با صفر تا صد رشته MBA یا مدیریت کسب و کار آشنا شوید

رشته MBA در سال‌های اخیر به یکی از جذاب‌ترین و پرطرفدارترین رشته‌های کارشناسی ارشد در ایران تبدیل شده است. مدیریت ارشد کسب و کار، MBA یا Master of Business Administration نام‌هایی هستند که احتمالاً شما آن‌ها را شنیده‌اید. رشته MBA در کشور ما هم به صورت آزاد در آموزشگاه‌ها تدریس می‌شود و هم می‌توانید آن را به صورت تحصیلات آکادمیک در دانشگاه ادامه دهید. مدیریت کسب و کار از دسته رشته‌های شناور کنکور کارشناسی ارشد است که افراد با هر رشته‌ای که در دوران کارشناسی خوانده‌اند می‌توانند در این رشته به ادامه تحصیل بپردازند. البته قبولی در کنکور MBA چندان ساده نیست و برای کسب مدرک ارشد مدیریت کسب و کار به تلاش بسیاری نیاز دارید.

دانشگاه کسب و کار قصد دارد تا در این مطلب به معرفی جامع رشته MBA یا همان مدیریت کسب و کار و انواع گرایش‌های آن بپردازد. اگر شما هم علاقه‌مند به تحصیل در این رشته هستید مطالعه ادامه‌ی این مقاله از ضروریات این مسیر برای شماست.

معرفی رشته MBA یا مدیریت کسب و کار

رشته MBA یا مدیریت کسب و کار در مقطع کارشناسی ارشد به تربیت و آموزش مدیران در سطوح مختلف و در زمینه‌های کاری متنوع می‌پردازد. هدف از ایجاد این رشته پرورش متخصصانی است که در زمینه‌های مدیریتی توانمند باشند و اصول کارآفرینی، رهبری، اداره و هدایت سازمان و به طور خلاصه تمام امور مدیریتی در یک کسب و کار را آموزش دیده باشند. فرایند یک کسب و کار فرایندی پیچیده است که از عملیات پیش تولید و ایده پردازی تا خدمات پس از فروش ادامه ‌دارد.

این رشته دارای چندین گرایش است که دانشجویان با توجه به زمینه مورد نیاز و مورد علاقه در هر یک از این گرایش‌ها به تحصیل می‌پردازند. برخی از مهم‌ترین گرایش‌های رشته MBA که در تمامی دانشگاه‌ها تدریس می‌شوند عبارت‌اند از:

1. بازاریابی و فروش یا (Marketing)
2. مدیریت مالی یا (Finance)
3. مدیریت تولید و سیستم‌های تولید و پروژه یا (Operation)
4.  منابع انسانی یا (Human Resources)

این چهار گرایش را می‌توان از مهم‌ترین و پرطرفدارترین گرایش‌ها در رشته و دوره MBA یا مدیریت کسب و کار در نظر گرفت.

افراد با اهداف گوناگونی به ادامه تحصیل در این رشته می‌پردازند. برای مثال برخی از مدیران سطوح بالای سازمانی برای روبرویی با افق‌های جدیدی در مدیریت و ایجاد دید بازتر در مجموعه فعالیت‌های سازمانی تصمیم به کسب مهارت‌های آکادمیک می‌گیرند. برخی افراد دیگر برای فعالیت در زمینه کارآفرینی در رشته تحصیلی خود وارد این رشته می‌شوند و بسیاری از افراد به صرف علاقه به گرایش‌های رشته MBA و ایجاد زمینه شغلی جدید و متفاوت با رشته کارشناسی به تحصیل در این رشته در مقطع کارشناسی ارشد می‌پردازند.

تاریخچه رشته MBA در جهان

رشته MBA یا همان مدیریت کسب و کار برای اولین بار در جهان بیش از صد سال پیش در بیزنس اسکول Wharton که زیر نظر دانشگاه پنسیلوانیا امریکا بود پایه‌گذاری شد. این مدرسه کسب و کار با هدف تربیت افرادی مناسب برای جایگاه‌های مدیریتی و آموزش مهارت‌های رهبری در زمینه‌های مختلف به ایجاد این رشته پرداخت.

رشته MBA در سراسر جهان به جای تدریس در دانشگاه‌ها در بیزنس اسکول‌ها یا همان مدرسه‌های کسب و کار تدریس می‌شود. هدف این مدارس تربیت دانشجویان برای پوزیشن‌های مدیریتی و فعالیت‌هایی از این قبیل است. بیش از صد سال است که این رشته در Business school های سراسر جهان تدریس می‌شود. به عنوان دومین محلی که تصمیم به ایجاد رشته MBA در بیزنس اسکول‌های خود گرفت می‌توانیم دانشگاه هاروارد را نام ببریم. با اینکه سابقه تدریس رشته مدیریت کسب و کار در جهان به بیش از یک قرن می‌رسد؛ اما سابقه تدریس آن در کشور ما کمتر است.

تاریخچه رشته MBA در ایران

این رشته پس از ایجاد در دانشگاه پنسیلوانیا به سرعت در سراسر جهان توسعه یافت و دانشگاه‌ها و Business school های فراوانی به راه اندازی این رشته و پذیرش دانشجو در این مقطع پرداختند. جالب است بدانید که این ام بی ای یکبار قبل از انقلاب به ایران وارد شد؛ اما پس از دو الی سه سال جذب دانشجو خاتمه یافت.

مدیریت کسب و کار نهایتا در سال 1380 توسط دانشگاه صنعتی شریف و به طور رسمی و ادامه‌دار در کشور ما به جذب دانشجو پرداخت. دانشگاه صنعتی شریف در سال 1380 در دانشکده مدیریت و اقتصاد خود اقدام به جذب دانشجو نمود. رئیس وقت دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه شریف در رابطه با اقدام به برپایی رشته MBA در این دانشکده اظهار کرد که این رشته با هدف آموزش مهارت‌های مدیریتی لازم از قبیل مدیریت پروژه، مدیریت سازمانی و اصول ایجاد کسب و کار به دانشجویان و فارغ التحصیلان رشته‌های فنی مهندسی ایجاد شد؛ چرا که در آن سال‌ها فقدان روحیه و مهارت‌های مدیریتی و رهبری در میان مهندسان کاربلد فارغ التحصیل رشته‌هایی همچون برق، عمران، مکانیک، کامپیوتر و بسیاری رشته‌های دیگر مهندسی احساس می‌شد.

فارغ التحصیلانی که برای ورود به بازار کار و فعالیت در پوزیشن‌های درخور خود به جهت عدم مهارت کافی به مشکل می‌خوردند. یا افرادی که وارد سطوح مدیریتی در سازمان‌ها می‌شدند با موانع و دست‌اندازهای بسیاری در مسیر لیدری و کسب و کار رو در رو می‌شدند.

ورود MBA به دانشگاه‌های مطرح کشور

پس از این دانشگاه در سال‌های بعد بسیاری از دانشگاه‌های مطرح و با سابقه‌ی کشور پذیرش دانشجو در این رشته را آغاز نمودند. هم اکنون رشته MBA در بسیاری از دانشگاه‌های مطرح کشور تدریس می‌شود.

جالب است بدانید که رشته مدیریت کسب و کار در دهه 60 توسط سازمان مدیریت صنعتی به صورت آزاد اما رسمی و با تائید وزارت علوم در مقطع کارشناسی ارشد تدریس می‌شد؛ اما ورود رسمی آن به کورس‌های دانشگاهی و خروج از انحصار آموزش آزاد در سازمان مدیریت صنعتی در سال 1380 و توسط دانشگاه صنعتی شریف انجام شد.

بازار کار رشته MBA

رشته MBA از آن دسته رشته‌های دانشگاهی است که بازار کار خوبی دارد. اگر شما فارغ التحصیل این رشته در مقطع کارشناسی ارشد هستید به شما تبریک میگوییم؛ چرا که حیطه کاری شما در این زمینه بسیار گسترده و رقابتی است. افرادی که در رشته مدیریت کسب و کار و در گرایش‌های متفاوت آن به تحصیل می‌پردازند می‌توانند در زمینه‌های بسیاری در ارتباط با کسب و کارها به فعالیت بپردازند. بسته به این که گرایش شما در دوران تحصیل چه چیزی بوده است می‌توانید در جایگاه‌هایی از جمله مدیریت فروش و بازاریابی، مدیریت مالی، مدیریت منابع انسانی و بسیاری جایگاه‌های دیگر سازمان‌ها و شرکت‌های کوچک و بزرگ به فعالیت بپردازید.

همچنین امکان پیشرفت شما در سطوح مختلف سازمان و شرکتی که در آن مشغول به فعالیت هستید وجود دارد. چرا که شما با تحصیل در این رشته به یک فرد حرفه‌ای و متخصص در زمینه کاری خود تبدیل می‌شوید.

معرفی گرایش‌های مختلف رشته MBA

رشته مدیریت کسب و کار به طور کلی 7 گرایش اصلی دارد. گرایش‌هایی که برخی از آن‌ها طرفداران بیشتری دارند و پر کاربردتر هستند. البته بهتر است بدانید که این گرایش‌ها معمولاً در همه‌ی دانشگاه‌ها تدریس نمی‌شوند و معمولاً هر دانشگاهی به ارائه چند گرایش از این رشته می‌پردازند. برخی دانشگاه‌ها مانند دانشگاه شریف شامل اکثر این گرایش‌ها می‌باشند و برخی دیگر مانند دانشگاه الزهرا در سال‌های اخیر تنها در یک گرایش از مدیریت کسب و کار به پذیرش دانشجو می‌پردازند.

گرایش‌های هفتگانه رشته مدیریت کسب و کار:

• مالی
• بازاریابی
• استراتژی
• منابع انسانی
• عملیات و زنجیره تأمین
• فناوری
• سیستم‌های اطلاعاتی

در ادامه به ارائه توضیحات مختصری در رابطه با هر یک از این گرایش‌ها می‌پردازیم.

1. گرایش مالی مدیریت کسب و کار

گرایش مالی را به جرئت می‌توان پرطرفدارترین و پرتقاضاترین گرایش در رشته مدیریت کسب و کار در نظر گرفت. مدیریت مالی در MBA به مدیریت و سازمان‌دهی اعتبارات مالی یک سازمان یا یک شرکت می‌پردازد. افراد در این گرایش به یادگیری اصول حسابداری و مدیریت مالی و حجم پول‌های خروجی و ورودی به سازمان می‌پردازند و می‌توانند به عنوان مدیر مالی در یک شرکت مشغول به کار شوند. برای ورود به این گرایش پرتقاضا نیاز است تا از سطح دانش ریاضی قابل قبولی برخوردار باشید و به مسائل مالی و اعداد و ارقام علاقه داشته باشید. برای افرادی که در این گرایش به کسب مهارت پرداخته‌اند فرصت‌های شغلی بسیار و جای پیشرفت زیادی در کشور ما وجود دارد.

به عنوان برخی دروس تخصصی در این گرایش مدیریت کسب و کار می‌توانیم به دروسی همچون مدیریت مالی بنگاه‌ها، مؤسسات مالی و سرمایه گذاری به عنوان مهم‌ترین دروس تخصصی مدیریت مالی اشاره کنیم.

2. گرایش بازاریابی مدیریت کسب و کار

افراد زیادی در زمان انتخاب رشته MBA اولویت خود را در رشته‌های انتخابی به گرایش بازاریابی یا مارکتینگ اختصاص می‌دهند. شما در هنگام تحصیل در این گرایش اصول استراتژی بازاریابی را فرامی‌گیرید و می‌توانید بازار را شناسایی و تحلیل کنید. همچنین به یادگیری مهارت‌هایی در زمینه رفتار مشتری و مخاطب، ارتباط آن با مسائل روانشناسی و اقتصادی و مسائل آماری، کمی و بررسی داده‌ها می‌پردازید.

فرصت‌های شغلی بسیاری برای افرادی که در گرایش بازاریابی تحصیل کرده‌اند وجود دارد. البته در حال حاضر فضای کشور ما کمتر رقابتی است؛ اما به این سمت پیش می‌رود. با این حرکت به سمت رقابتی شدن بازارها نیاز سازمان‌ها و شرکت‌های مختلف به افراد متخصص در زمینه بازاریابی افزایش می‌یابد. برای مثال در این گرایش شما می‌توانید در زمینه برندینگ فعالیت کنید و به عنوان مدیر برند در یک سازمان بزرگ استخدام شوید. همچنین میتوانید به عنوان یک طراح حیطه‌ها و فعالیت‌های تبلیغاتی به فعالیت بپردازید.

3. گرایش استراتژی مدیریت کسب و کار

گرایش مدیریت استراتژی کسب و کار به شما روش‌ها و استراتژی‌های مورد نیاز برای موفقیت سازمانتان را آموزش می‌دهد. البته مفهوم موفقیت در شرکت‌ها و سازمان‌های مختلف با یکدیگر تفاوت‌هایی دارد؛ که شما با مهارت‌های مدیریتی خود آن اهداف را بنا می‌کنید. افرادی که در گرایش استراتژی به تحصیل می‌پردازند می‌توانند به عنوان مشاور و تحلیلگر به صورت درون سازمانی و برون سازمانی در مراکز مختلف مشغول به کار شوند.

آن‌ها وظیفه تدوین استراتژی‌ها و برنامه‌های کلی سازمان با توجه به اهداف کلی سازمانی و رسیدن به موفقیت را دارند. همچنین در ادامه برنامه ریزی برای اجرا و عملی کردن این استراتژی‌ها نیز بر عهده این مشاوران است. گرایش استراتژی دارای چندین زیر گرایش است و امکان ترکیب آن با رشته‌های مختلف وجود دارد. برخی از این زیر گرایش‌ها عبارت‌اند از: استراتژی بین‌الملل، استراتژی مارکتینگ و بازاریابی و استراتژی بازاریابی.

4. گرایش منابع انسانی مدیریت کسب و کار

عنوان کامل این گرایش از رشته MBA رفتار سازمانی و منابع انسانی است که گستردگی امور این گرایش را به خوبی نشان می‌دهد. همان‌طور که میدانید بخش مهمی از هر سازمان را منابع انسانی و افراد مشغول در آن سازمان تشکیل می‌دهند. پس سازمان‌دهی رفتار سازمانی و منابع انسانی نیز یکی از مهم‌ترین بخش‌های هر سازمان است. بررسی اثربخشی ویژگی‌های انسانی و تعاملات فردی و اجتماعی افراد، موارد مرتبط با استخدام و فرایندهای جذب نیرو در سازمان، بررسی امور مربوط به حقوق و دستمزد و سوابق کاری از جمله اموری است که بر عهده مدیر منابع انسانی شرکت قرار دارد.

یکی از نکات مهمی که در هنگام ورود به این گرایش باید به آن توجه داشته باشید این است که از لازمه‌های این کار علاقه به کار کردن با انسان‌هاست. این رشته برای افرادی که روابط اجتماعی ضعیفی دارند و از تصمیم‌گیری در رابطه با روابط و تعاملات انسانی خوششان نمی‌آید مناسب نیست.

5. گرایش عملیات و زنجیره تأمین مدیریت کسب و کار

گرایش عملیات و زنجیره تأمین از مهم‌ترین و حیاتی‌ترین گرایش‌های مدیریت کسب و کار و جایگاه‌های سازمانی است. افرادی که در گرایش عملیات و زنجیره تأمین به تحصیل می‌پردازند به کسب مهارت‌هایی در زمینه توسعه محصول، روند تولید و کنترل کیفیت و نظارت بر فرایند تولید و خروجی سازمان یا شرکت مورد نظر می‌پردازند. در حالت کلی فعالیت این افراد در زمینه ایجاد فرایندهای راهبردی برای بالا بردن کیفیت محصول و خروجی سازمان است. پس در نتیجه هر چه فضای کشور به سمت رقابتی‌تر شدن و بهیِنه شدن خدمات پیش برود نیاز به متخصصین زنجیره تأمین و عملیات افزایش می‌یابد.

برای فعالیت در این زمینه و موفقیت در این گرایش نیاز به قدرت تحلیل قوی و دید باز نسبت به مشکلات و ضعف‌های موجود برای بهینه‌سازی کالا و خدمات ارائه شده توسط شرکت و سازمان محل اشتغال داشته باشیم.

6. گرایش فناوری مدیریت کسب و کار

همان‌طور که از نامش مشخص است این گرایش رشته MBA به مدیریت فناوری و تکنولوژی در سازمان‌ها و شرکت‌ها می‌پردازد. افراد فعال در این زمینه وظایفی از جمله تصمیم‌گیری در رابطه با انواع فناوری‌های مورد نیاز شرکت یا سازمان، میزان سرمایه گذاری برای آن‌ها و استراتژی و برنامه سازمانی برای تحقق آن‌ها را بر عهده دارند. البته ممکن است در نگاه کلی به نظر برسد که بازار کار این گرایش نسبت به گرایش‌های دیگر مدیریت کسب و کار شرایط خوبی نداشته باشد؛ اما خوب است بدانید که اگر از افراد ماهر در این حرفه باشید موقعیت‌های شغلی بسیاری برای شما وجود دارد. برای مثال می‌تواند در زمینه‌هایی همچون تکنولوژی‌های نو و نوآوری، مدیریت محصول، تصمیم‌گیری و برنامه ریزی و سیاست‌های کلان در سطح فرابنگاهی به فعالیت بپردازید.

7. گرایش سیستم‌های اطلاعاتی مدیریت کسب و کار

گرایش فناوری اطلاعات یا همان سیستم‌های اطلاعاتی از گرایش‌های مهم رشته MBA است. فارغ التحصیلان این گرایش مهارت‌هایی در زمینه مدیریت فناوری اطلاعات و خدماتی که بر پایه سیستم‌های اطلاعاتی شکل می‌گیرند کسب می‌کنند. افراد فعال در حوزه فناوری اطلاعات می‌توانند به بیان ایده‌هایی نوین برای ایجاد تغییرات بنیادی و دوری از روش‌های سنتی در سازمان‌های کوچک و بزرگ بپردازند. برای ادامه تحصیل در این رشته نیاز است تا به دنیای سیستم‌های کامپیوتری و تکنولوژی‌های روز دنیا علاقه‌مند باشید. داشتن دانش عمومی و ابتدایی در این حوزه‌ها نیز از لازمه‌های کار در حوزه سیستم‌های اطلاعاتی و فناوری اطلاعات است.

از دروس تخصصی این گرایش می‌توان به دروسی همچون تجارت الکترونیک، هوشمندی کسب و کار، مدیریت ارتباط با مشتریان و دروسی برای آشنایی با شیوه‌های جدید کسب و کار اشاره کرد.

بهترین دانشگاه‌های کشور در رشته MBA

همان‌طور که میدانید رشته MBA از تمامی دانشجویان در رشته‌های مختلف کارشناسی دانشجو می‌پذیرد. این رشته در کشور ما در ابتدا با هدف تربیت دانشجویان فنی مهندسی در زمینه‌های مدیریتی پایه‌گذاری شد و در دانشگاه‌های صنعتی و فنی کشور طرفداران بسیاری داشت؛ اما در سال‌های اخیر بسیاری از دانشگاه‌های برتر کشور به افزودن رشته MBA به رشته‌های مقطع کارشناسی ارشد خود اقبال نشان دادند. امروزه رشته MBA یکی از پرتقاضاترین رشته‌های مقطع کارشناسی در میان دانشجویان رشته‌های مختلف است. در ادامه برخی از دانشگاه‌های برتر کشور که در زمینه MBA فعالیت می‌کنند را مشاهده می‌کنید.

• دانشگاه تهران
• شریف
• امیرکبیر (پلی تکنیک)
• خوارزمی
• علامه طباطبایی
• علم و صنعت
• الزهرا
• شهید بهشتی
• مالک اشتر

کلام آخر

رشته مدیریت کسب و کار یا همان MBA که مخفف شده‌ی عبارت Master of Business Administration است یکی از پرطرفدارترین و پرتقاضاترین رشته‌های دانشگاهی در مقطع کارشناسی ارشد است. برای ورود به این رشته در مقطع ارشد نیاز به تحصیلات کارشناسی در زمینه خاصی ندارید و از هر رشته‌ای می‌توانید به آن وارد شوید. مدیریت کسب و کار در دانشگاه‌ها ظرفیت بالایی ندارد و در مقابل متقاضیان زیادی دارد. به همین دلیل موفقیت در کنکور این رشته کار ساده‌ای نیست و نیاز به تلاش و پشتکار فراوانی دارد.

در این مقاله از دانشگاه کسب و کار تلاش کردیم تا به بررسی مختصر این رشته بپردازیم. سؤالات و نظرات خود را در رابطه با رشته ام بی ای با دانشگاه کسب و کار در میان بگذارید.