مروری بر زندگینامه و آثار هگل: دروازه‌ای به دنیای فلسفه و تفکر

در دنیای فلسفه، نام هگل به عنوان یکی از بزرگ‌ترین و تأثیرگذارترین فیلسوفان تاریخ درخشش خاصی دارد. او که در قرن نوزدهم میلادی زندگی می‌کرد، با ارائه نظریات عمیق و پیچیده‌اش در زمینه‌های دیالکتیک، تاریخ و روح مطلق، نه تنها افکار زمان خود را به چالش کشید، بلکه تأثیرات عمیق و ماندگاری بر فلسفه‌های بعدی گذاشت. هگل، با نگاهی نو به مفاهیم بنیادین زندگی انسانی و اجتماعی، سعی داشت تا به درک عمیق‌تری از واقعیت و وجود دست یابد.

این مقاله از دانشگاه کسب و کار به بررسی زندگی‌نامه، آثار و فلسفه هگل می‌پردازد و تلاش می‌کند تا نشان دهد چگونه اندیشه‌های او نه تنها در زمان خود، بلکه در دنیای معاصر نیز همچنان معتبر و تأثیرگذار باقی مانده‌اند. اگر شما نیز به دنبال درک عمیق‌تری از زندگی و اندیشه‌های هگل هستید، با ما همراه شوید تا در دنیای شگفت‌انگیز فلسفه او غوطه‌ور شویم.

دوران کودکی و تحصیلات هگل

ویلهلم فریدریش هگل، در 27 اوت 1770، در دوک‌نشین وورتمبرگ و در شهر اشتوتگارت به دنیا آمد. او فرزند ارشد خانواده‌ای از طبقه متوسط بود که به مذهب پروتستان پایبند بودند. خانواده هگل از نسل‌های گذشته به خدمت در کلیسا مشغول بودند و این سنت مذهبی بر زندگی هگل تأثیر عمیقی گذاشت. مادر او، زنی باسواد و دلسوز، نقش مهمی در پرورش فکری او داشت و همواره او را به یادگیری تشویق می‌کرد. متأسفانه، هگل در یازده سالگی، مادرش را از دست داد، و این فقدان تأثیر زیادی بر زندگی و آینده او گذاشت.

• تحصیلات ابتدایی

خانواده هگل به علم و فرهنگ اهمیت ویژه‌ای می‌دادند. پدر او که کارمند دولت بود، و مادرش که به تعلیم و تربیت فرزندانش توجه خاصی داشت، زمینه‌های اولیه یادگیری هگل را فراهم کردند. او از سنین پایین، به ویژه در کلاس‌های مدرسه‌ای لاتینی، با زبان لاتین آشنا شد و به سرعت نشان داد که در یادگیری از همکلاسی‌هایش پیشی گرفته است. این علاقه به یادگیری و مطالعه، او را به سمت آشنایی با مفاهیم عمیق‌تر فلسفی و علمی سوق داد.

• آشنایی با عصر روشنگری

از سال 1777 تا 1783، هگل در یکی از مدارس اشتوتگارت تحصیل کرد و در سال 1784 به دبیرستان ایلوستره رفت. در این دوران، او با مفاهیم عصر روشنگری آشنا شد و آموزگارانش با استفاده از آثار کلاسیک یونانی و لاتینی، الگوهای تمدن و ارزش‌های این دوره را در ذهن او حک کردند. هگل در این زمان به آثار فیلسوفانی چون اسپینوزا، کانت، روسو و گوته علاقه‌مند شد و این تأثیرات به شکل‌گیری تفکرات فلسفی او کمک کرد.

• تحصیل در بنیاد توبینگن

پس از اتمام دبیرستان در سال 1788، هگل به بنیاد توبینگن رفت تا در علوم دینی تحصیل کند. این بنیاد، حوزه‌ای بود که کشیشان پروتستان را تعلیم می‌داد. در این دوران، هگل با دو همکلاسی برجسته، فردریش شلینگ و فریدریش هولدرلین، آشنا شد و این دوستی‌ها تأثیر عمیقی بر تفکرات او گذاشت. آنها به مطالعه روزنامه‌های فرانسوی و بحث درباره انقلاب فرانسه پرداختند و به دنبال ایجاد تغییرات اجتماعی و سیاسی بودند.

• مطالعات فلسفی و دینی هگل

در دو سال نخست تحصیل در بنیاد توبینگن، هگل به مطالعه فلسفه و علوم انسانی پرداخت. او دروس منطق، مابعدالطبیعه، فلسفه اخلاق و کیهان‌شناسی را گذراند و برای نخستین بار با نقد “عقل محض” کانت آشنا شد. با این حال، هگل از تحصیل در زمینه‌ی علوم دینی که به او تحمیل شده بود، ناخشنود بود و بیشتر به دنبال گسترش افکار فلسفی خود بود.

نوشته‌های اولیه و دغدغه‌های دینی

در دوران تحصیل در توبینگن، هگل تنها چند خطابه و مقالات کوتاه نوشت که مهم‌ترین آنها “رساله توبینگن” بود. این نوشته‌ها نشان‌دهنده دغدغه اصلی او در مورد دین و جمهوری بود و به دنبال ترسیم یک دین مدنی در جامعه بود. او معتقد بود که فضیلت جمهوری‌خواهانه و میهن‌پرستی باید از دین نشأت بگیرد.

• شغل معلمی و ادامه تحصیل هگل

پس از گذراندن آزمون مجمع روحانیان در سپتامبر 1793، هگل به عنوان معلم سرخانه در خانه یکی از اشراف در شهر برن مشغول به کار شد. این شغل به او فرصت داد تا به مطالعات خود ادامه دهد و در این دوران، مهم‌ترین نوشته‌اش، “زندگینامه مسیح” را به نگارش درآورد که انتقادات تندی به مسیحیت سنتی داشت.

• تقویت عقاید سیاسی در برن

سال‌های اقامت هگل در برن، نقطه عطفی در شکل‌گیری اندیشه‌های سیاسی او بود. در این دوران، هگل به مطالعه آثار اقتصاددانان سیاسی اسکاتلندی پرداخت و با دقت به بررسی مسائل اجتماعی و سیاسی جامعه اشرافی برن پرداخت. او که خود را آموزگار ملت می‌دانست، با ترجمه و انتشار کتاب “نامه‌های محرمانه” اثر ژ. ژ. کار، نخستین اثر منتشرشده‌اش را به جامعه ارائه داد.

در این اثر، هگل به اهمیت دولت در محافظت از حق آزادی بیان، امنیت و دارایی‌های افراد پرداخته و ایده‌آل‌های جامعه را با اصول آزادی‌خواهی پیوند داد.

• زندگی در فرانکفورت

در سال 1796، هگل به عنوان معلم سرخانه در خانه یک تاجر ثروتمند شراب در فرانکفورت مشغول به کار شد. این تغییر مکان به او فرصت داد تا به آرامش نسبی دست یابد و به جای ایجاد تحولات سیاسی، به سازگاری با محیط جدید بپردازد. در این دوران، دیدگاه‌های دینی و سیاسی او دستخوش تغییرات عمده‌ای شد و او به نقد دین از موضع روشنگری پرداخت.

زندگی‌نامه دیگر افراد موفق: اگر به مطالعه زندگی‌نامه افراد موفق علاقه دارید توصیه می‌کنیم مقالات مارک زاکربرگ، استاد شهریار، مارتین لوتر کینگ و چارلز دیکنز را در رسانۀ دانشگاه کسب و کار بخوانید.

نخستین زادگاه فلسفه هگل

نخستین نوشته‌های هگل در فرانکفورت، به ویژه “روح مسیحیت و سرنوشت آن”، نشان‌دهنده چرخش تفکرات او به سمت فلسفه بود. این اثر که در تابستان 1797 نوشته شد، برای اولین بار مفاهیمی از روح، دیالکتیک و سامان جهان را در اندیشه‌های هگل مطرح کرد و به نوعی زادگاه فلسفه بالیده او محسوب می‌شود.

• بازگشت به ینا

در سال 1801، هگل به دعوت دوستش فردریش شلینگ به دانشگاه ینا بازگشت تا به تدریس فلسفه بپردازد. در همین سال، او اولین کتاب فلسفی خود با عنوان “دستگاه‌های شلینگ و فیخته در فلسفه” را منتشر کرد. همچنین، او و شلینگ با همکاری یکدیگر مجله‌ای با موضوع انتقاد از فلسفه‌های نادرست منتشر کردند که هرچند به مدت کوتاهی فعالیت داشت، اما نشان‌دهنده روح انتقادی هگل بود.

• انتشار کتاب “پدیدارشناسی روح”

در سال 1805، هگل به مقام استادی ارتقا یافت و در این دوران توانست کتاب “پدیدارشناسی روح” را منتشر کند. این کتاب به عنوان یکی از مهم‌ترین آثار فلسفی او شناخته می‌شود و به بررسی مفاهیم کلیدی در فلسفه هگل می‌پردازد. با این حال، پس از پیروزی فرانسه بر پروس و تعطیلی دانشگاه‌ها، هگل مجبور به ترک ینا شد و به بمبرگ رفت.

ریاست دبیرستان و زندگی خانوادگی هگل

در نوامبر 1808، هگل با حمایت یکی از دوستانش به ریاست دبیرستانی در بمبرگ منصوب شد. د‌‌‌ر این دو‌‌ران، او تلاش‌های زیادی برای گنجاندن دروس فلسفه در‌‌ نظام آموزشی انجام داد، هرچند به نتیجه خاصی نرسید. در سپتامبر 1811، هگل با ماری فون توخر ازدواج کرد و صاحب دو فرزند به نام‌های کارل فریدریش ویلهلم و ایمانوئل توماس کریستین شد. همچنین یکی از آثار مهم خود، “علم منطق”، را به اتمام رساند که به عنوان زیربنای فلسفه‌اش شناخته می‌شود.

• تحقق آرزوی هگل در هایدلبرگ

د‌‌ر‌‌ اکتبر 1816، هگل به آرزوی دیرینه‌اش، یعنی احراز مقام استادی فلسفه‌‌ در دانشگاه هاید‌‌لبرگ، دست یافت. با ورود به این دانشگاه، او متوجه شد که اوضاع فلسفه در آنجا مناسب نیست و استادان نسبت به آن خصومت دارند. با این حال، هگل ناامید نشد و نخستین درس‌گفتارهایش را در زمینه زیبایی‌شناسی منتشر کرد. این نوشته‌ها بعدها به مبنای فلسفه سیاسی او تبدیل شدند.

• حضور هگل در دانشگاه برلین

در دسامبر 1817، هگل به عنوان استاد فلسفه در دانشگاه تازه تأسیس برلین منصوب شد. او به سرعت در این دانشگاه به شهرت و نفوذ رسید، هرچند در فن سخنرانی دچار مشکلاتی بود. او درس‌گفتارهایی در زمینه‌های مختلف فلسفی ایراد کرد که هرگز منتشر نشدند، اما دانشجویانش آنها را ثبت کردند و در مجموعه آثار او گنجانده شدند.

بیماری و مرگ هگل

پس از موفقیت‌های هگل‌‌ در دانشگاه برلین، هگل فرصت سفر به شهرهای مختلف اروپا را پیدا کرد و در سال 1826 مجله “سالنامه نقد علمی” را تأسیس کرد. او همچنین به بازبینی آثارش پرداخت و دو ویراست جدید از “دایرة‌المعارف علوم فلسفی” منتشر کرد.

هگل در نوامبر 1831 به طور ناگهانی در برلین درگذشت. اگرچه علت مرگ او به بیماری وبا نسبت داده شده، اما احتمالاً به دلیل بیماری مزمن معده یا روده بوده است. مراسم تشییع جنازه‌اش با حضور شخصیت‌های برجسته و دانشجویانش برگزار شد و او طبق وصیتش در جوار مزار فیخته در گورستان دوروتئا برلین به خاک سپرده شد.

زندگی‌نامه دیگر افراد موفق: اگر به مطالعه زندگی‌نامه افراد موفق علاقه دارید توصیه می‌کنیم مقالات رابرت کیوساکی، لئوناردو داوینچی، ابوعلی سینا و بیژن پاکزاد را در رسانۀ دانشگاه کسب و کار بخوانید.

چارچوب‌های فلسفی هگل

از دهه 1970، هگل به عنوان یکی از شخصیت‌های کلیدی در تاریخ فلسفه شناخته شده است. او به عنوان نیرویی برای اتحاد متفکرانی عمل کرد که به فلسفه‌های متعصبانه و خشک انتقاد داشتند. امروزه بسیاری از مکاتب قرن بیستم، از جمله اگزیستانسیالیسم و مارکسیسم، ریشه در فلسفه هگل دارند. بنابراین، مطالعه آثار او می‌تواند به درک عمیق‌تری از تأثیرات او بر فلسفه مدرن کمک کند. در ادامه این مقاله، برخی از مفاهیم مهم فلسفه‌ هگل‌‌ را بررسی می‌کنیم:

1.‌ دیالکتیک هگل

هگل برای رسیدن به حقیقت از روشی به نام دیالکتیک استفاده کرد که شامل سه مرحله است: تز، آنتی‌تز و سنتز. او معتقد بود که تضاد و تناقض در طبیعت و ذهن، اساس فعالیت‌های انسانی و طبیعی را تشکیل می‌دهد. دیالکتیک نه‌تنها ابزاری برای تحقیق، بلکه خود فلسفه و قاعده تفکر و وجود است.

نظریه دیالکتیک در تاریخ، جامعه و علم

هگل دیالکتیک را در زمینه‌های مختلف به کار برد:

• تاریخ: او تاریخ را فرایندی دیالکتیکی می‌دانست که در آن ایده‌ها و نظام‌ها در تضاد با یکدیگر قرار می‌گیرند و از این تضاد مراحل جدیدی از تکامل انسانی به وجود می‌آید. به عنوان مثال، انقلاب فرانسه به عنوان یک حرکت دیالکتیکی علیه نظام سلطنتی و ارستوکراسی، سنتز جدیدی به نام جمهوری را به وجود آورد.
• جامعه: در جامعه نیز تعاملات انسانی به شکل‌گیری نهادهای اجتماعی منجر می‌شود. برای مثال، خانواده به عنوان یک نهاد اجتماعی از تعامل بین مرد و زن (تز و آنتی‌تز) شکل می‌گیرد و فرزندان (سنتز) را به وجود می‌آورد.
• علم: علم نیز فرایندی دیالکتیکی است که در آن نظریه‌ها و قوانین علمی از تضاد و تجزیه و تحلیل دنیای طبیعی به وجود می‌آیند. به عنوان مثال، نظریه مکانیک نیوتن (تز) با نظریه نسبیت انیشتین (آنتی‌تز) در تضاد قرار می‌گیرد و سنتز جدیدی را به وجود می‌آورد.

2. ایدئالیسم مطلق

هگل ایده‌ای مطلق را فراتر از ایده‌های جزئی و فردی معرفی کرد. او معتقد بود که این ایده مطلق پویا و در حال حرکت به سوی خودآگاهی است. این حرکت از طریق دیالکتیک قابل درک است و به غایی‌ترین شناخت انسانی منجر می‌شود.

3. اصل علیت

هگل‌‌ به این نتیجه رسید که اصل علیت نمی‌تواند تفسیر درستی از جهان هستی ارائه دهد. او معتقد بود که فلسفه باید جهان را تفسیر کند و به دنبال علل نباشد. این دیدگاه به نقد فلسفه‌های مبتنی بر علت و معلول منجر شد.

4. فلسفه دینی و چیستی خدا

هگل در فلسفه دینی خود، برخلاف کانت، معتقد بود که خدا از انسان جدا نیست و انسان باید به آگاهی برسد تا وجود خدا را درک کند. او بر این باور بود که آفرینش خودِ خداست و روح، تجلی مطلق اوست.

5. فلسفه تاریخی هگل

هگل تاریخ را به عنوان شناخت واقعیت و تاریخ جهانی می‌دید. او معتقد بود که هدف زندگی اقوام و ملت‌ها تحقق آزادی است و فلسفه باید به این اصول بپردازد. کتاب “اصول فلسفه حق” او به عنوان اثری ناب در تاریخ فلسفه شناخته می‌شود.

6. فلسفه سیاسی و هنری

هگل‌‌ شیفته انقلاب فرانسه بود و بنیاد فلسفی خود را بر مبنای آزادی قرار داده بود. او هنر را وسیله‌ای برای انتقال افکار و احساسات می‌دانست و معتقد بود که هنر باید در خدمت تقویت بینش‌های انسانی باشد.

7. نظریه هگل درباره‌‌ روح‌‌

هگل روح را به عنوان یک تکامل پیوسته و دیالکتیکی در نظر می‌گرفت. او روح را به سه بخش تقسیم کرد:

• روح‌‌ خاصه: بیانگر شکل‌گیری روح در انسان‌ها و حیوانات.
• روح موضوعی: نشان‌دهنده شکل‌گیری روح در اجتماعات انسانی.
• رو‌‌ح مطلق: شامل اشکال هنری، دینی و فلسفی که در آن ر‌‌وح به خودآگاهی می‌رسد.

این فلسفه جامع هگل به عنوان یکی از پیچیده‌ترین و جذاب‌ترین فلسفه‌های تاریخ، برای بسیاری از فیلسوفان و روشنفکران الهام‌بخش بوده است.

تأثیرات هگل بر دیگر مکاتب فکری

در برابر دیالکتیک و فلسفه خاص هگل، دو جبهه فکری متفاوت به وجود آمدند؛ هگلی‌های کهن یا راست‌گرا، هگلی‌های جوان یا چپ‌گرا. در این گروه‌ها اندیشمندان و فیلسوفان بزرگی حضور داشتند که بعدا اندیشه‌هایی چون مارکسیسم و کمونیسم را شکل دادند. ما در ادامه به معرفی این دو جبهه‌ی فکری و افکار متفاوتشان می‌پردازیم:

1. هگلی‌های کهن

گروه هگلی‌های کهن، به عنوان پیروان اولیه فلسفه هگل، تمام عقاید و افکار او را پذیرفتند و به حفظ و تفسیر آن پرداختند. این گروه به دلیل عدم تغییر و تحول در فلسفه هگل، مورد انتقاد هگلی‌های جوان و چپ‌گرا قرار گرفتند. برخی از چهره‌های شاخص این گروه شامل گابلر، گوشل، ادوارد گانس، هرمان هینریش، کونرادی و هوتو بودند.

2. هگلی‌های جوان

هگلی‌های جوان که بین سال‌های 1830 تا 1848 فعال بودند، به عنوان یک جریان انتقادی به فلسفه هگل نگاه کردند. آن‌ها هگل را به عنوان یک فیلسوف معتبر قبول داشتند، اما مفهوم دیالکتیک او را تغییر دادند.

مارکس و انگلس به عنوان نمایندگان این گروه، ماتریالیسم دیالکتیک را معرفی کردند که در آن خبری از ایده‌آلیسم و مابعدالطبیعه هگل نیست و به چالش و تناقض می‌پردازد. چهره‌های مهم این گروه شامل لودویگ فوئرباخ، آرنولد روگه، کارل اشمیت، کارل مارکس و فریدریش انگلس بودند.

3. هگلیسم راست و چپ

هگلیسم راست و چپ دو جریان متفاوت از تبعیت از فلسفه هگل هستند. هگلیان راست، که به عنوان شاگردان مستقیم هگل در دانشگاه فردریش ویلهلمز شناخته می‌شوند، از ارتدکس فلسفه هگل و تطابق آن با نظام سیاسی و مذهبی آلمان حمایت می‌کردند. آن‌ها معتقد بودند که فلسفه هگل به انتهای تاریخ و تحقق روح مطلق در دولت پروسی رسیده است.

در مقابل، هگلیان چپ، که بیشتر شامل جوانان و انقلابیون بودند، دیالکتیک هگل‌‌‌ را به عنوان ابزاری انتقادی برای تغییر واقعیت‌های اجتماعی و تاریخی در نظر می‌گرفتند. آن‌ها به انتقاد از نظام سیاسی و مذهبی آلمان پرداخته و به دنبال ایجاد یک جامعه برابری‌طلبانه و آزاد بودند.

4. تقسیم‌بندی هگلیان چپ

هگلیان چپ به مرور زمان به دو گروه تقسیم شدند:

• هگلیان وسط: این گروه از فلسفه هگل برای توسعه ایده‌های انسان‌گرایانه و اخلاقی استفاده می‌کردند. چهره‌های مهم این گروه شامل فویرباخ، شتراوس، ویسه و فیشر بودند.
• هگلیان چپ رادیکال: این گروه از فلسفه هگل برای توسعه ایده‌های سوسیالیستی و کمونیستی بهره می‌بردند. چهره‌های مهم این گروه شامل مارکس، انگلس، بورن، باکونین و هسه بودند.

5. انتقادهای مارکس به فلسفه هگل

مارکس، یکی از شاگردان هگل، از فلسفه او الهام گرفت اما به شدت به آن انتقاد کرد. او فلسفه هگل را ایدئالیستی و متافیزیکی دانست و بر خلاف آن موضع ماتریالیستی و تاریخی گرفت.

مارکس معتقد بود که هگل‌‌ تاریخ را از نظر روح جهانی تبیین کرده است، در حالی که باید از نظر ماده و روابط اجتماعی تبیین می‌شد. او دیالکتیک را به صورت انتزاعی و انحصاری در ذهن بیان کرده و بر این باور بود که ایده‌ها تعیین‌کننده واقعیت نیستند، بلکه واقعیت تعیین‌کننده ایده‌ها است. هدف مارکس نه تنها تفسیر جهان، بلکه تغییر آن بود و نظریه انقلابی خود را بر پایه تحلیل روابط میان طبقات اجتماعی و نقش کار و تولید بنا نهاد.

زندگی‌نامه دیگر افراد موفق: اگر به مطالعه زندگی‌نامه افراد موفق علاقه دارید توصیه می‌کنیم مقالات انوشه انصاری، بیل گیتس، ویلیام شکسپیر و ارنست همینگوی را در رسانۀ دانشگاه کسب و کار بخوانید.

آثار مهم هگل

ویلهلم فریدریش هگل در طول زندگی خود تنها چهار کتاب و چند مقاله منتشر کرد، اما بیشتر آثار و دست‌نوشته‌های او پس از مرگش شناسایی و منتشر شدند. در این بخش به معرفی برخی از مهم‌ترین آثار هگل و درون‌مایه آن‌ها می‌پردازیم و بهترین ترجمه‌های موجود در ایران را معرفی می‌کنیم.

1. پدیدارشناسی روح

کتاب “پدیدارشناسی روح” مهم‌ترین اثر هگل و نقطه عطفی در فلسفه اوست. این کتاب نخستین اثر هگل‌‌‌ به عنوان یک فیلسوف صاحب سبک است و به بررسی سیر پیشرفت آگاهی انسان تا فلسفه علمی می‌پردازد. کتاب شامل شش بخش اصلی است: آگاهی، خودآگاهی، عقل، روح، دین و دانش کامل. این اثر به خوبی روش فلسفی هگل و تفاوت آن با متدهای پیشین را توضیح می‌دهد. در ایران، ترجمه “محمدمهدی اردبیلی و سید مسعود حسینی” در نشر نی از نمونه‌های معتبر این کتاب است.

2. دانش منطق هگل

کتاب “دانش منطق” به عنوان بنیان مطلق سیستم هگلی شناخته می‌شود و سیر تفکر هگل را در شکل‌گیری فلسفه‌اش نمایان می‌کند. این اثر برای کسانی که به دنبال درک عقایدی چون مارکسیسم و اگزیستانسیالیسم هستند، بسیار مهم است. ترجمه این کتاب توسط “ابراهیم ملک اسماعیلی” در نشر نگاه منتشر شده است.

3. متافیزیک: نظام ینا

کتاب “متافیزیک ینا” بخشی از نظام فلسفی هگل است که در دوران اقامت او در ینا نوشته شده است. این اثر به بررسی روایتی منحصر به فرد از متافیزیک غربی و تاریخ آن می‌پردازد. نثر این کتاب ممکن است برای برخی خوانندگان سخت‌خوان باشد. ترجمه “محمدمهدی اردبیلی” از این اثر در انتشارات حکمت منتشر شده است.

4. عناصر فلسفه حق

کتاب “عناصر فلسفه حق” آخرین اثری است که در زمان حیات هگل‌‌ منتشر شد. این کتاب به مبانی فلسفی حقوق، سیاست، اخلاق و جامعه می‌پردازد و تأثیرات عمیقی بر جنبش‌های سیاسی چپ و راست داشته است. این اثر همچنین در تدوین قانون اساسی کشورهای اروپایی نقش داشته است. ترجمه فارسی این کتاب توسط مهبد ایرانی‌طلب در نشر قطره منتشر شده است.

5. عقل در تاریخ

کتاب “عقل در تاریخ” بر مبنای فلسفه دیالکتیک هگل نوشته شده و شامل دو پیش‌نویس است. نسخه دوم این کتاب به سه قسمت تقسیم می‌شود: فلسفه تاریخ، تحقق روح در تاریخ و سیر تاریخ جهانی. این اثر همچنین شامل پیوستی است که به جغرافیای جهانی و تعاریف کلی جهان نو و کهن می‌پردازد. ترجمه این کتاب توسط حمید عنایت در نشر شفیعی به چاپ رسیده است.

زندگی‌نامه دیگر افراد موفق: اگر به مطالعه زندگی‌نامه افراد موفق علاقه دارید توصیه می‌کنیم مقالات جبران خلیل جبران، فرانتس کافکا و عبدالحسین زرین کوب را در رسانۀ دانشگاه کسب و کار بخوانید.

سوالات متداول