آیا تفاوت میان عزت نفس و اعتماد به نفس را می‌دانید؟

احتمالاً بسیاری از ما مفهوم عزت نفس را با اعتماد به نفس یکسان میدانیم و تعریفی مشابه برای هر دوی آن‌ها ارائه می‌دهیم. اما بهتر است بدانید که واژه و مفهوم عزت نفس تعریفی متفاوت با اعتماد به نفس دارد. عزت نفس در واقع یک مفهوم کلی است و به معنای میزان بها و ارزشی است که ما برای وجود خودمان قائل هستیم. در این مقاله از دانشگاه کسب و کار می‌خواهیم به مفهوم عزت نفس، تفاوت‌های آن با اعتماد به نفس و برخی راهکارهای کلیدی برای افزایش عزت نفس و تقویت آن در وجودمان بپردازیم. پس اگر شما هم سؤالاتی از قبیل چگونگی افزایش خودباوری؟ تأثیر خودباوری در زندگی و کسب و کار و تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس دارید ادامه این مطلب را از دست ندهید.

عزت نفس چیست؟

در ابتدا و پیش از پرداختن به هر مبحث دیگری لازم است تا تعریفی جامع و کامل از عزت نفس ارائه دهیم. عزت و حرمت نفس یا همان Self-Esteem مقدار ارزش و بهایی است که هر فردی برای نفس و وجود خود قائل است. عزت نفس در واقع نوع نگرش انسان به خودش را بررسی می‌کند که این نگاه می‌تواند مطلوب و معتبر باشد یا نامطلوب و ضعیف. همان‌طور که همه ما میدانیم انسان وجودی ارزشمند و متعالی است و از منزلت بالایی در جهان برخوردار است. همین که بشر بر روی کره زمین امکان رشد و رسیدن به بالاترین سطوح تفکر و علم و ثروت دارد نشانگر این مسئله است که وجود انسان در میان کائنات و مخلوقات وجودی ارزشمند و متعالی است و بشر باید وجود خود را والا بداند.

البته همه این مواردی که به آن‌ها اشاره کردم به معنی مغرور شدن و غره شدن انسان به ویژگی‌های ذاتی و وجودی‌اش نیست. بلکه بدین معنی است که بشر بدون اعتماد و اطمینان به نفس ممکن است هر گونه تحقیری را بپذیرد. باید توجه داشته باشید که وجود شما به قدری پر منزلت است که نباید اجازه دهید افراد و مسائل مختلف در طول زندگی شما را تحقیر کنند و همواره از زیر بار ظلم و ذلت خود را رهایی دهید. خودباوری بالا منجر می‌شود که انسان هیچ تحقیری را برای وجود خود نپذیرد و همواره به عنوان فردی آزاد و عزتمند زندگی کند.

خودباوری شما را در برخورد و رویارویی با مشکلات قوی می‌کند و به شما جرئت مقابله با آن‌ها را می‌دهد. عزت نفس پایین می‌تواند شما را دچار احساس ناتوانی و ناامیدی کند؛ چرا که عدم ایمان به توانایی‌ها و عدم خودباوری به صورت سدی در برابر شما قرار می‌گیرند و مانع حرکت شما در مسیر اهدافتان می‌شوند.

تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس در چیست؟

بسیاری از افراد تفاوتی میان مفهوم اعتماد به نفس و عزت نفس قائل نیستند و تعریف مشابهی برای هر دوی آن‌ها ارائه می‌دهند. در حالی که بهتر است بدانیم که این دو مفهوم با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند و بیان تعریف مشابه برای این دو مفهوم کار صحیحی نیست. در حالت کلی خودباوری یعنی شما برای وجود و نفس خود ارزش و احترام قائل باشید. عزت نفس بالا یعنی شما ارزشمند هستید و صلاحیت و لیاقت موفقیت در زندگی و کسب و کار خود را دارید. پس عزت نفس به معنی ارزش قائل شدن برای وجودتان است و اینکه خودتان را دوست داشته باشید.

اعتماد به نفس اما مفهوم متفاوتی دارد و به معنی نوع نگاه شما به توانایی و مهارت‌هایتان در یک مهارت خاص است. اعتماد به نفس یعنی شما در انجام امری خاص و یا مهارتی مشخص به توانایی‌های خود ایمان داشته باشید و مطمئن باشید که از پس آن کار برمی‌آیید. بر خلاف عزت نفس، اعتماد به نفس یک مفهوم کلی نیست.

به خصوص در سال‌های اخیر بسیاری از روانشناسان و پژوهشگران این حوزه بیان کرده‌اند که این که فردی در حالت کلی دارای اعتماد به نفس بالاست و یا فردی اعتماد به نفس پایینی دارد اشتباه است. چرا که ما برای استفاده از واژه اعتماد به نفس نیاز به تعیین حوزه و زمینه مشخصی داریم. برای مثال من اعتماد به نفس بالایی در آشپزی دارم، دوست من اعتماد به نفس پایینی در سخنرانی برای جمع دارد و یا اعتماد به نفس من در ورزش والیبال بالاست. این‌ها همه نمونه‌هایی از استفاده درست از واژه و مفهوم اعتماد به نفس هستند.

پس همان‌طور که مشاهده کردید به کار بردن مفهوم‌های عزت نفس و اعتماد به نفس به جای یکدیگر اشتباه است و این دو واژه بر خلاف تصور عموم با یکدیگر متفاوت هستند. توصیه میکنم در این رابطه مقاله علائم کمبود اعتماد به نفس را مطالعه کنید.

اهمیت عزت نفس در زندگی و کسب و کار

خودباوری تأثیر شگرفی در میزان موفقیت شما و انگیزه شما برای حرکت در مسیر موفقیت دارد. افرادی که خودباوری بالایی دارند معمولاً نسب به دیگران از میزان انگیزه و روحیه بالاتری برخوردار هستند و خود را لایق و سزاوار رسیدن به اهداف والای خود و موفقیت می‌دانند. عزت نفس بالا به شما احساس ارزشمندی می‌دهد، شما را پر جرئت می‌کند و نگرشی مثبت برای شما ایجاد می‌کند. اما افراد با خودباوری پایین احساس بی‌ارزش بودن دارند و خود را لایق حرکت در مسیر موفقیت نمی‌دانند. این افراد نسب به وجود خود و توانمندی‌هایشان احساس مثبتی ندارند و همین مسئله انگیزه و روحیه آن‌ها را برای موفقیت کاهش می‌دهد. خودباوری در مراحل مختلفی از زندگی ما اثرگذار است.

در دوران تحصیل در مدرسه و دانشگاه، در محل کار و در زمینه کسب و کار، در زندگی شخصی و خانوادگی و در ارتباط با دوستانتان می‌توانید آثار این مفهوم بزرگ را بیابید. عزت نفس پایین فرصت‌های جدید را از افراد می‌گیرد. این گونه افراد جرئت ورود به زمینه‌های جدید را ندارند و قدرت ریسک آن‌ها بسیار پایین است. قدرت ریسک پایین از خودباوری پایین و کمبود اعتماد به توانایی‌ها برای مقابله با مسائل و مشکلات مختلف ناشی می‌شود. واقف بودن به این موضوع می‌تواند موجب شود که انسان، قدر و منزلت خود را دانسته و با افکار و اقدامات نادرست به روح و روان خودش آسیب وارد نکند.

چه عواملی بر میزان عزت به نفس یک شخص اثرگذار هستند؟

عوامل بسیاری بر میزان عزت نفس افراد اثرگذار هستند. عوامل محیطی و شخصی که می‌توانند میزان این خصلت را در شما تقویت و یا تضعیف کنند. مسائل مختلفی که گاها می‌توانند محیطی و یا شخصی باشند اما در هر دو صورت می‌توانند تأثیر قابل توجهی بر میزان اتکا به نفس ما داشته باشند. برخی از این عوامل را با یکدیگر مرور می‌کنیم.

• شرایط زندگی و خانوادگی:

یکی از جمله مواردی که می‌توانند بر خودباوری شکل گرفته در وجود افراد اثرگذار باشد، عوامل محیطی و شرایط زندگی فرد است. این که فرد در چه محیطی، با چه امکاناتی و در چه سطح اجتماعی رشد کرده است. نباید فراموش کنیم که خانواده بر میزان اتکا به نفس افراد اثر بسیاری دارد. کودکی که در بین اعضای خانواده و در محیط‌های خانوادگی جدی گرفته می‌شود و محترم شمرده می‌شود، احساس ارزشمندی می‌کند. این کودک در سال‌های بعدی زندگی‌اش این خودباوری و احساس ارزشمند بودن را با خود حمل می‌کند و حتی گاهی میزان اعتماد به نفس او در انجام امور مختلف و داوطلبانه از سایر افراد بیشتر است.

• عوامل ژنتیکی:

 یکی دیگر از دسته عواملی که می‌توانند در ای زمینه در زندگی ما اثرگذار باشند عوامل ژنتیکی و وراثتی هستند. چرا که این ویژگی‌ها می‌توانند شخصیت کلی ما را پایه ریزی کنند و گاها اعتماد به نفس و یا خودباوری پایین در انجام برخی امور به طور ذاتی در وجود ما یافت می‌شود. در کل عوامل ژنتیکی که به شکل گیری ویژگی‌های کلی شخصیت ما منجر می‌شوند، می‌توانند روی حرمت نفس ما هم اثرگذار باشند.

• محیط مدرسه و تجربیات کودکی:

طرز برخورد با کودک در محیط‌های دوستانه و یا در مدرسه نیز یکی از عوامل مهم در تعیین میزان خودباوری افراد است. تحقیقات نشان می‌دهد که معمولاً افرادی که مدام توسط دوستان و مربیان و معلمان خود سرزنش می‌شوند. در مقابل چشم هم سن و سالان خود تحقیر یا سرزنش می‌شوند و دائماً سرکوب شده‌اند، در سنین بزرگسالی و یا در همان سنین میزان حرمت نفس و خودباوری بسیار پایینی نسبت به سایر هم سن و سالان خود دارند و این مسئله به طور مستقیم می‌تواند اثرات جبران ناپذیری بر این موضوع بگذارد.

برای مثال کودکی را در نظر بگیرید که پس از اشتباه کوچکی در یک محیط به سرعت و در جمع تنبیه و تحقیر می‌شود و در میان افراد جمع احساس بی‌ارزش بودن و حقارت به او دست می‌دهد. همین مسئله در ناخودآگاه فرد باقی می‌ماند و در بزرگسالی اثرات غیر قابل جبرانی بر آینده این کودک باقی می‌گذارد.

• برخی عوامل زمینه‌ای دیگر:

به غیر از عواملی که در قسمت‌های قبل بیان کردیم برخی عوامل زمینه‌ای دیگری وجود دارند که به طور مستقیم در میزان عزت نفس و اعتماد به نفس افراد در انجام برخی امور اثرگذار باشند. عواملی زمینه‌ای که گاها ممکن است بر خلاف واقعیت احساس کم بودن و ناکافی بودن را در وجود افراد ایجاد کنند و منجر به عدم خودباوری و عدم ایمان به توانایی‌ها در افراد شوند. عواملی که هر یک می‌تواند احساس ارزشمند بودن را از فرد بگیرد و او را سرخورده کند.

از جمله این عوامل می‌توان به بیماری‌ها و معلولیت‌های خاص، سن، ویژگی‌های ظاهری، وضعیت تحصیلی، وضعیت شغلی و جایگاه مالی افراد اشاره کرد. البته همان‌طور که گفتیم هیچ یک از این موارد نمی‌توانند میزان ارزشمندی یک انسان را زیر سؤال ببرد؛ اما برخی افراد به اشتباه دچار این خطا می‌شوند.

برخی نشانه‌های عزت نفس بالا در افراد

برای اینکه بتوانیم میزان عزت نفس و خودباوری را در خودمان و در اطرافیانمان محک بزنیم می‌توانیم برخی از ویژگی‌ها را تعریف کنیم. ویژگی‌ها و نشانه‌هایی که محققان و روانشناسان بر این باورند که تنها در وجود افرادی که از خودباوری و ایمان به خود در سطوح استانداردی برخوردار هستند یافت می‌شود. در ادامه برخی از مهم‌ترین این عوامل را بررسی می‌کنیم.

• خودتان را دوست دارید

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌ها و نشانه‌های فردی که از عزت نفس مناسبی برخوردار است این است که این افراد نسبت به خود از میزان رضایت شخصی بالایی برخوردار هستند. این انسان‌ها خود را دوست دارند و به عنوان یک انسان مستقل و آزاد برای خود ارزش قائل هستند. اگر احساس خوب و مثبتی نسبت به خودتان ندارید و احساس می‌کنید کم و ناکافی هستید بهتر است در رابطه با ویژگی خودباوری در خود تجدید نظر کنید. در هر حال از اصلی‌ترین ویژگی‌های این افراد دوست داشتن نفس خود است.

• می‌توانید نظرات و عقاید خود را بیان کنید

از دیگر ویژگی‌ها و نشانه‌های این دسته از افراد این است که آن‌ها به راحتی می‌توانند نظرات خود و عقایدشان را در جمع‌های مختلف ابراز کنند. حتی اگر نظر شما مخالف با جمع حاضر و یا فردی است که با او در حال صحبت کردن هستید باید بتوانید نظر خود را بیان کنید و از عقایدتان دفاع کنید. عدم توانایی در بیان نظرات از احساس عدم باور و اطمینان به خود می‌آید که در جایگاه‌های مختلف ممکن به شما آسیب برساند.

• خود را همان‌گونه که هستید می‌پذیرید

شما به عنوان فردی با میزان خودباوری بالا می‌توانید به درستی نقاط قوت و ضعف خود را شناسایی کنید. به درک درستی از ویژگی‌های خود رسیده‌اید و خود را می‌شناسید. همچنین مهم‌ترین بخش این مسئله این است که شما قادر به پذیرش تمام ضعف‌های خود هستید. میدانید که هر انسانی ممکن است نقاط تاریکی در زندگی خود داشته باشد و به خاطر ضعف‌هایتان خود را سرزنش نمی‌کنید. پس نشانه‌ای مهم در عزت نفس بالا پذیرش ویژگی‌های فردی خود است.

• در مقابل انتقادات دیگران گارد نمی‌گیرید

افرادی که میزان خودباوری قابل قبولی دارند و خود را وجودی ارزشمند می‌دانند انتقادات را با روی باز می‌پذیرند. بدین معنی که هر انتقاد کوچکی آن‌ها را آشفته نمی‌کند و منجر به ایجاد حس بدی در آن‌ها نمی‌شود. معمولاً افراد با اعتماد به نفس بالا در زمینه‌های مختلف می‌تواند اشتباهات خود را بپذیرند و لزومی نمی‌بینند که همیشه کامل باشند. آن‌ها می‌دانند که بشر هیچ گاه کامل نبوده و نیست و هر فردی ممکن است اشتباهاتی را در طول زندگی خود مرتکب شود. پس این نظرات منفی نمی‌تواند آن‌ها را تحت اثرات مخرب قرار دهد.

• قدرت نه گفتن دارید

معمولاً افرادی که از عزت نفس بالایی برخوردار هستند قدرت نه گفتنشان نسبت به دیگران بالاتر است. آن‌ها به سادگی نه میگویند و اگر موقعیتی بر خلاف نظر آن‌ها باشد می‌توانند مخالفت خود را ابراز کنند. این در حالی است که افرادی که خودباوری پایینی دارند و در مورد خود احساس ارزشمندی ندارند معمولاً بر طبق خواسته دیگران پیش می‌روند. این افراد تلاش می‌کنند تا طوری رفتار کنند که اطرافیان از آن‌ها رنجیده نشوند و گاهی در همین راستا از نیازهای خود و نظرات می‌گذرند و قدرت مخالفت و نه گفتن ندارند.

برخی نشانه‌های عزت نفس پایین در افراد

در این بخش نشانه‌ها و ویژگی‌هایی را بیان می‌کنیم که معمولاً افراد با میزان خودباوری پایین با آن‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند. نشانه‌هایی که احتمالاً در شما یا اطرافیانتان از عزت و حرمت نفس پایین میگویند.

• به شدت از شکست و عدم موفقیت می‌ترسید

اگر شما از دسته افرادی هستید که هر شکست و عدم موفقیتی در هر مسئله‌‌ی کوچکی شما را به هم می‌ریزد و زمین میزند احتمالاً از کمبود خودباوری رنج می‌برید. معمولاً افرادی که اعتماد به نفس پایینی در انجام امور دارند پس از هر شکست کوچکی و پس از هر بار زمین خوردن به سختی می‌توانند از جا بلند شوند و به وضعیت عادی برگردند.

• دیدگاه منفی نسبت به خود و خود انتقادگری بالا

معمولاً افرادی که از حرمت نفس و اعتماد به نفس پایینی رنج می‌برند حس مثبتی نسبت به خود ندارند. این دسته از افراد معمولاً روحیه خود انتقادگری بالایی دارند و بسیار خود را مورد سرزنش و انتقاد قرار می‌دهند. اگر از آن‌ها در رابطه با توانایی‌ها و موفقیت‌هایشان بپرسید احتمالاً به شما میگویند که در هیچ کاری خوب و توانمند نیستند.

• در موقعیت‌های اجتماعی احساس شرم و اضطراب دارید

افرادی که از عزت و حرمت نفس پایین رنج می‌برند معمولاً نمی‌توانند به راحتی دیگران در موقعیت‌های اجتماعی مختلف ظاهر شوند. آن‌ها به دلیل اینکه اعتماد به نفس پایینی دارند و احساس ارزشمند بودن نمی‌کنند پس در جمع‌های مختلف نیز خود را در جایگاه پایین‌تری نسبت به سایرین در نظر می‌گیرند. اعتماد به نفس آن‌ها در سخن گفتن در جمع و انجام فعالیت در جمع‌های بزرگ بسیار پایین است.

• از نظرات و انتقادات دیگران نسب به خود به سرعت تأثیر می‌پذیرید

اگر نسب به خودتان اعتماد، اطمینان و ایمان نداشته باشید با هر انتقاد کوچکی به هم می‌ریزید. افرادی که از عزت و حرمت نفس پایین رنج می‌برند به شدت و به سرعت از نظرات منفی دیگران نسبت به خودشان تأثیر می‌پذیرند. آن‌ها خودباوری کمی دارند و همین مسئله آن‌ها را در برابر نظرات منفی بسیار شکننده می‌کند.

مقاله پیشنهادی: اگر به دنبال مطالعه بیشتر در این زمینه هستید مقاله بهترین کتاب‌های روانشناسی بخوانید.

سخن پایانی

در این مقاله تلاش کردیم تا به توضیحاتی کلی و مفید در رابطه با عزت نفس بپردازیم، تفاوت‌های آن را با اعتماد به نفس بیان کنیم و برخی ویژگی‌ها و نشانه‌های افراد دارای این ویژگی و افراد فاقد آن را بررسی کنیم. اگر احساس می‌کنید عزت نفس پایینی دارید توصیه می‌کنیم مقاله چگونه اعتماد به نفس داشته باشیم را حتما مطالعه کنید.

امیدواریم که این مقاله از دانشگاه کسب و کار برای شما مفید و کاربردی باشد و بتوانید در زمینه‌های فردی و اجتماعی آن را به کار بگیرید. اگر از عزت و حرمت نفس پایین رنج می‌برید فراموش نکنید که راهکارهایی برای افزایش اعتماد به نفس شما وجود دارد و با انجام تمریناتی در این زمینه می‌توانید احساس ارزشمند بودن را در وجود خود افزایش دهید.