کارآفرینی به عنوان یک فرایند نوآوری در کسب و کار، ارتباط عمیقی با رسانه‌ها دارد. بسیاری از محققان در پژوهش‌های خود به پیوندهای درونی میان مدیریت کارآفرینی و رسانه پی برده‌اند و آن‌ها را عامل شهرت و موفقیت یکدیگر دانسته‌اند. کارآفرینی رسانه‌ای زمانی ایجاد می‌شود که فعالیت‌های کارآفرینان معطوف به استخراج فرصتهای سودآوری و خلق ارزش در صنعت رسانه شود. با توجه به این تعریف، شرکت‌هایی چون دیزنی و سی‌ان‌ان و برنامه‌هایی چون اسنپ و تپسی در حوزه‌ی کارآفرینی رسانه‌ای قرار می‌گیرند. ما در این مقاله از دانشگاه کسب و کار به بررسی مفهوم کارآفرینی رسانه‌ای می‌پردازیم و شرایط لازم برای ایجاد آن در کسب و کار را بیان می‌کنیم.
کارآفرینی در حوزه رسانه
کارآفرینی به فرایندی گفته می‌شود که طی آن یک ارزش یا فرصت جدید در کسب و کار شناسایی شود و با قبول ریسک و چالش‌های پیش‌رو به مرحله‌ی اجرا درآید. کارآفرینی انواع مختلفی دارد و در حوزه‌های کاری مختلفی قابل اجراست. یکی از انواع آن، کارآفرینی در صنعت رسانه است.
کارآفرینی رسانه‌ای به معنای خلق ارزش یا دریافت مالکیت یک سازمان و شرکت رسانه‌ای است که فعالیت‌های آن موجب ایجاد نوآوری در بازار کسب و کارها شود. در حقیقت، یک کارآفرین حوزه‌ی رسانه با استفاده از دانش و مهارت‌های خود محصول یا خدمت جدیدی را وارد بازار رسانه می‌کند. یا تغییری ایجاد می‌کند که موجب رفع مشکلات و نیازهای مردم در حوزه‌ی رسانه شود.
به‌کارگیری اصطلاح کارآفرینی رسانه‌ای
نخستین کسی که کارآفرینی را به حوزه رسانه وارد کرد محققی به نام هانگ بود. او در سال 2008 به این نتیجه رسید که ارتباطی قوی میان مطالعات مدیریت رسانه و پژوهش‌های کارآفرینی وجود دارد. آن‌ها در سه ویژگی شباهت داشتند؛ خلق، نوآوری و راه‌های نوین تفکر.
او در تحقیقی دیگر به این نتیجه رسید که پژوهش‌های نوآوری در صنعت رسانه به صورت ناهمگونی پخش شده است. به همین علت بخش‌هایی چون روزنامه، فیلم و موسیقی بیش از سایر بخش‌ها (مثل رادیو) مورد توجه قرار گرفته‌اند.
برخی از ویژگی‌های محصولات رسانه‌ای
صنعت رسانه و خدمات و محصولات آن ویژگی‌های خاصی دارند که موجب تمایز آن‌ها با سایر محصولات و خدمات می‌شود. این ویژگی‌ها در مواقعی برای موفقیت بازار رسانه سودمندند و گاهی موجب زیان تولیدکننده می‌شوند. برخی از این ویژگی‌ها عبارتند از:
وجود محیط نوآورانه در صنعت رسانه‌ای
تغییرات تکنولوژی در سال‌های اخیر موجب گسترش استفاده از رسانه‌های اجتماعی، اینترنت همراه و ارتباطات اینترنتی پیشرفته شده است. علاوه بر این، ارائه‌ی محصولات و خدمات رسانه‌ای به صورت دیجیتال و غیر فیزیکی باعث سهولت نوآوری در تولیدات رسانه‌ای شده است. تمام این عوامل یک محیط نوآورانه در صنعت رسانه به وجود آورده که روز‌به‌روز گسترده‌تر می‌شود و همگام با تکنولوژی‌های روز پیشرفت می‌کند.
این ویژگی محصولات رسانه باعث می‌شود که کارآفرینی رسانه‌ای آسان‌تر از کارآفرینی‌های دیگر باشد و ایده‌های جدیدتری در اختیار کارآفرینان رسانه قرار دهد.
گسترش‌پذیری نامحدود محصولات و خدمات
یک محصول رسانه‌ای می‌تواند در مدت زمان کوتاهی با هزینه‌ای بسیار اندک گسترش یابد. حتی کپی کردن از آن هم هزینه‌ی چندانی نخواهد داشت و به اندازه‌ای شبیه نسخه اصلی می‌شود که تشخیص آن از نسخه‌ی اصل دشوار می‌شود. این ویژگی محصولات رسانه‌ای سبب می‌شود که بازار در معرض تهدید قرار بگیرد و پس از مدتی تولید کننده دچار زیان شود. چرا که سرمایه و هزینه چندانی برای تولید و کپی‌برداری نمی‌خواهد و در هر زمان و مکانی قابلیت گسترش دارد.
عدم وجود رقابت در بازار کارآفرینی رسانه‌ای
یک محقق صنعت رسانه در دهه‌های اخیر به این نتیجه رسید که: استفاده از یک ایده برای تولید محصولی رسانه‌ای که به صورت رایگان در دسترس قرار گرفته، نمی‌تواند مانعی برای استفاده‌ی سایر کارآفرینان از ایده‌های مشابه آن باشد. یعنی به محض ورود یک ایده به دامنه‌ی عمومی، شرایط رقابت ناپذیری بر بازار آن حاکم می‌شود و هر شرکتی می‌تواند از آن ایده برای مقاصد خود استفاده کند.
به‌طور مثال اولین ایده‌ی تاکسی اینترنتی در ایران توسط اسنپ به وجود آمد. این ایده توسط کارآفرینان دیگری چون تپسی، ماکسیم و… کپی‌برداری شد و بدون هیچ رقابتی وارد بازار رسانه شد. در حقیقت هیچ قانون خاصی برای ثبت حق مالکیت یک کارآفرینی رسانه‌ای در کشور وجود ندارد که مانع از کپی‌برداری و استفاده‌ی سایرین از آن شود.
بازترکیبی محصولات رسانه‌ای
محصولات رسانه‌ای به سادگی می‌توانند بازترکیب شوند و در فرایند بازترکیب، محصولاتی با کیفیت جدید یا متفاوت ایجاد کنند. این ویژگی موجب می‌شود که بسیاری از محصولات و خدمات قدیمی صنعت رسانه توانایی گسترش و پیشرفت را دارا باشند و بتوانند همگام با نوآوری‌ها حرکت کنند. به این ترتیب سرعت افزایش خدمات و محصولات در کارآفرینی رسانه‌ای بالاتر از سایر کارآفرینی‌هاست و در آن می‌توان از ویژگی مهم بازترکیب یا گسترش محصولات گذشته استفاده کرد.
هدف از کارآفرینی رسانه‌ای چیست؟
هدف اصلی کارآفرینی رسانه‌ای، سازمان‌دهی و خلق فرصت‌هایی برای پاسخگویی به نیازهای جدید کسب و کارهای رسانه‌ای است. امروزه گسترش تکنولوژی موجب ایجاد فرصت‌هایی در بخش‌های مختلف رسانه شده است. برخی از این فرصت‌ها شامل؛ فرصت کسب و کار اینترنتی، کسب و کار تحت وب، بازی‌های آنلاین، تلویزیون دیجیتال و تلفن‌های همراه است. کسب و کار رسانه‌ای قصد دارد خود را با این تغییرات تکنولوژی هماهنگ کند و با محیط آن‌ها سازگار شود.
با این حال منطق و اهداف اصلی کارآفرینان رسانه‌ای به چند دسته تقسیم می‌شود:
درآمدزایی نوین
تفاوت‌ها و نوآوری‌های موجود در صنعت رسانه موجب شکل‌گیری راه‌های جدیدی برای کسب درآمد شده است. بسیاری از کارآفرینان برای درآمدزایی نوین به سوی کارآفرینی در حوزه‌ی رسانه می‌روند تا با شیوه‌ای متفاوت از گذشته درآمد کسب کنند. نوآوری موجود در فعالیت‌های رسانه‌ای باعث استقبال بیشتر مردم می‌شود و آن را از سایر کسب و کارها متمایز می‌کند.
تقویت محصول
دومین هدف کارآفرینی رسانه‌ای تقویت محصول یا خدماتی است که در گذشته نیز وجود داشته و اکنون نیاز به پیشرفتی همگام با زمانه دارد. مثلا در گذشته از تلفن همراه فقط برای برقراری ارتباط استفاده می‌شد. اما امروزه با گسترش کسب و کارهای وابسته به تلفن همراه، نیاز به تقویت موبایل‌ها و پیشرفت نسخه‌های اندروید و اپلیکیشن‌های آن بیش از پیش احساس می‌شود. در نتیجه کارآفرینان به تقویت محصولات و خدمات می‌پردازند تا علاوه بر رفع نیازهای روز جامعه بتوانند از این طریق کسب درآمد کنند.
تعامل با مشتری
یکی از اهداف اصلی رسانه‌ها برقراری ارتباط و تعامل با مردم است. در نتیجه برخی اوقات کارآفرینان رسانه‌ای به سوی چالش‌ها و فرصت‌هایی می‌روند که موجب تقویت تعامل آن‌ها با مشتری شود.
از آنجایی که ارتباط با مشتری باعث پیشرفت کار و کشف مزایا و معایب آن می‌شود، کارآفرینان سایر حوزه‌ها نیز از کارآفرینی رسانه‌ای استفاده می‌کنند تا بتوانند با مردم تعامل کنند و از نظرات و پیشنهادهای آن‌ها مطلع شوند.
افزایش تبلیغات
یکی دیگر از اهداف کارآفرینی رسانه‌ای افزایش تبلیغات برای جذب مشتری است. تولید محتوا برای تبلیغات در هر کسب و کاری اهمیت دارد و موجب پیشرفت و بقای آن در طول زمان می‌شود. به همین علت کارآفرینان حوزه‌های دیگر و صاحبان سایر مشاغل به سوی کارآفرینی رسانه‌ای می‌روند تا با ایده‌ها و تبلیغات جدید به کسب و کار خود رونق ببخشند.
دستیابی به مزایای رقابتی
امروزه شرکت‌های رسانه‌ای در حال رقابت در سه بازار تولید محتوا، مخاطب و تبلیغات هستند و قصد دارند در هر کدام از این حوزه از رقبای خود پیشرفته‌تر باشند. از آن‌جا که کارآفرینی فرایند خلق چالش‌ها و فرصتهای جدید است، شرکت‌های کوچک و بزرگ به حوزه‌ی کارآفرینی رسانه‌ای وارد می‌شوند تا در کسب و کار خود نوآوری ایجاد کنند.
هر چقدر نوآوری کسب و کارها در مقایسه با رقبای خود بیشتر باشد، از مزایای رقابتی بیشتری چون کسب سود، افزایش مشتری و شهرت بهره‌مند می‌شود. به این ترتیب کارآفرینی رسانه‌ای موجب گسترش کسب و کارهای خارج از صنعت رسانه نیز می‌شود.
راهکارهایی برای ایجاد کارآفرینی در صنعت رسانه
1. نخستین مرحله برای ایجاد کارآفرینی رسانه‌ای شناخت صنعت رسانه و محصولات و خدمات آن است. این شناخت به شما کمک می‌کند تا با نیازهای رسانه‌ای آشنا شوید و به ایده‌هایی برای نوآوری در آن دست یابید.
2. کتاب‌هایی در حوزه‌ی کارآفرینی و کسب و کار بخوانید تا بتوانید یک مسیر مشخص برای خودتان ترسیم کنید. اگر ایده داشته باشید اما روش‌های کارآفرینی یا ایجاد کسب و کار را ندانید نمی‌توانید به یک کارآفرین موفق تبدیل شوید.
3. به مسائل و رویدادهایی توجه کنید که تاکنون کسی به آن‌ها نپرداخته است. همیشه اولین محصول یا خدماتی که در خصوص یک ایده‌ی نوآور و تازه باشد موفق‌تر از نسخه‌های بعد از آن است. مثل شرکت دیزنی، آمازون، اسنپ یا برنامه‌هایی چون تلگرام و اینستاگرام که جزو نخستین ایده‌های رسانه‌ای در موضوع خود بودند.
4. به روز باشید و مهارت‌های خود را متناسب با پیشرفت‌های روز جامعه آپدیت کنید! امروزه دوره‌ی فعالیت‌های رسانه‌های سنتی مثل روزنامه، رادیو یا تلویزیون به پایان رسیده و رسانه‌های اینترنتی و ماهواره‌ای مورد توجه قرار گرفته است. در نتیجه لازم است شما هم از مهارت‌های سنتی خارج شوید و به سوی تکنولوژی گام بردارید.
5. تلاش کنید با تبلیغات هوشمند و شناخت نیازها و روحیات مردم، آن‌ها را به سوی خود جذب کنید. هرچقدر مشتری و مخاطب بیشتری داشته باشید، میزان سود و درآمد شما نیز افزایش می‌یابد.
سخن پایانی
کارآفرینی و رسانه از جنبه‌های عمیقی با یکدیگر در ارتباط هستند و به نوعی مکمل هم محسوب می‌شوند. به همین علت کارآفرینی رسانه‌ای دارای اهمیت زیادی است؛ اگرچه کمتر از سایر کارآفرینی ها مورد توجه مردم قرار گرفته است. ما در این مقاله از دانشگاه کسب و کار به بررسی صنعت رسانه و ویژگی‌های مهمی پرداختیم که موجب تفاوت آن با سایر محصولات و خدمات شده و کار در آن را نیز راحت‌تر کرده است. علاوه بر این، راهکارهایی برای ایجاد کارآفرینی رسانه‌ای نوشتیم تا راهنمای کار علاقه‌مندان به صنعت رسانه باشد.
در پایان خواننده‌ی نظرات و پیشنهادات ارزشمند شما هستیم. به نظر شما پیشرفت مداوم تکنولوژی و رسانه، عاملی برای موفقیت کارآفرینی رسانه‌ای است یا فعالیت در آن را دشوارتر می‌کند؟
