بیگ دیتا تضاد داشته باشند. بنابراین، نیاز به هماهنگی و تطبیق بین قوانین ملی و بینالمللی در زمینه بیگ دیتا است.
نگاهی به انواع تحلیل بیگ دیتا
انواع تحلیل بیگ دیتا را میتوان بر اساس هدف و روش آنها به چهار دسته تقسیم کرد:
- تحلیل توصیفی : (Descriptive Analytics) این نوع تحلیل به بررسی دادههای گذشته و فعلی میپردازد و نشان میدهد که چه اتفاقاتی رخ داده است. مثلاً، گزارش فروش، آمار بازدیدکنندگان وب سایت، نمودارهای مالی و غیره. این تحلیل به درک وضعیت فعلی کمک میکند اما علت و پیامد را نمیگوید.
- تحلیل تشخیصی : (Diagnostic Analytics) این نوع تحلیل به بررسی علت و عوامل مؤثر بر اتفاقاتی که رخ داده است میپردازد. مثلاً، تحلیل رگرسیون، آزمون فرض، تجزیه و تحلیل عاملی و غیره. این تحلیل به درک عوامل مؤثر بر چالشها و فرصتها کمک میکند.
- تحلیل پیشبینی : (Predictive Analytics) این نوع تحلیل به پیشبینی آینده با استفاده از دادههای گذشته و فعلی میپردازد. مثلاً، پروفایل سازی مشتریان، پروژه بودجه، پاسخ به بازار و غیره. این تحلیل به شناسایی الگوها و روندهای آینده کمک میکند.
- تحلیل تجویز : (Prescriptive Analytics) این نوع تحلیل به پیدا کردن راه حلهای بهینه برای چالشها و فرصتهای آینده با استفاده از دادههای گذشته، فعلی و پروژکشن های آینده مبتني بر شبیهسازیهای پيچيده میپردازد. مثلاً، بهینه سازي منابع، برنامه ريزي خط توليد، قيمت گذاري منعطف و غيره. اين تحليل به يافتن راه حلي مناسب بر اساس شرايط كمك میکند.
کاربرد کلان داده در حوزه دیجیتال مارکتینگ
بیگ دیتا در حوزههای مختلفی از جمله دیجیتال مارکتینگ کاربرد دارد. دیجیتال مارکتینگ به فعالیتهای بازاریابی از طریق رسانههای دیجیتال مانند وبسایت، شبکههای اجتماعی، ایمیل و تلفن همراه گفته میشود. برخی از کاربردهای بیگ دیتا در حوزه دیجیتال مارکتینگ عبارتاند از:
- شناسایی بازار هدف: با استفاده از بیگ دیتا، مارکترها میتوانند نمایشگاههای خود را به صورت دقیق و سفارشی شده به مخاطبان مناسب ارائه دهند. برای مثال، با تحلیل رفتار کاربران در شبکههای اجتماعی، مارکترها میتوانند علایق، نظرات، نوع شخصیت و سطح درآمد آنها را شناسایی کنند و پیامهای مناسب را به آنها ارسال کنند.
- افزایش تبدیل: با استفاده از بیگ دیتا، مارکترها میتوانند نرخ تبدیل خود را افزایش دهند. تبدیل به عمل تغییر وضعیت کاربر از چشمانداز به خریدار گفته میشود. با تحلیل دادههای بزرگ، مارکترها میتوانند فاکتورهای مؤثر بر تصمیم خرید کاربران را شناسایی کنند و استراتژیهای مناسب را پیادهسازی کنند. برای مثال، با استفاده از بخشبندی کاربران بر اساس سلسله مراتب نظام آموزش و پرورش، سطح تحصيلات، سابقه كاري و علايق شخصي، میتوان پیامهای مناسب را به آنها ارسال كرد.
- بهبود رضایت مشتری: با استفاده از بیگ دیتا، مارکترها میتوانند رضایت مشتري خود را بهبود بخشند. رضایت مشتري به درجه خشنودي يك فردي از خريد يك كالا يا خدمات گفته میشود. با تحليل دادههای بزرگ، ماركترها میتوانند نقطه قوت و ضعف خود را شناسایي كنند و با پاسخ گویي به نيازها و انتظارات مشتريان، اعتماد و وفاداري آنها را افزايش دهند. براي مثال، با استفاده از تحليل نظرات مشتريان در وبسایتها، شبکههای اجتماعي و ایمیلها، میتوان نارضایتیها، شكايات و پيشنهادات آنها را شناسایي كرد. و با ارائه راهحلها، تخفیفها و جوایز، رضایت آنها را جلب كرد.
مقالات مرتبط در حوزه استارتاپ: برای تکمیل دانش خودتان در زمینه استارتاپ توصیه میکنیم مقالات بنچ مارک، یونیکورن، هوش مصنوعی مولد و کنسرسیوم را در رسانۀ دانشگاه کسبوکار حتما مطالعه کنید.
نگاهی به منابع دسترسی به بیگ دیتا
برای دسترسی به بیگ دیتا، منابع مختلفی وجود دارد که در ادامه به برخی از آنها اشاره میکنیم.
- رسانه: یکی از راحتترین روشها برای دستیابی به بیگ دیتا، استفاده از رسانهها و منابعی است که عموم مردم به آنها دسترسی دارند. مثلاً، شبکههای اجتماعی، وبسایتها، پادکستها، ویدئوها و غیره. این منابع حاوی دادههای غیرساختار یافته هستند که با تحلیل آنها میتوان به درک بهتر رفتار، نظرات و علایق کاربران رسید.
- ابر: یک روش دیگر برای دسترسی به بیگ دیتا، استفاده از سرویسهای ابری است که امکان ذخیره سازی، پردازش و تحلیل دادههای حجیم را فراهم میکنند. با استفاده از سرویسهای ابری، شرکتها میتوانند هزینههای نگهداری و مدیریت دادههای خود را کاهش داده. و به صورت پویا و مقیاس پذیر به نیازمندیهای خود پاسخ دهند.
- وب: یک منبع قدرتمند برای دسترسی به بیگ دیتا، وب است که شامل صدها میلیارد صفحات وب، لینکها، تصاویر، فایلها و غیره است. با استفاده از جستجوگرهای وب، میتوان به دادههای مورد نظر خود دست یافت. همچنین با استفاده از تکنولوژی های خزش وب (web crawling) و خزش عنکبوت (spidering)، میتوان صفحات وب را جمع آوري كرد.
- IOT: این دستگاهها میتوانند دادههای مختلفی را از محیط خود جمعآوری و ارسال کنند. مثلاً، سنسورهای حرارت، رطوبت، فشار، حرکت، صدا و غیره. در واقع این دادهها میتوانند برای کاربردهای مختلفی مانند کنترل هوشمند، بهینه سازی انرژی، امنیت، سلامت و غیره مورد استفاده قرار گیرند.
- پایگاه داده: یک منبع سنتی برای دسترسی به بیگ دیتا، پایگاه داده است که شامل دادههای ساختار یافته و نیمه ساختار یافته است. این دادهها معمولاً عددی هستند و در جداول و رکوردهای مشخص ذخیره میشوند. مثلاً، دادههای مالی، حسابداری، تجاری، تحقیقاتی و… با استفاده از سیستمهای مدیریت پایگاه داده، میتوان به صورت کارآمد به این دادهها دسترسی پیدا کرده و آنها را پرس و جو، تحلیل و گزارش کرد.
چه سازمانهایی از کلان دادهها استفاده میکنند؟
بسیاری از سازمانها از بیگ دیتا برای بهبود عملکرد، افزایش بازار، کشف الگوها و روندها، ارائه خدمات جدید و ایجاد ارزش افزوده استفاده میکنند. در ادامه، ما به برخی از سازمانهایی که از بیگ دیتا استفاده میکنند نگاهی میاندازیم.
- گوگل: گوگل یک شرکت فناوری است که در زمینههای جستجو در وب، تبلیغات آنلاین، رسانههای اجتماعی، سامانه عامل، نرم افزار، سخت افزار و هوش مصنوعی فعال است. در واقع گوگل روزانه با حجم عظیمی از دادههای کاربران خود سروکار دارد. و با استفاده از الگوریتمهای پیچیده و پردازش بیگ دیتا، نتایج جستجو را بهینه سازی میکند، تبلیغات سفارشی را نمایش میدهد، خدمات مبتنی بر مکان را ارائه میدهد و محصولات جدید و نوآورانه را توسعه میدهد.
- آمازون: آمازون یک شرکت تجارت الکترونیک و فناوری است که در زمینههای فروش آنلاین، پخش رسانههای دیجیتال، رایانش ابری، هوش مصنوعی و خدمات مالی فعال است. در واقع آمازون با استفاده از بستر رایانش ابری خود به نام Amazon Web Services (AWS) قادر است دادههای حجیم خود و مشتریان خود را ذخیره، پردازش و تحلیل کند. آمازون با استفاده از بینشهای حاصل از بیگ دیتا، تجربه خرید کاربران را بهبود میبخشد، پروژههای نوآورانه مانند Amazon Echo و Amazon Go را راه اندازی میکند و خدمات جدید و پویا را به بازار عرضه میکند.
- Netflix: Netflix یک شرکت پخش رسانههای دسترس پذیر است که به کاربران خود اجازه میدهد فیلمها و سریالهای تلويزيوني را به صورت آنلاین تماشا کنند.Netflix با استفاده از بینشهای حاصل از تحليل داده جاري و تاريخي کاربران خود، قادر است به صورت شخصی سازی شده پیشنهادات را به آنها ارائه دهد، محتوای جدید و مورد علاقه کاربران را تولید کند و کیفیت پخش را بهینه سازی کند.
مقالات مرتبط در حوزه استارتاپ: برای تکمیل دانش خودتان در زمینه استارتاپ توصیه میکنیم مقالات داده چیست، کار گروهی، سرمایهگذار فرشته و پلتفرم را در رسانۀ دانشگاه کسبوکار حتما مطالعه کنید.
کلام آخر
خیلی خوشحالیم که تا انتهای این مقاله همراه تیم دانشگاه کسب و کار بودید. همان طور که در این مقاله یاد گرفتیم بیگ دیتا یا دادههای بزرگ به مجموعهای از دادههای حجیم، پیچیده و متنوع گفته میشود که با سرعت بالایی تولید، جمعآوری، ذخیره و تحلیل میشوند. بیگ دیتا در زمینههای مختلفی از جمله تجارت، علوم، بهداشت، آموزش و امنیت کاربرد دارد. و میتواند به ارائه خدمات بهتر، افزایش کارایی، کاهش هزینهها و ایجاد فرصتهای جدید منجر شود. آینده بیگ دیتا را میتوان با چند روند مهم توصیف کرد. اولین روند، افزایش حجم و تنوع دادهها است که با پیشرفت فناوریهای اینترنت اشیاء، هوش مصنوعی، رباتیک و نانوتکنولوژی سرعت خود را بیشتر میکند. دومین روند، بهبود روشهای ذخیرهسازی و پردازش دادهها است که با استفاده از ابر رایانه، حافظه فلش، پردازنده گرافیکی و شبکه 5G امکانات جدیدی را فراهم میکند.
سومین روند، توسعه ابزارها و الگوریتمهای تحلیل دادهها است که با بهرهگیری از یادگیری عمیق، یادگیری تقویتی، شبکه عصبی مصنوعی و محاسبات کوانتومی قابلیتهای جدیدی را برای استخراج اطلاعات و دانش از دادهها ارائه میدهد. بنابراین، بیگ دیتا چالشها و فرصتهای زیادی را در پیش رو دارد. برای بهرهبرداری بهینه از بیگ دیتا لازم است که مسائل حقوقی، اخلاقی و امنیتی آن نیز مورد توجه قرار گیرد. باید از حفظ حریم خصوصی کاربران، رعایت استانداردهای داده و جلوگیری از سوء استفاده از دادهها اطمینان حاصل کرد. به نظر شما از بیگ دیتا در حوزه کسب و کار چه بهرههای دیگری میتوان برد؟