در سال‌های گذشته بسیاری از افراد یادگیری را در ارتباط کامل با میزان هوش افراد می‌دانستند. یعنی اگر شما فردی بودید که یادگیری سریع و با کیفیتی داشتید، این مسئله کاملاً نشان از هوش و حافظه عمیق شما داشت؛ اما دیگر سال‌هاست که یادگیری سریع و عمیق به عنوان یک تکنیک و یا یک مهارت در نظر گرفته می‌شود. مهارتی که می‌توان آن را اکتسابی در نظر گرفت و با کمی تمرین و استفاده از تکنیک‌های مختلف آن را در وجود خود تقویت کرد.
یادگیری یکی از آن دسته فرایندهایی که ما انسان‌ها از بدو تولد با آن درگیر هستیم. به جرئت می‌توان گفت که شما برهه‌ای را در زندگی خود نمی‌یابید که در آن در حال یاد گرفتن نباشید و یا احساس کنید نیازی به آموزش بیشتر ندارید. این فرایند در برخی سنین و دوره‌های زندگی بیشتر اتفاق می‌افتد و ما در سنین خاصی مانند دوران کودکی و نوجوانی بیشتر با آن درگیر هستیم و انگیزه بیشتری برای آن داریم. در هر صورت در دنیای مدرن امروزی که هر روزه با حجم عظیمی از اطلاعات جدید روبرو می‌شویم، اگر نتوانیم قدرت یادگیری خود را تقویت کنیم، قطعاً نمی‌توانیم با سرعت بشر امروزی پیش برویم.
ما در این مقاله از دانشگاه کسب و کار به بیان تکنیک‌ها و راهکارهایی کاربردی برای افزایش سرعت و عمق یادگیری می‌پردازیم. همان‌طور که گفتیم این مهارت علاوه بر عوامل درونی می‌تواند اکتسابی نیز باشد و شما به سادگی با انجام برخی تمرینات و به کار گیری برخی تکنیک‌های کاربردی، آن را در وجود خود تقویت کنید.
یادگیری، هوش یا مهارت؟
یکی از سؤالاتی که هنوز برای بسیاری از ما وجود دارد این است که آیا واقعاً یاد گرفتن یک مهارت است و یا تماماً به هوش افراد وابسته است؟ تا سال‌های سال همه‌ی ما این تفکر را داشتیم که اگر فردی قدرت یادگیری بالایی دارد به دلیل هوش زیاد اوست و متقابلاً افرادی که توانایی یاد گرفتن در آن‌ها پایین است و نمی‌توانند یادگیری و آموزش با کیفیتی داشته باشد، احتمالاً از بهره هوشی پایین رنج می‌برند. به همین دلیل در سال‌های مدرسه و کودکی بسیاری از کودکان را به دلیل یادگیری ناقص و بی کیفیت در دسته انسان‌های کم هوش و با بهره هوشی کم قرار دادیم و همین مسئله به خودی خود باعث ایجاد مشکلات روحی و خدشه دار شدن عزت نفس در آن کودکان شد.
اما حالا با گذشت سال‌ها دیگر بسیاری از متخصصان بر این باورند که آن چیزی که به طور مستقیم بر روی قدرت یادگیری ما اثرگذار است مهارت یادگرفتن و استفاده از تکنیک‌های مختلف است. به این معنی که افراد ممکن است در شرایط گوناگون و با به کارگیری تکنیک‌ها و راهکارهای متفاوت یادگیری متفاوتی نیز داشته باشند و این مسئله می‌تواند هیچ ارتباطی به بهره هوشی آن‌ها نداشته باشد. البته نمی‌توانیم اثرات جانبی بهره هوشی و یا همان آی کیو افراد را در این مسئله کاملاً بی تأثیر بدانیم؛ اما باید بگوییم که این مسئله نمی‌تواند به تنهایی مانع یاد گرفتن شما شود. فرد به سادگی می‌تواند با تمرین و تکرار یادگیری خود را تقویت کند و به آن سرعت ببخشد.
تکنیک‌هایی برای یادگیری سریع و عمیق
چه در حال طی کردن آموزش‌های رسمی باشیم چه نباشیم، یاد گرفتن فرایندی است که در هر برهه‌ای از زندگی خود با آن درگیر هستیم. استراتژی‌هایی وجود دارند که با استفاده از آن‌ها می‌توانیم به بهبود قدرت یادگیری و تقویت حافظه خود بپردازیم. یاد گرفتن عمیق مهارتی است که می‌توانیم آن را تمرین کنیم و بهبود ببخشیم.
حالا می‌خواهیم برخی از مهم‌ترین و اصولی‌ترین تکنیک‌ها برای تقویت این مهارت را بیان کنیم. پس اگر شما هم احساس می‌کنید دچار ضعف و یا کندی در یاد گرفتن و آموزش هستید ادامه مطلب را از دست ندهید.
داشتن انگیزه عامل مهمی در بالا رفتن قدرت یادگیری شماست
یکی از عواملی که شاید بسیاری از ما نسبت به آن بی توجه باشیم و حالا ما در دانشگاه کسب و کار می‌خواهیم به عنوان اولین عامل در بالا رفتن قدرت یادگیری به آن اشاره کنیم، داشتن انگیزه است. بسیار مهم است که انگیزه شما از مطالعه یک کتاب یا یاد گرفتن مطلبی خاص چه چیزی باشد. اگر شما انگیزه کافی برای مطالعه مطالب نداشته باشید، آن‌ها در کمترین زمان ممکن از ذهن شما پاک می‌شوند.
از ابزارهای مختلف برای عمق یادگیری خود استفاده کنید
از مهم‌ترین مسیرهایی که می‌تواند منجر به یادگیری عمیق شود، استفاده از ابزارهای مختلف است. تصاویر، وسایل، نقشه‌ها و یا انواع ابزارهای کمک آموزشی می‌توانند در مسیر یاد گرفتن ما مؤثر باشند. معمولاً بسیاری از افراد ارتباط بهتری با آموزش از طریق ابزارها و تصاویر دارند. برای مثال اگر یک معلم هستید و می‌خواهید دانش آموزان شما مبحث مورد نظر را عمیق‌تر به خاطر بسپارند از چند ابزار مختلف در خلال آموزش خود استفاده کنید. برای مثال تصاویر و نقشه‌های مرتبط با موضوع به کلاس بیاورید و ابزارهای مختلف را استفاده کنید. این نوع از آموزش از جدیدترین و توصیه شده ترین انواع آموزش‌هاست.
تندخوانی یکی از عادات مهم و مؤثر در مطالعه است
تندخوانی هم یکی از آن دسته راهکارهایی است که می‌تواند سرعت شما را در مطالعه بالا ببرد و در عین حال تمرکز شما را افزایش دهد. شما در زمان تندخوانی معمولاً کمترین میزان حواس پرتی را دارید و همین مسئله می‌تواند عمق یادگیری شما را بالا ببرد. تندخوانی در سال‌های اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته شده و طرفداران بسیاری پیدا کرده است. حالا دیگر این روش یکی از روش‌های رایج برای مطالعه عمیق است.
احتمالاً در نگاه اول تندخوانی به نظر شما یک مطالعه سطحی به نظر برسد؛ اما بهتر است بدانید روش تندخوانی و تکنیک‌های آن فقط مهارت‌هایی برای بالا بردن سرعت نیستند، بلکه شما در این مسیر به یاد گرفتن روش‌هایی برای بالا بردن تمرکز و کیفیت مطالعه خود نیز خواهید پرداخت.
یادداشت برداری را فراموش نکنید
مهم نیست مشغول مطالعه چه مبحثی هستید، یا اگر دانش آموزید مهم نیست مشغول مطالعه درس ریاضی هستید یا مرور درس فارسی در برنامه شماست. در هر صورت یادداشت برداری یکی از روش‌های مهم برای بالا بردن تمرکز و افزایش یادگیری در شماست.
هنگامی که در یک کلاس یا دوره آموزشی شرکت کرده‌اید، فراموش نکنید که حتماً یک کاغذ و قلم با خود همراه کنید و هم‌زمان با صحبت‌های استاد و مدرس نکاتی در صحبت‌های او که به نظرتان مهم و اساسی می‌آید و یا صحبت‌هایی که احساس می‌کنید بعدها فراموش خواهید کرد را یادداشت کنید. مهم نیست چقدر یادداشت‌های مرتبی دارید یا مهم نیست که آیا بعد از کلاس حتماً به یادداشت‌های خود سر می‌زنید یا نه. بلکه نفس این عمل به افزایش تمرکز شما در کلاس و قدرت یادگیریتان کمک می‌کند.
برای ذهن خود تمرینات و ورزش‌هایی در نظر بگیرید
جدول حل کنید. جدول کلمات و یا جدول اعداد را در برنامه خود قرار دهید. شعر حفظ کنید و شعر بخوانید. از مغز خود کار بکشید و با انجام فعالیت‌های ذهنی آن را مشغول کنید. این فعالیت‌ها به طور معجزه آسایی ذهن و حافظه شما را تقویت می‌کند. قدرت ذهن خود را دست کم نگیرید؛ اما توجه داشته باشید که هر چه فعالیت ذهنی کمتری داشته باشید، ذهن شما در یاد گرفتن مفاهیم تنبل‌تر شده و کندتر عمل می‌کند. فراموش نکنید که ذهن شما هم مانند ماهیچه‌های بدنتان نیاز به ورزش و ورزیده شدن دارد. همان‌طور که ورزش نکردن و عدم فعالیت بدنی ماهیچه‌های شما را ضعیف می‌کند و پس از انجام فعالیت‌های بدنی زود خسته می‌شوید، ذهن شما هم بدون ورزش و فعالیت از یادگیری موضوعات جدید و تفکر و درگیری خسته می‌شود.
آموزش عملی یکی از بهترین انواع آموزش برای یادگیری بهتر است
یکی از بهترین انواع آموزش‌ها، آموزش عملی است. معمولاً مسائلی که به صورت عملی آموخته‌ایم یا مطالب آموخته شده در زمانی که یادگیری ما همراه با یک تجربه عملی بوده است، به سختی از ذهن ما پاک می‌شوند. برای یاد گرفتن مسائل مختلف آزمایش‌های متعدد انجام دهید و آزمون و خطا کنید. این کار می‌تواند به سادگی این دسته از فعالیت‌ها را در ذهن شما حک کند. اگر به خاطر داشته باشید در طول دوران تحصیل معمولاً دروسی که به صورت عملی تدریس می‌شدند مانند انواع آزمایشگاه‌ها و تجربیات عملی دیگر بسیار بهتر از سایر دروس تئوری در ذهن دانش آموزان باقی می‌ماندند.
اگر می‌خواهید عمق مطلب در جان شما نفوذ کنند داشته‌هایتان را به شخص دیگری انتقال دهید
آموزش و توضیح مطالب به اشخاص دیگر می‌تواند آن‌ها را به طرز عمیقی در ذهن شما حک کند. مطلبی که به مطالعه آن پرداخته‌اید را به طور کامل برای یک دوست یا یکی از اطرافیانتان توضیح دهید. تصور کنید که معلم یا مدرس یک کلاس درس هستید و قرار است این مطلب را برای دانش آموزان خود تدریس کنید، به شما اطمینان می‌دهیم، مطالبی که سعی در آموزش آن‌ها به دوست و یا یکی از اطرافیان خود داشته‌اید تا مدت طولانی از ذهن شما پاک نخواهند شد. این مطالب تا عمق ذهن و حافظه شما نفوذ کرده‌اند. در اصل با این تکنیک شما مطلب را به خوبی درک خواهید کرد، نه اینکه فقط در حافظه کوتاه مدت خود ذخیره کرده باشید.
از تمام قدرت تمرکز خود بهره بگیرید
هنگام مطالعه و یادگیری، تمام ابزارها و وسایلی که منجر به از دست رفتن تمرکز و حواس پرتی شما می‌شوند را از خود دور کنید. در محیطی آرام به مطالعه بپردازید و سعی کنید سکوت را در اطراف خود برقرار کنید. هیچ گاه در جمع خانواده و دوستان و یا جلوی تلویزیون به یاد گرفتن و مطالعه مطالب نپردازید؛ چرا که در این محیط‌ها شما به شدت تحت تأثیر ابزارهای حواس پرتی قرار دارید و هر چقدر هم تلاش کنید نمی‌توانید تمام حواس خود را در اختیار مطلب قرار دهید.
همچنین یکی از مواردی که می‌تواند به شدت بر میزان تمرکز ما در حین مطالعه اثرگذار باشد گوشی تلفن همراه است. موبایلتان را دور از خودتان نگاه دارید تا هر نوتیفیکیشن یا صدایی از هر اپلیکیشن، شما را به سمت خود فرانخوانده و با یک پتک بزرگ تمرکز شما را به هم نریخته است.
مدل خود در یادگیری را بیابید
شاید براتان جالب باشد بدانید که هر یک از ما مدل یادگرفتن متفاوتی داریم. برای اینکه بتوانید به طور عمیق مطالب را در ذهن خود نگهداری کنید و فراموشی گریبان گیر شما نشود، مدل یادگیری خود را بیابید. برای مثال برخی از ما انسان‌های بصری هستیم و حافظه تصویری بسیار خوبی داریم. یعنی اگر تصویر چیزی را ببینم احتمال کمتری وجود دارد که آن را فراموش کنیم، در حالیکه ممکن است شنیده‌ها را به سادگی از ذهن خارج کنیم.
معمولاً افراد اکثراً حافظه تصویری قوی‌تری نسبت به حافظه شنیداری خود دارند؛ به همین دلیل تصور می‌شود که در کلاس‌های درس و دوره‌های آموزشی از انواع تصاویر و نقشه‌ها استفاده شود. در هر صورت افراد با یکدیگر متفاوت هستند و شما باید در این زمینه به خودآگاهی برسید.
گوش دادن فعال را در پیش بگیرید و در زمان یادگیری فعال باشید
گوش دادن فعال به معنی مشارکت در بحث و تمرکز بالاست. احتمالاً شما هم تفاوت میان گوش دادن و شنیدن را شنیده‌اید. هنگامی‌که در کلاس درس و یا یک دوره آموزشی هستیم و مدرس مشغول تدریس است، همه‌ی ما در حال شنید صدای او هستیم. در واقع شنیدن امری غیر اختیاری و ناخودآگاه است و ما چه بخواهیم و چه نخواهیم در حال شنیدن سخنان مدرس و تمام صداهای موجود در کلاس هستیم.
اما چیزی که مهم است گوش دادن فعال است. گوش دادن امری ارادی، خودآگاه و نیازمند تمرکز بالاست. شما در هنگام گوش دادن سخنان طرف مقابل را متوجه می‌شوید، فرامی‌گیرد و سعی در به خاطر سپاری آن‌ها دارید. به شما توصیه می‌کنیم با تمام اعضا و جوارح خود در کلاس درس حضور داشته باشد و با تمام تمرکز خود به سخنان مدرس گوش فرا دهید.
حفظ نکنید، یاد بگیرید
اگر می‌خواهید مطلبی برای مدتی طولانی‌تر در ذهن شما بماند تلاش کنید که به جای حفظ کردن و به حافظه سپردن، آن‌ها را فرابگیرید. احتمالاً این مطلب را از دوران مدرسه نیز به خاطر دارید و معلمان و اساتید بسیاری به شما توصیه کرده‌اند که حفظ نکنید، یاد بگیرید. برای مثال تصور کنید که قرار است یک فرمول مثلثات درس ریاضی را به خاطر بسپارید. اگر تنها سعی کنید که این فرمول و تمام حروف آن را حفظ کنید، به احتمال زیاد در مدت کوتاهی آن را فراموش خواهید کرد. ما به شما توصیه می‌کنیم به جای این کار سعی کنید که خودتان فرمول را اثبات کنید و بدانید که این فرمول یک خطی که حالا شما مجبور به فراگیری آن هستید، چطور و از کجا ایجاد شده است. با طی این فرایند محال است که شما تا مدت‌های طولانی آن مطلب را از یاد ببرید.
از تصاویر، نمودارها و اینفوگرافی‌ها استفاده کنید
همان‌طور که گفتیم برای یادگیری عمیق بهتر است مدل خود را بیابید؛ اما جالب است بدانید که بسیاری از ما حافظه تصویری بسیار قوی‌تری نسبت به حافظه شنیداری داریم. شما معمولاً چیزهایی که دیده‌اید را بسیار دیرتر از شنیده‌هایتان فراموش می‌کنید. به همین دلیل توصیه می‌شود که در خلال آموزش و برای به خاطر سپردن عمیق‌تر و بهتر، از تصاویر، نمودارها و اینفوگرافی استفاده کنید. برای مثال اگر می‌خواهید جدولی را به خاطر بسپارید، آن را به یک اینفوگرافی جذاب درآورید و حافظه تصویری خود را درگیر کنید.
می‌توانید میان مطالب مرتبط با یکدیگر کدگذاری کنید
احتمالاً بسیاری از ما این روش را در یادگیری‌های خود به کار می‌بریم. کد گذاری در اکثر مواقع می‌تواند یک تکنیک قوی و کاربردی برای به خاطر سپاری مطالب باشد. برای مثال اگر مشغول حفظ کردن یک شعر بلند هستید سعی کنید کلمه آخر هر بیت را به کلمه اول بیت بعدی مرتبط کنید. کدی بسازید که آن کلمه، شما را به یاد کلمه ابتدایی مصرع بعدی بیاندازد. اینگونه شما هیچ گاه توالی آن ابیات را فراموش نخواهید کرد. از دیگر مثال‌ها برای به کارگیری این روش می‌توانیم به یاد گرفتن و به خاطر سپردن معانی کلمات در زبان‌های مختلف اشاره کنیم. اگر مشغول مطالعه زبان هستید و معانی کلمات را فراموش می‌کنید، برای هر یک از آن‌ها یک کد ایجاد کنید و ارتباطی میان کلمه و معنی آن بیابید.
تکرار بسیار می‌تواند مطالب را در ذهن شما حک کند
تکرار کردن یکی از بهترین روش‌ها برای به خاطر سپاری و یادگیری عمیق مطالب است. هر چه میزان تکرار شما و مرور مطالب توسط شما بیشتر باشد، احتمال فراموش کردن آن‌ها کاهش می‌یابد. معمولاً روندهای مشخصی برای مرور مطالب وجود دارد. برای مثال شما پس از مطالعه مطلب باید به فاصله‌های یک روز، سه روز، یک هفته و یک ماه آن را مرور و تکرار کنید. البته نظرات متعددی در این رابطه وجود دارد و می‌توان گفت که این روند به موضوع و نوع مطلبی که در حال مطالعه آن هستید نیز وابسته است. انتظار نداشته باشید که با یک بار مطالعه، مطلب مورد نظر را برای همیشه به خاطر بسپارید. تکرار را شاید بتوان مهم‌ترین عامل و اثرگذارترین تکنیک در یادگیری عمیق نام برد.
کلام پایانی
یاد گرفتن فرایندی همیشگی در طول زندگی ماست؛ که معمولاً از تجربه و آموزش ناشی می‌شود. شاید ذهن بسیاری از ما با شنیدن کلمه یادگیری به دوران کودکی و نوجوانی و آموزش‌های رسمی در مدرسه و دانشگاه معطوف شود. اما همه‌ی ما میدانیم که این فرایند روندی ادامه‌دار در زندگی ماست. ما در هر برهه‌ای از زندگی خود در حال یادگرفتن و تجربه کردن هستیم. این فرایند به کلاس درس، مدرسه و یا دانشگاه محدود نمی‌شود.
مسئله‌ای که در این مقاله از دانشگاه کسب و کار به صورت متمرکز به آن پرداختیم نحوه تقویت مهارت یادگیری است. دیگر برای بسیاری از ما اثبات شده است که یاد گرفتن یک مهارت اصولی است و تنها با هوش بالای افراد در ارتباط نیست. این مسئله بدین معنی است که ما با به کارگیری برخی استراتژی‌ها و تکنیک‌ها می‌توانیم به بهبود و ارتقای این مهارت خود بپردازیم. شما چه استراتژی‌های دیگری برای بهبود این مهارت می‌شناسید؟
