سفته چیست؟ احتمالا شما حداقل یکبار هم که شده نام آن را شنیده‌اید و راجع‌به کاربرد آن نیز اطلاعاتی دارید. ولی با اینحال در این مقاله قرار است برای شما قوانین مهم آن را شرح دهم. اگر به پرونده‌هایی که در دادگاه جریان دارند نگاهی بندازید متوجه می‌شوید که یکسری از آن پرونده‌ها که تعداد کمی هم ندارند به دلیل کلاهبرداری و سواستفاده تشکیل شده‌اند. از طرفی داشتن سفته به معنای داشتن تعهد برای انجام کار و یا وظیفه در مدت زمان معلوم می‌باشد، پس ارائه آن یک امر واجب است.
از طرف دیگر در ایران استفاده از این سند روز به روز بیشتر میشود. بنابراین برای اینکه بتوانید از کلاهبرداری و سواستفاده‌‌های احتمالی جلوگیری کنید باید درباره کار و قوانین هرچیزی که قصد انجام آن را دارید تحقیق کنید و دانش کافی بدست بیاورید. اگر دوست دارید دنیای پشت این سند را بیشتر بشناسید تا انتها همراه من در دانشگاه کسب و کار باشید.
سفته چیست؟
سفته و با نام دیگر فته طلب سندی است که در زیر گروه اسناد تجاری دسته بندی میشود. از طریق آن دارنده فته طلب به گیرنده تعهد می‌دهد تا در موعد تعیین شده یا عندالمطالبه مبلغی را در وجه فرد و یا موسسه مورد نظر پرداخت کند. باتوجه به تعریفی که از سفته شد می‌توان گفت که تمام افراد اعم از فرد معمولی و یا تاجر و یا حتی بازرگان در معاملات خودشان از آن استفاده می‌کنند.
کاربردهای سفته
- سندی است برای پرداخت معاملات غیرنقدی.
- سند پرداخت دین و یا بدهی.
- بانک‌ها جهت ضمانت بابت بازپرداخت وام از وام گیرنده سفته می‌گیرند.
- شرکت‌ها معمولا از طریق این سند برای دریافت تعهد کاری و تضمین پایان پروژه در موعد تعیین شده، از کارگران و پیمانکاران تعهد می‌گیرند.
سفته ضمانت کار
باتوجه به موضوع، مکان و زمان سفته، نوع آن نیز تغییر می‌کند. ممکن است این سند برای تضمین بازپرداخت وام و یا بدهی دریافت شود و یا ممکن است شرکت‌ها و یا موسسات تجاری و اداری که قصد همکاری با پیمانکاران، کارگران و یا کارمندان را دارند برای ضمانت و حسن انجام کار استفاده شود؛ که به آن سفته ضمانت کار می‌گویند.
سفته ضمانت کار چیست؟
هرسال درخواست کار افراد زیادی در ایران توسط کارفرمایان تایید میشود و آن افراد می‌توانند در شرکت مورد نظرشان مشغول به کار شوند. ولی قبل از وارد شدن باید تعهد بدهند که تا زمانی که سر رسید تاریخ قرارداد فرا نرسیده است اجازه ترک دائمی شرکت را ندارند و همچنین باید تعهد کنند که وظایف خودشان را به درستی انجام دهند تا آسیبی به امورات شرکت وارد نشود.
تعهدات ممکن است بندهای دیگری نیز داشته باشد که کارفرمایان با کارمند جدید درمیان می‌گذارند. تمام این تعهدات در قالب سفته به کارفرما امانت داده میشود. با این حال شرایط استخدام نیز بر سفته ضمانت کار تاثیر گذار است. اگر فردی در موسسات و شرکت‌های خصوصی قصد فعالیت داشته باشد، باید برای پرداخت این سند علاوه بر قرارداد کاری که از قبل با کارفرما راجع به آن صحبت کرده، دو شرط دیگر را نیز داشته باشد:
- سپردن ضامنی معتبر
- تسلیم چک یا سفته به عنوان حسن انجام کار
مزایای سفته نسبت به چک
همینطور که گفتم سفته و چک جزو اسناد تجاری دسته بندی می‌شوند. ولی با این حال تفاوت‌هایی نیز باهمدیگر دارند. در بعضی از موارد این سند نسبت به چک برتری پیدا می‌کند و افراد ترجیح می‌دهند از آن استفاده کنند تا از چک. مزایای سفته نسبت به چک شامل موارد زیر است:
- فته طلب یک سند حقوقی است و جنبه کیفری ندارد.
- برای مطالبه سفته می‌توان بدون واخواست دادن به دادگاه مراجعه کرد.
- امضای چک قابل انکار نیست ولی امضای سفته را می‌توان انکار کرد.
- برای دریافت دسته چک باید مراحل طولانی را طی کنید ولی برای دریافت سفته اینگونه نیست.
نحوه نگارش
مطالبی که باید در سفته خود بنویسید در ماده ۳۰۸ قانون تجارت آورده شده که شما می‌توانید از آن کمک بگیرید ولی برای راحتی شما نحوه نگارش سفته را در این بخش آورده ام.
بخش مبلغ به عدد: در این بخش باید شما مبلغی را که قرار است به عنوان ضمانت و حسن انجام کار ارائه دهید را وارد کنید.
تاریخ صدور: تاریخی است که شما در آن روز سفته خود را تنظیم کرده اید.
در بخش اینجانب متعهد می‌شوم و یا متعهد می‌شویم که در تاریخ …………..(باید در این بخش تاریخ پرداخت سفته را بنویسید) در مقابل این سفته در وجه و یا به حواله کرد ( نام کسی که قرار است سفته را به او تحویل دهید) شماره و یا شناسه ملی ( شماره ملی گیرنده سفته را وارد کنید).
مبلغ(به حروف) ……………….(در اینجا باید مبلغ مورد نظر را باید به حروف وارد کنید) بپردازم و یا بپردازیم.
نام…………( در این قسمت باید نام خودتان را وارد کنید) شماره و یا شناسه ملی………….(شماره ملی خودتان را وارد کنید). محل اقامت………..(باید آدرس محل سکونت خودتان را وارد کنید). محل پرداخت………..( محلی است که سفته در آنجا صادر شده است) و در آخر آن را با امضا و اثر انگشت معتبر می‌کنید.
نکته‌ای مهم برای سفته ضمانت کار
حتما در بخش رو و یا پشت فته طلب این متن را قید کنید:
«در وجه شرکت………….آقا و یا خانم……….. بابت تضمین حسن انجام کار موضوع قرارداد کار مورخ…………..»
زمانی که متن قرارداد را می‌نویسید حتما شماره سفته را در آن ذکر کنید. متن قرارداد به شرح زیر است:
«آقا و یا خانم…….یک فقره سفته به شماره……..به مبلغ………..ریال بابت حس انجام کار در اختیار کارفرما/ مدیرعامل شرکت مجاز خواهد بود پس از اثبات موضوع نسبت به وصول سفته مذکور اقدام قانونی را به عمل بیاورد.
این متن قرارداد باعث میشود تا سفته شما باعث تهدید شما نباشد و بدون دلیل خاصی کارفرمای شما سفته را نتواند به اجرا درآورد.
پشت نویسی
یکی دیگر از نکاتی که باید در هنگام تنظیم این سند انجام دهید پشت نویسی آن می‌باشد. درواقع پشت نویسی مانند پشت نویسی چک برای انتقال به فرد دیگر و همینطور برای وصول وجه می‌باشد. اگر پشت نویسی که انجام میشود برای انتقال این نوع سند باشد، بنابراین دارنده جدید مالک تمام حقوق و مزایایی میشود که به سند سفته تعلق دارد.
تنها زمانی سند سفته به فرد دیگر واگذار و یا انتقال داده میشود که بر روی آن امضا کسی که دارای سفته می‌باشد موجود باشد. همچنین کسی که سفته را در اختیار دارد می‌تواند برای وصول وجه آن به فرد دیگری وکالت دهد که در این صورت باید حتما وکالت برای وصول قید بشود.
نکاتی که در رابطه با سفته باید بدانید
- فته طلبی که فاقد امضا و یا مهر است، سندیت ندارد و قابل پیگیری نخواهد بود.
- فته طلبی که فاقد تاریخ است، فته طلب به رویت به حساب می‌آید. یعنی تاریخ رویت آن، تاریخی است که در آن روز فته طلب صادر شده است.
- فته طلبی که محل پرداخت در آن ذکر نشده باشد، محل پرداخت آن همان محل صدورش میشود.
- فته طلبی که در آن محل صدور قید نشده باشد همچنان اعتبار دارد و محلی که کنار نام متعهد ذکر شده است محل صدور آن میشود.
- اگر فته طلبی در وجه شخص معینی صادر شود نام آن شخص حتما باید قید شود. اگر نام شخص آورده نشود، عنوان فته طلب «در وجه حامل» میشود.
انواع سفته
- تنزیلی: در برخی از موارد دارنده فته طلب نمی‌تواند برای پرداخت سفته تا زمان سر رسید آن صبر کند. در این صورت می‌تواند سند خودش را به قیمتی کمتر از قیمت درج شده از طریق بانک نقد کند. به این کار تنزیل می‌گویند.
- مفقودی: اگر دارنده سفته، سند را مفقود کند باید با مراجعه به دادسرا ضمن اعلام مشخصات سند مفقود شده، اعلام مفقودی کرده و از صادر کننده درخواست صدور مجدد کند.
سوالات رایج در رابطه با سفته
چگونگی وصول
بابت تخلف در وصول سفته نمی‌توان برای کسی مجازات کیفری درنظر گرفت تنها می‌توان از طریق شکایات پیگیر وصول سفته شد. دارنده می‌تواند در تاریخی که در سند مشخص شده است اقدام به وصول سفته و مبلغ آن را مطالبه کند. اگر موفق به وصول سفته نشد تا ۱۰ روز از تاریخ سررسید فرصت دارد تا سفته را واخواست کند. معمولا بیشترین دعوی‌هایی که باعث به اجرا گذاشتن سفته میشود مربوط به خسارت، توقیف اموال و… می‌باشد. سفته اینگونه تعهدها را می‌توان نقد کرد و طرح دعوی آن جزو دعوای مدنی به حساب می‌آید.
نحوه اجرا گذاشتن سفته ضامن
می‌توانید برای وصول سفته ضمانت از دو طریق اقدام کنید:
- اولین مسیر به اجرا گذاشتن اسناد رسمی می باشد. اگر کسی که سند را در اختیار دارد به وظایف قانونی خودش عمل کرده باشد و حق به اجرا گذاشتن سند را داشته باشد، می‌تواند از طریق توقیف اموال شخصی اشخاص صادر کننده سند را با مراجعه به اداره ثبت طلب خودرا دریافت کند.
- دومین مسیری که میشود اقدام قانونی کرد مراجعه به مراجع قضایی دادگستری می‌باشد. دارنده سند در این طریق می‌تواند با درخواست دادخواست علیه افرادی که صادر کننده سند هستند اقامه دعوی کند. اگر صادر کننده‌های سند محکوم شوند ولی اموالی از آن‌ها توقیف نشود، دارنده سند می‌تواند به استناد از قانون بازداشت اشخاص صادر کننده را تقاضا کند.
چگونه سفته دریافت کنیم؟
محل‌های گوناگونی برای دریافت وجود دارد. باتوجه به میزان مبلغ مورد نظر می‌توان از مکان‌های مختلف تقاضای سفته کرد. می‌توانید از شعب مختلف بانک ملی هرنوع از این سند را که نیاز داشته باشید را درخواست کنید. برای مثال اگر شما سفته با مبالغ یک، دو، پنج و ده میلیارد ریال درخواست کنید باید به شعب خاصی از بانک ملی مراجعه کنید.
چگونه سفته باطل میشود؟
گاهی اوقات صادر کننده سند برای جلوگیری از مفقود شدن و یا سوءاستفاده‌های احتمالی تمایل دارد تا سند خودش را باطل کند. برای باطل کردن می‌توانید از طریق زیر اقدام کنید:
این سند چه در وجه حامل باشد و چه در وجه شخص مشخصی شامل قوانین یکسانی است. طبق قانون اگر شخصی که سند را صادر کرده است آن را گم کند وظیفه دارد تا به دادگاه مراجعه کند. دادگاه با بررسی صحت ادعای صادر کننده، به صادر کننده سند اجازه می‌دهد تا با انتشار در روزنامه اگهی مفقود شدن سند خود را ثبت کند. اگر بعد از ۳ سال از انتشار در روزنامه سند مفقود شده یافت نشد آن سند خود به خود باطل میشود.
اما اگر سند خودتان را بر حسب حسن انجام کار به صاحب کار داده باشید و پس از اتمام قرارداد درخواست باز پس گیری سند را کنید ولی کارفرمای شما ادعا کند که سند مفقود شده است، می‌توانید به جرم خیانت در امانت از او شکایت کنید. همچنین اگر صاحب کار شما برای اجرا گذاشتن سند شما اقدام کند و آدرسی از محل اقامت شما در سند ذکر شده باشد، شما نیاز است برای اثبات اینکه سند مذکور برای حسن انجام کار بوده نیاز است با ارائه اسنادی که از صدور سند خود دارید و همینطور ادعای کارفرما، خودتان را تبرئه کنید.
برای همین نیاز است تا از تمام مدارکی که به کارفرما ارائه می‌کنید کپی داشته باشید تا بتوانید در این مواقع خودتان را تبرئه کنید.
آیا می‌توان از طریق سفته کسی را زندانی کرد؟
تمام افرادی که اقدام به صدور این نوع سند می‌کنند دغدغه‌ی این موضوع را نیز دارند که آیا ممکن است از طریق این سند روزی مجرم شناسایی شوند و به زندان بروند؟ باید بگویم بله ممکن است ولی شرایط خاص خودش را دارد. همینطور که در سرفصل‌های قبلی توضیح دادم سفته یک سند حقوقی است و نه کیفری. یعنی اگر نتوانید به موقع این سند را وصول کنید کسی نمی‌تواند شما را مجرم کند. تنها دارنده سند می‌تواند از طریق درخواست توقیف اموال شما، اقدام به دریافت بدهی خود کند.
در واقع بهتر است بگویم کسی نمی‌تواند در اقدامات اولیه درخواست حکم زندان برای صادر کننده کند. تنها در صورتی حکم به زندان ختم میشود که صادر کننده نتواند از طریق اموال خود بدهی خودش را دریافت کند. بنابراین دریافت کننده فته طلب بعد از اثبات این موضوع که بدهکار نمی‌تواند بدهی خودش را پرداخت کند، می‌تواند با مراجعه به دادگاه حکم جلب صادر کننده را دریافت کند.
سخن آخر
دانستن موارد قانونی، مخصوصا قانون کار یکی از واجب ترین قوانینی است که باید بدانید. در دنیایی که افراد بیشماری خواهان کار هستند، کارفرمایان زیادی نیز برای فرار از عدم پرداخت حقوق و بیمه کارگر، از کارگران سواستفاده می‌کنند. این سواستفاده ممکن است به این صورت باشد که به افرادی که تقاضای کار دارند بگویند بعد از یک مدت کارآموزی به استخدام درمیایند. یا اینکه بدون بیمه آن‌ها را استخدام کنند و یا ممکن است از سفته ضامنی که در دست دارند سواستفاده کنند و از فرد صادر کننده سفته، اخاذی کنند.
افراد با داشتن کمی شجاعت و تدبیر می‌توانند حقوق پایمال شده خودشان را پس بگیرند. تنها نیاز است با قوانین کاری که انجام می‌دهند آشنا باشند. هدف ما در دانشگاه کسب و کار این است که مسیر کارآفرینی را برای افراد هموار کنیم، تا افراد زیادی بتوانند علاوه بر اینکه مشکلات مالی و شغلی خودشان را حل کنند به دیگران نیز کمک کنند. ممنون که تا انتها همراه من در دانشگاه کسب و کار بودید.
