زویا پیرزاد نویسنده‌ی ایرانی – ارمنی‌تبار معاصر است که شهرت زیادی در ادبیات فارسی دارد. بسیاری از کتابخوان‌ها او را با نام کتاب مشهورش “چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم” می‌شناسند؛ کتابی که عنوان بهترین رمان سال بنیاد هوشنگ گلشیری و کتاب سال وزارت ارشاد را از آن خود کرد. پیرزاد نویسنده‌ای است که تقریبا در تمام آثارش از دغدغه‌های زنانه صحبت می‌کند و به مسائل جزئی دنیای زنان می‌پردازد.
قصد داریم در این مقاله از دانشگاه کسب و کار به بررسی زندگی و آثار این بانوی نویسنده بپردازیم و برخی از مضامین کتاب‌هایش را بررسی کنیم.
زندگینامه زویا پیرزاد
زویا پیرزاد نویسنده‌ای است که علاقه‌ی چندانی به مصاحبه و گفت‌وگو درباره زندگی خودش ندارد؛ به همین علت اطلاعات چندانی از او در دسترس نیست. پیرزاد در سال 1331 در آبادان به دنیا آمد. او ظاهرا از طرف پدر یا مادر خود ارمنی‌تبار است؛ با این‌حال در ایران متولد شده و در همان‌جا به تحصیل پرداخته است.
پیرزاد در دوران جوانی به تهران مهاجرت کرد و در آن‌جا با فردی آشنا و با او ازدواج کرد. حاصل این ازدواج دو پسر به نام‌های ساشا و شروین است. زویا پیرزاد اکنون با خانواده‌اش در آلمان سکونت دارد و در آن‌جا به فعالیت‌های فرهنگی و ادبی می‌پردازد.
آثار و فعالیت‌های ادبی زویا پیرزاد
1. ترجمه به زبان فارسی
نخستین فعالیت‌های فرهنگی زویا پیرزاد در حوزه‌ی ترجمه بود. او در این دوران دو کتاب مشهور “آلیس در سرزمین عجایب” و “آوای جهیدن غوک” را به زبان فارسی ترجمه و منتشر کرد. آلیس در سرزمین عجایب داستانی فانتزی و جالب درباره دختری به نام آلیس است که خرگوش سفیدی را دنبال می‌کند و وارد دنیای عجیبی می‌شود که قوانین متفاوتی با دنیای واقعی دارد – آوای جهیدن غوک نیز مجموعه‌ای از هایکوها یا اشعار ژاپنی از شاعران آسیایی است .
این دو کتاب تجربه‌ی خوبی برای پیرزاد بودند و موجب ترغیب او به نگارش داستان کوتاه و رمان شدند.
2. مجموعه‌ی چند داستان کوتاه
پیرزاد نخستین فعالیت رسمی خود در حوزه‌ی نوشتن را با داستان کوتاه آغاز کرد. او در سال‌های 1370 تا 1377 سه مجموعه داستان کوتاه نوشت و آن‌ها را منتشر کرد:
- مثل همه عصرها
- طعم گس خرمالو
- یک روز مانده به عید پاک
نثر روان و مضمون جذاب داستان‌های او موجب شد که این کتاب‌ها با موفقیت نسبتا خوبی روبه‌رو شوند. پیرزاد در هر کدام از این داستان‌ها به سراغ یک موضوع خواندنی می‌رود و تلاش می‌کند روابط میان انسان‌ها، افکار زنانه و جزئیات زندگی روزمره افراد مختلف را به تصویر بکشد. سه مجموعه داستان زویا پیرزاد اکنون در نشر مرکز چاپ شده و در دسترس مخاطبان قرار گرفته است.
3. رمان و داستان بلند
بیشترین شهرت زویا پیرزاد پس از انتشار رمان‌های بلند او صورت گرفت. او در سال 1380 اولین رمان خود را با عنوان “چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم” منتشر کرد. این کتاب با استقبال زیادی از سمت مردم و منتقدان روبه‌رو شد و چند جایزه معتبر برای نویسنده‌اش به ارمغان آورد.
پیرزاد پس از این کتاب، رمان “عادت می‌کنیم” را در سال 1383 نوشت و منتشر کرد. این کتاب اگرچه به موفقیت و شهرت اثر قبلی او نرسید، با این حال چندین بار تجدید چاپ شد و مخاطبان بسیاری را به خود جذب کرد. ما در ادامه‌ی این مقاله از دانشگاه کسب و کار به معرفی این دو کتاب می‌پردازیم:
چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم
این کتاب درباره‌ی زن خانه‌داری به نام کلاریس است که در جنوب ایران سکونت دارد. او با شوهر و سه فرزندش زندگی می‌کند و آن‌چنان درگیر روتین زندگی خانه‌داری و رسیدگی به خانواده‌اش شده است که توجهی به خود و احساساتش ندارد. کلاریس رابطه‌ی چندان صمیمی‌ای نیز با شوهرش ندارد. تا اینکه یک خانواده مرموز ارمنی همسایه‌ی آن‌ها می‌شوند و در این میان اتفاقاتی می‌افتد که موجب سردرگمی راوی در تشخیص احساساتش می‌شود.
پیرزاد در این کتاب به بیان جزئی‌ترین افکار و مسائل زنانه می‌پردازد و با نگاهی موشکاف از دغدغه‌های زن معاصر ایرانی می‌نویسد.
کتاب چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم پس از انتشار برنده‌ی چندین جایزه شد: جایزه ادبی یلدا، جایزه بهترین رمان سال بنیاد هوشنگ گلشیری و جایزه‌ی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران. این کتاب به زبان‌های دیگر نیز ترجمه شد و شهرت خوبی برای زویا پیرزاد به ارمغان آورد. نشر مرکز حق چاپ اختصاصی آثار این نویسنده‌ی ایرانی را برعهده دارد.
عادت می‌کنیم
رمان “عادت می‌کنیم” دومین اثر داستانی بلند زویا پیرزاد است که در سال 1383 منتشر شد. او در این اثر به سراغ سه زن از سه نسل مختلف می‌رود تا دغدغه‌ها و مسائل آنان را روایت کند: مادربزرگی به نام ماه منیر، مادری به نام آرزو و دختر جوان او که آیه نام دارد!
بیشتر روایت داستان به زندگی آرزو اختصاص دارد که به نوعی هسته‌ی اصلی این سه نسل محسوب می‌شود. پیرزاد در این کتاب سه کاراکتر مختلف خلق می‌کند و با استفاده از آن‌ها به بیان مسائل زنانه و افکار و رنج‌هایی می‌پردازد که هر یک از آن‌ها در زندگی خود با آن روبه‌رو هستند. رمان عادت می‌کنیم در 266 صفحه در انتشارات مرکز به چاپ رسیده است.
جو‌‌ایز و افتخار‌‌ات
زویا پیرزاد از آن دسته نویسندگان معاصر ایرانی است که به خوبی توانست توجه نسل جوان را به خود جلب کند. دو رمان او با نام‌های “چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم ” و “عادت می‌کنیم”، هر کدام بیش از صد بار تجدید چاپ شده‌اند. این موضوع به خوبی نشان می‌دهد که آثار او در وضعیت کنونی بازار ایران چه جایگاه خوبی دارد.
ترجمه آثار پیرزاد به سایر زبان‌ها
پیرزاد به واسطه‌ی نگارش و انتشار کتاب چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم، چندین جایزه ادبی برنده شد. کتاب او با عنوان ” Things We Left Unsaid” در سال 2012 به زبان انگلیسی منتشر شد. علاوه بر این، ترجمه‌ی فرانسوی آن نیز توسط کریستوفر بالای در سال 2006 انجام شد و این کتاب را بیش از گذشته به شهرت و محبوبیت رساند.
برخی از داستان‌های کوتاه زویا پیرزاد از جمله داستان طعم گس خرمالو و یک روز مانده به عید پاک نیز به زبان‌های لهستانی، ارمنی، ترکی، گرجی، فرانسوی و ایتالیایی ترجمه شدند. در واقع، پیرزاد را می‌توان از معدود نویسندگان معاصر ایرانی دانست که آثارش نه تنها در ایران محبوبیت دارد، بلکه در کشورهای دیگر نیز خوانده می‌شود و مورد نقد و بررسی قرار می‌گیرد.
سبک نوشتاری زویا پیرزاد چگونه است؟
زویا پیرزاد سبک نوشتاری خاصی دارد که نوشته‌های او را از آثار سایر نویسندگان ایرانی متمایز می‌کند. او زنانه می‌نویسد و سعی می‌کند مسائل دنیای زنان را در کتاب‌های خود به تصویر بکشد. پیرزاد در یکی از مصاحبه‌های خود در این‌باره می‌گوید:
“من دوست دارم درباره زنان بنویسم، چرا که موضوع زنان تا حد زیادی فکر من را به خود مشغول کرده است. در بسیاری از کشورهای غیر اروپایی زن‌ها یا در مالکیت پدر خود هستند یا در مالکیت همسر و پسرشان. آن‌ها اگر خانه‌دار باشند باید تمام وقت خود را صرف کار در منزل، ازدواج و بچه‌داری کنند.”
با توجه به این مورد، برخی از مهمترین ویژگی‌های آثار و نوشته‌های زویا پیرزاد شامل موارد زیر است:
1. توجه به مسائل و دغدغه‌های زنان
یکی از مهمترین ویژگی‌های آثار پیرزاد (خصوصا در دو رمان او) توجه به مسائل مربوط به زن‌ها و ترسیم دنیای زنانه است. او در اکثر نوشته‌های خود تلاش می‌کند رویکرد شخصیت‌های زن کتاب را در رابطه با زندگی، کار و ازدواج نشان دهد و برخورد جوامع و اطرافیان آن‌ها با این افکار را به تصویر بکشد.
مثلا در کتاب چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم، شخصیت اول کتاب که یک زن خانه‌دار است، دائما در حال رسیدگی به امور خانه و فرزندانش است. به طوری که فرصت نمی‌کند به آرامش و احساسات خود توجه کند. خواننده با مطالعه این کتاب به خوبی می‌تواند با دغدغه‌های زنان خانه‌دار آشنا شود و نتایج روابط و احساسات اشتباه را تشخیص دهد.
2. تفکرات فمینیستی
بخش زیادی از نوشته‌ها و افکار شخصیت‌های کتاب‌های زویا پیرزاد بازتابی از عقاید و تفکرات فمینیستی هستند. پیرزاد دوست دارد که عقاید مردسالاری جامعه از بین برود و به جای آن برابری و عدالت برقرار شود. او این تفکرات را در بسیاری از بخش‌های کتاب خود نیز به نمایش می‌گذارد.
به همین علت نوشته‌های او طرفداران زیادی در میان خانم‌ها دارد؛ بسیاری از آن‌ها با خواندن کتاب‌های او همذات‌پنداری می‌کنند و با درک افکار و احساسات شخصیت‌ها، با علاقه بیشتری خط داستان را دنبال می‌کنند.
3. جزئی‌نگری و توجه به حوادث پیش پا افتاده
پیرزاد خصوصا در داستان‌های کوتاهش جزئی‌نگری زیادی دارد؛ یعنی به مسائل پیش پا افتاده و روابطی توجه می‌کند که شاید اهمیت چندانی نداشته باشد اما روند اصلی داستان را می‌سازد. در داستان‌های او جزئیات اهمیت زیادی دارند؛ به همین علت ممکن است خواننده لذت بیشتری از خواندن آن ببرد و بیشتر در جریان داستان قرار بگیرد.
4. بررسی روابط انسان‌ها و شکست‌های افراد در رابطه
یکی دیگر از مضامین اصلی کتاب‌های زویا پیرزاد روابط میان انسان‌ها است. او در کتاب‌های خود روابط مادر و فرزند، زن و شوهر، روابط دوستانه و… را هدف قرار می‌دهد و برخی از مشکلاتی که ممکن است در این شرایط اتفاق بیفتد را بررسی می‌کند.
بنابراین اگر به خواندن کتاب‌های زن‌محور و جزئی‌نگر با روند آرام و کم‌هیجان علاقه دارید، ممکن است آثار این نویسنده‌ی ایرانی را دوست داشته باشید.
سخن پایانی
زویا پیرزاد از نویسندگان معاصر ایرانی است که محبوبیت خوبی در میان نسل جوان دارد. او در اکثر کتاب‌های خود به بررسی مسائل و دغدغه‌های زنان می‌پردازد و تلاش می‌کند مشکلاتی که یک زن در جامعه با آن روبه‌رو می‌شود را شرح دهد. با این‌حال انتقادهایی نیز به آثار او وجود دارد؛ نداشتن خط داستانی منطقی، روند آرام و کند و القای دغدغه‌های سطحی، از جمله مواردی است که انتقاد خوانندگان و منتقدان را به آثار او برانگیخته است.
مشهورترین کتاب زویا پیرزاد رمان “چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم” است که در 293 صفحه در نشر مرکز به چاپ رسیده است. نظر شما درباره این نویسنده و آثارش چیست؟ فکر می‌کنید چه عاملی موجب محبوبیت آثار او در میان نسل جوان ایرانی شده است؟ نظرات ارزشمند خود را با ما در میان بگذارید.
