در دهه‌های گذشته، کشاورزی و امور مرتبط با آن از توجه بالایی در جوامع برخوردار بود؛ اما روند سریع صنعتی‌شدن، اوضاع را به گونه‌ای تغییر داد که این فعالیت‌ها مورد بی‌توجهی قرار گرفت. امروزه بسیاری از روستائیان و کشاورزان به دلیل سختی کار و پایین بودن درآمد به شهرها مهاجرت کرده و در مشاغل جدید آغاز به کار کرده‌اند. این دلایل سبب شده که کارآفرینی در زمینه کشاورزی به یک هدف مهم در اقتصاد ایران تبدیل شود. چرا که رونق کشاورزی موجب رونق اقتصاد و رونق تجارت و صادرات کالا می‌شود و اوضاع مالی کشور را بهبود می‌بخشد.
ما در این مقاله از دانشگاه کسب و کار به مفهوم کارآفرینی کشاورزی پرداختیم و از ایده‌هایی برای آغاز کار در آن نوشتیم.
کارآفرینی و اهمیت آن
کارآفرینی یکی از فعالیت‌های مهمی است که امروزه به عنوان راه حلی اساسی برای حل مشکلات اقتصادی و اجتماعی کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه به کار می‌رود. به مجموعه فعالیت‌هایی که به منظور ایجاد یک کسب و کار جدید یا ارزش جدید برای تحقق اهدافی چون اشتغال‌زایی، حل مشکل و کسب سود انجام می‌شود کارآفرینی می‌گویند.
کارآفرین نیز کسی است که بتواند فرصت‌ها و چالش‌ها را شناسایی کند و با قبول ریسک‌های مسیر برای تحقق اهداف خود و کسب درآمد از آن دست به عمل بزند. فعالیت‌های کارآفرینی می‌تواند اقتصاد کشورها را بهبود ببخشد و با ایجاد فرصت‌های اشتغال به کسب درآمد کارآفرینان کمک کند.
مفهوم کارآفرینی در زمینه کشاورزی
کارآفرینی کشاورزی از لحاظ معنا و اصول اولیه تفاوت چندانی با انواع دیگر آن ندارد. آنچه موجب تفاوت آن با کارآفرینی‌های شهری می‌شود این است که معمولا محیط کار در کارآفرینی کشاورزی محیط روستایی است. علاوه بر این، شرایط کاری، نوع فعالیت و ابزارآلات نیز در کارآفرینی‌های کشاورزی متفاوت است و گاهی روند آن موفق‌تر و سودبخش‌تر از انواع دیگر کارآفرینی پیش می‌رود.
از آن‌جا که کشاورزی از بخش‌های اصلی اقتصاد کشور محسوب می‌شود، موفقیت و پیشرفت آن می‌تواند زمینه‌ساز رشد و توسعه‌ی بخش‌های دیگری نظیر حمل‌ونقل، انرژی و صنعت شود. کارآفرینی در زمینه کشاورزی حوزه‌های مختلفی دارد؛ زراعت، باغداری، پرورش دام و طیور، زنبورداری، آبخیزداری، حفظ محیط زیست و… .
چرا به کارآفرینی در زمینه کشاورزی نیاز داریم؟
از قرن‌های گذشته تاکنون کشاورزی یکی از مهم‌ترین مشاغلی بود که موجب تامین موادغذایی مردم و کسب درآمد آن‌ها می‌شد. امروزه گسترش زندگی شهری و مشاغل کارمندی موجب شده که افراد بسیاری از زندگی روستایی و کشاورزی فاصله بگیرند و به مشاغل شهری بپردازند. در نتیجه تولیدات کشاورزی تا حدودی کاهش یافته و راهکارهای چندان مفیدی برای بهبود آن نیز در نظر گرفته نشده است. به همین علت لزوم کارآفرینی در زمینه کشاورزی بیش از گذشته احساس می‌شود.
برخی از دلایل اهمیت این نوع کارآفرینی عبارتند از:
وسعت زمین‌های کشاورزی و مهیا بودن تولید محصول
مساحت ایران حدود 165 میلیون هکتار می‌باشد که 51 میلیون هکتار آن زمین کشاورزی است؛ یعنی چیزی حدود یک سوم کل مساحت ایران! (که مقدار زیادی است) علاوه بر این، ایران کشوری چهار فصل است و در اکثر شهرهای آن محصولات کشاورزی خاصی قابل کاشت و تولید است. مثلا در شهرهای شمالی برنج، در همدان سیب زمینی، در خراسان رضوی زعفران و در کاشان گل محمدی تولید می‌شود.
این مزیت‌ها لزوم کارآفرینی در زمینه کشاورزی را بیشتر می‌کند؛ چرا که موجب بهره‌وری بیشتر تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان از تولیدات روستایی و کشاورزی می‌شود و نیاز کشور را به واردات محصولات غذایی کاهش می‌دهد.
افزایش جمعیت و لزوم تولید مواد غذایی
جمعیت ایران براساس آخرین آمار سال‌های اخیر چیزی حدود 88 میلیون نفر است. این جمعیت هرساله با رشد و افزایش بیشتری روبهرو می‌شود. به همین علت لازم است دولت سیاست‌های خاصی برای تامین غذا، آب و هوا و محل سکونت آن‌ها در نظر بگیرد تا بعدها دچار بحران اقتصادی نشود. یکی از این سیاست‌ها فراهم کردن شرایط کارآفرینی در زمینه کشاورزی است.
کشور ایران باید بتواند مواد غذایی جمعیت رو به رشد و چند میلیونی‌اش را طی سال‌های طولانی تامین کند. کارآفرینی کشاورزی سبب می‌شود محصولات کشاورزی بیشتری با هزینه‌های کمتر تولید شود و افراد بیشتری را به سوی تولیدات روستایی و کشاورزی ترغیب کند.
افزایش شهرنشینی و مهاجرت روستائیان
در دهه‌های گذشته تعداد زیادی از مردم ایران در شهرستان‌ها و روستاها زندگی می‌کردند و از طریق فعالیت‌های کشاورزی و دامداری روزگار می‌گذراندند. بعدها گسترش شهرها و مشاغل شهری سبب شد که جمعیت روستا به شهرهای بزرگ مهاجرت کند؛ در نتیجه فعالیت‌های کشاورزی و تولیدات مرتبط با آن کاهش یافت.
به همین علت ایجاد کارآفرینی‌های کشاورزی می‌تواند گام مثبتی جهت جبران تولیدات کشاورزی باشد و حتی موجب ترغیب مردم به سوی فعالیت‌های کشاورزی و کسب درآمد از طریق آن شود.
بی‌توجهی دولت و سازمان‌های خصوصی به مشکلات کشاورزی
برخی از سیاست‌های ناکارآمد و نادرست دولت در خصوص مسائل کشاورزی تاثیر مستقیمی بر فعالیت‌های کشاورزان می‌گذارد. در نتیجه‌ی این سیاست‌ها درآمد کشاورزان روز‌به‌روز کاهش می‌یابد و به جای آن سود تاجران و دلالان از خرید و فروش محصولات کشاورزی افزایش می‌یابد. به همین علت سالانه بسیاری از کشاورزان مشاغل خود را ترک می‌کنند و به سوی مشاغل کم‌زحمت‌تر و پردرآمدتر می‌روند.
کارآفرینان می‌توانند با تمرکز دانش و فعالیت‌های خود در حوزه‌ی کشاورزی به جبران مشکلات بخش روستایی و کشاورزی بپردازند و افراد بیشتری را به سوی تولید کشاورزی جذب کنند. مسلما اگر توجه و درآمد بیشتری معطوف کشاورزان شود، فعالیت‌ها و تولیدات آن‌ها نیز افزایش خواهد یافت.
پایین بودن قیمت زمین در روستاها و موفقیت کارآفرینی در زمینه کشاورزی
یکی از عواملی که می‌تواند افراد زیادی را به کارآفرینی‌های کشاورزی جذب کند، قیمت پایین زمین و ابزارآلات در روستاها و مناطق کشاورزی است. به این ترتیب با سرمایه‌ای بسیار کمتر از سرمایه‌ی لازم برای خرید زمین در شهر، می‌توان در روستاها زمین خرید و در آن‌ها فعالیت کرد. علاوه بر این، کارآفرینی در زمینه کشاورزی ریسک کمتری نسبت به سایر کارآفرینی‌ها دارد و افراد را زودتر به پیشرفت و موفقیت می‌رساند.
افزایش واردات برخی از محصولات کشاورزی
متاسفانه کمبود برخی از منابع طبیعی مانند آب و هوا موجب شده که واردات برخی از محصولات کشاورزی افزایش یابد و جایگزین تولیدات داخلی شود. افزایش واردات موجب از دست رفتن مشاغل روستایی و کشاورزی می‌شود و هزینه‌های دولت را افزایش می‌دهد. به این ترتیب لازم است اقداماتی برای ایجاد کارآفرینی در زمینه کشاورزی صورت بگیرد تا اقتصاد کشور به تعادل برسد.
چند راهکار برای ایجاد کارآفرینی در زمینه کشاورزی
تا این بخش از مقاله‌ی دانشگاه کسب و کار با کارآفرینی کشاورزی و اهمیت آن در کشور آشنا شدیم. اگر به تولیدات کشاورزی علاقه دارید و می‌خواهید به کارآفرینی در آن بپردازید چند ایده‌ی جذاب برای شما داریم:
1. فعالیت در حوزه محصولات پرطرفدار و کم‌هزینه کشاورزی
بسیاری از محصولات کشاورزی سرمایه و امکانات کمتری نیاز دارند و با توجه به نوع آب و هوای منطقه می‌توانند به خوبی رشد کنند و به فروش برسند. مثلا کلم از جمله محصولاتی است که در هوای خنک و مرطوب رشد می‌کند؛ در نتیجه در فصل‌های زمستان و پاییز نیز قابلیت تولید و پرورش دارد. گندم نیز از جمله محصولاتی است که همیشه فروش دارد و غذای اصلی مردم محسوب می‌شود.
علاوه بر این، کسب و کار زنبورداری، پرورش قارچ، کاشت ذرت و آفتابگردان و تولید گیاهان دارویی نیز از جمله فعالیت‌هایی است که زحمت کمتر و سود بیشتری دارد و صاحبان آن را به موفقیت می‌رساند.
2. تلاش جهت تولید محصولات کشاورزی وارداتی
جالب است بدانید چیزی حدود 80 درصد از خوراک دام و طیور از طریق واردات تامین می‌شود و تنها بخش اندکی از آن‌ها تولید ایران است. افزایش بی‌رویه‌ی پرورش دام و طیور و مدیریت نادرست تغذیه‌ی آن‌ها سبب شده که تولیدات داخلی خوراک آن‌ها، پاسخگوی نیاز دامداران نباشد. در نتیجه‌ی این واردات، روزانه قیمت مرغ و گوشت افزایش می‌یابد و موجب کاهش قدرت خرید مردم می‌شود.
کارآفرینان می‌توانند با ایده‌هایی جهت کارآفرینی در زمینه‌ی کشاورزی میزان تولید این محصولات را در کشور افزایش دهند و مانع افزایش روزافزون قیمت خوراک دام و قیمت مرغ و گوشت مردم شوند.
3. تغییر در نوع کشت
یکی دیگر از انواع کارآفرینی‌های کشاورزی تغییر در نوع کشت و تولید محصولات کشاورزی و روستایی است. متاسفانه کشور ایران در دهه‌های اخیر دچار خشکسالی و تغییرات اقلیمی متعددی شده که مستقیما روی تولیدات کشاورزی تاثیر گذاشته است. به همین علت ابداع و به‌کارگیری روش‌های جدیدی در کشت و آبیاری محصولات می‌تواند تاثیر به‌سزایی در افزایش تولیدات بگذارد و کشور را از بحران‌های اقتصادی نجات دهد. علاوه بر این باعث مدیریت منابع طبیعی می‌شود و بحران‌های مربوط به خشکسالی و کمبود منابع را کاهش می‌دهد.
4. آموزش و آگاه‌سازی زنان روستایی
یکی از ایده‌های جذابی که برای کارآفرینی در زمینه کشاورزی وجود دارد، تلاش جهت آگاهی‌سازی بانوان روستایی و خانه‌دار است. زنان جامعه‌ی ایرانی در مقایسه با مردان با موانع و مشکلات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی زیادی روبهرو هستند. خصوصا در روستاها که سطح تحصیلات و درآمد مردم کمتر از مناطق شهری است و بسیاری از زنان و دختران از حق تحصیل و کار محروم هستند.
کارآفرینی کشاورزی با هدف آموزش و آگاه‌سازی زنان می‌تواند شرایط تحصیل و کسب درآمد آنان را فراهم کند و موجب اشتغال و خودکفایی آنان شود. کارآفرینان می‌توانند مؤسساتی در روستاها افتتاح کنند و در آن به آموزش اصول کسب و کار خانگی و تولیدی برای بانوان بپردازند و از این طریق برای خود و آن‌ها منبع درآمد خوبی به وجود آورند.
5. ایجاد سیستم رقابتی برای افزایش کارآفرینی در زمینه کشاورزی
ایجاد یک سیستم رقابتی در هر نوع کسب و کاری می‌تواند باعث تشویق افراد به انجام کار بهتر و مفیدتر شود. این راهکار در خصوص کشاورزی و کارآفرینی در حوزه‌ی آن نیز می‌تواند مفید و پرسود باشد. دولت، سازمان‌های خصوصی، جهاد کشاورزی و سایر سازمان‌های مرتبط با کارآفرینی، با ایجاد یک سیستم رقابتی مبتنی بر پاداش و تشویق می‌توانند فعالیت‌های کشاورزی را افزایش دهند.
به این ترتیب افراد بیشتری به سوی کارآفرینی‌های کشاورزی جذب می‌شوند و با پیشنهادات و ایده‌های خود به افزایش تولیدات و درآمدهای حاصل از آن کمک می‌کنند.
مزایای کارآفرینی و اشتغال‌سازی کشاورزی
- فعالیت‌های کشاورزی به‌صرفه‌تر و کم‌هزینه‌تر از فعالیت‌های کارخانه‌ای و صنعتی است. به همین علت کارآفرینی در این حوزه می‌تواند سود و موفقیت بیشتری برای کارآفرینان داشته باشد.
- کارآفرینی در زمینه کشاورزی از مهاجرت روزافزون جمعیت روستا به شهر جلوگیری می‌کند و سبب می‌شود مشکلات مربوط به افزایش جمعیت شهرها مانند کمبود مسکن و افزایش هزینه‌های شهری کاهش یابد.
- مشاغل کشاورزی برخلاف مشاغل دولتی و خصوصی به آموزش‌های حرفه‌ای و تخصصی چندانی نیاز ندارد. در نتیجه، افراد با کمترین تحصیلات و مهارت‌ها می‌توانند به فعالیت در حوزه‌ی تولیدات کشاورزی بپردازند و از طریق آن کسب درآمد کنند.
- افزایش کارآفرینی در زمینه کشاورزی سبب افزایش تولیدات کشاورزی و صادرات کالا می‌شود. در نتیجه درآمد کشور افزایش می‌یابد و سود بیشتری نصیب کشاورزان و روستائیان می‌شود.
- کارآفرینی کشاورزی می‌توانند افراد زیادی را شاغل کند و موجب کسب درآمد آنان شود. در نتیجه‌ی این اقدامات نرخ بیکاری در جامعه کاهش می‌یابد.
سخن پایانی
کارآفرینی در زمینه کشاورزی یکی از انواع فعالیت‌های کارآفرینی است که در روستاها و زمین‌های زراعی صورت می‌گیرد. این نوع کارآفرینی در مقایسه با کارآفرینی‌های شهری کم‌هزینه‌تر و سودبخش‌تر است و افراد را به موفقیت بیشتری می‌رساند. ما در این مقاله از دانشگاه کسب و کار به مفهوم کارآفرینی کشاورزی پرداختیم و پنج ایده‌ی جذاب برای آغاز فعالیت در آن شرح دادیم. اگر قصد دارید به فعالیت در حوزه‌ی کشاورزی بپردازید و از طریق آن درآمد کسب کنید به این دو نکته توجه کنید:
- نخست این که با علاقه به این کار وارد شوید و برای موفقیت در آن مطالعه و یادگیری مداوم داشته باشید.
- نکته‌ی دوم این که به شرایط محیطی و آب و هوایی منطقه‌ی خود توجه کنید و براساس آن به فعالیت کشاورزی بپردازید؛ چرا که هر محصول در شرایط آب و هوایی خاصی رشد و پرورش می‌یابد. مثلا شما نمی‌توانید در شهرهای خشک برنج بکارید یا به تولید کلم در مناطق گرم و جنوبی بپردازید.
در پایان خواننده‌ی نظرات ارزشمند شما در خصوص این مقاله هستیم؛ به نظر شما کارآفرینی کشاورزی تا چه اندازه می‌تواند پردرآمد و مفید باشد؟
