یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین ارکان هر سازمان و کسب و کار را می‌توان مدیریت منابع انسانی در نظر گرفت. منابع انسانی برای یک کسب و کار پررنگ‌ترین نقش را ایفا می‌کند. به خصوص در رابطه با بیزنس‌هایی که بر پایه منابع انسانی شکل می‌گیرند. در این مقاله از دانشگاه کسب و کار تصمیم داریم به نقش مدیریت منابع انسانی در کسب و کارها و انواع سازمان‌ها و اهمیت آن در توسعه و پیشرفت آن‌ها بپردازیم. هر چه یک سازمان بزرگ‌تر، گسترده‌تر و توسعه یافته‌تر باشد نقش مدیریت منابع انسانی در آن پررنگ‌تر است و نحوه اجرای قوانین منابع انسانی در آن مکان بیشتر به چشم می‌آید.
همان‌طور که میدانید مجموعه افرادی که در یک سازمان مشغول به کار هستند منابع انسانی آن شرکت را تشکیل می‌دهند. هر چه تعداد این کارکنان بیشتر باشد نقش واحد مدیریت انسانی در آن بیزنس و سازمان اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. در ادامه این مطلب از دانشگاه کسب و کار با ما همراه باشید تا به بررسی این واحد حیاتی در بیزینس بپردازیم.
منابع انسانی (HR)
قبل از اینکه به تعریف جامعی از مدیریت منابع انسانی و اهداف و وظایف آن بپردازیم نیاز است تا تعریفی مختصر از منابع انسانی ارائه دهیم. تعاریف مختلفی برای منابع انسانی سازمان و کسب و کارهای مختلف وجود دارد. همان‌طور که میدانیم برای راه اندازی هر نوعی از کسب و کار و ایجاد هر سازمان و اداره‌ای به منابع مختلف و متفاوتی نیاز داریم. اما به طور کلی برای شکل‌گیری یک سازمان و بیزنس گسترده نیاز به منابعی از قبیل منابع مالی، منابع فیزیکی و منابع انسانی داریم.
منابع انسانی همان افرادی هستند که برای پیشبرد اهداف سازمان در هر سمت و جایگاهی تلاش می‌کنند. در تعریفی کلی‌تر می‌توان گفت که منابع انسانی افرادی هستند که در شغل‌های یک سازمان کار می‌کنند تا محصولات یا خدمات آن سازمان را آماده و تولید کنند. اشخاص، کارمندان، پرسنل و یا همان منابع انسانی هر سازمان مهم‌ترین و اثرگذارترین منابع آن سازمان هستند.
در سال 1893 برای اولین بار از عبارت منابع انسانی برای این مفهوم استفاده شد. کارمندان و کارکنان یک سازمان را منابع انسانی آن سازمان نامیدند. با این حال، کاربرد مدرن اصطلاح منابع انسانی از سال ۱۹۶۰ شروع شد. در حال حاضر، بیشتر سازمان‌ها کارمندان و دپارتمانی که سازمان و افراد فعال در آن را یاری می‌دهند را منابع انسانی می‌نامند.
البته در سال‌های اخیر برخی انتقادات به این مفهوم وارد شده است. افرادی بر این باورند استفاده از این عبارت در این مفهوم به معنای در نظر گرفتن کارمندان یک شرکت و انسان‌ها در جایگاه منابع و اموال یک سازمان و احتساب آن‌ها در کنار منابع مالی و فیزیکی شرکت کار صحیحی نیست. اما در حالت کلی و در سال‌های اخیر این بخش از سازمان را منابع انسانی می‌نامیم.
تعریف جامعی از مدیریت منابع انسانی
واحد مدیریت منابع انسانی یکی از مهم‌ترین و حیاتی‌ترین بخش‌های یک سازمان توسعه یافته است. البته باید بدانیم که در حالت کلی هر سازمان و شرکتی با بیش از یک کارمند نیاز به رعایت اصول مدیریت منابع انسانی دارد و برای پیشرفت و توسعه باید در این مسیر حرکت کند. پس فراموش نکنیم که قوانین و اصول مدیریت منابع انسانی تنها در رابطه با سازمان‌ها و کمپانی‌های بزرگ صدق نمی‌کند. این واحد در حالت کلی بخشی از سازمان ماست که مسئولیت مدیریت، تأمین، رسیدگی، برنامه ریزی و سازمان‌دهی منابع انسانی و یا همان کارمندان سازمان را بر عهده دارد.
مدیریت منابع انسانی فرایندی است که در طی آن سیاست‌های کلی، فعالیت‌های مرتبط و میزان وظایف و دریافتی و تمامی امور مرتبط با نیروی انسانی شرکت و سازمان را سازمان‌دهی می‌کند. مدیریت منابع انسانی برای توصیف “مدیریت و توسعه” کارکنان در یک سازمان به کار می‌رود. که وظیفه اصلی آن نظارت بر همه امور مربوط به مدیریت سرمایه‌های انسانی سازمان است.
مدیریت منابع انسانی نقش پررنگی در پیشبرد اهداف سازمانی دارد. چرا که همان‌طور که در بخش قبل نیز اشاره کردیم یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین سرمایه‌های یک شرکت که برای حرکت به سوی اهداف بلند ضروری هستند و نقش اصلی را ایفا می‌کنند منابع انسانی و کارکنان سازمان هستند.
واحد منابع انسانی وظیفه تعامل درست با کارکنان را بر عهده دارد. همچنین تمامی فرایندهای مرتبط با جذب و استخدام نیروی مناسب برای شرکت، چگونگی پخش فراخوان برای جذب نیرو، تعیین ویژگی‌های مورد نظر برای جذب افراد، پیشبرد فرایند استخدام به طوری که منافع هر دو طرف یعنی شرکت و فرد رعایت شود و ایجاد برخی برنامه‌ها برای ایجاد انگیزه و آموزش در افراد بر عهده این واحد است.
مهم‌ترین وظایف مدیریت منابع انسانی در سازمان‌ها
در این بخش می‌خواهیم به مهم‌ترین وظایف واحد مدیریت منابع انسانی در یک سازمان و یا شرکت بپردازیم. واحدی که نقش اساسی در پیشبرد اهداف سازمانی و برنامه ریزی شده دارد. پس در ادامه برخی از اصلی‌ترین و کلیدی‌ترین وظایفی که معمولاً بر عهده بخش مدیریت منابع انسانی قرار دارد را بیان می‌کنیم.
استخدام و گزینش صحیح افراد برای کار
یکی از اصلی‌ترین، اساسی‌ترین و پایه‌ای‌ترین وظایف و مسئولیت‌های واحد مدیریتی منابع انسانی گزینش و استخدام افراد مناسب برای جایگاه‌های مختلف سازمانی است. مسئول واحد منابع انسانی در یک سازمان توسعه یافته وظیفه دارد طبق نیاز شرکت برای جایگاه شغلی مد نظر فراخوانی مناسب را تدوین و منتشر کند. فراخوانی که بر طبق آن بتواند نیروی مورد نیاز شرکت که همسو با اهداف سازمانی کلی باشد را به استخدام درآورد. این واحد پس از اعلام فراخوان شرکت برای جذب نیرو در سمت و جایگاهی خاص وظیفه دارد تا نیروهای متقاضی این جایگاه را گزینش کند. گزینشی که معمولاً در درجه اول با دریافت رزومه از کارکنان و در مرحله بعد از طریق مصاحبه صورت می‌پذیرد.
معمولاً در سازمان‌های بزرگ مصاحبه ابتدایی افراد برای دریافت شغل با مسئولین منابع انسانی انجام می‌شود. در ابتدا این واحد صلاحیت فرد را از لحاظ گزینه‌های اولیه بررسی می‌کنند. در ادامه پس از اینکه شما از مصاحبه این واحد به سلامت عبور کردید می‌توانید با مراجع فنی و یا مدیریتی شرکت مصاحبه انجام دهید. پس اولین واحدی که برای استخدام افراد مورد توجه قرار می‌گیرد واحد منابع انسانی است. واحدهای مدیریت منابع انسانی وظیفه دارند تا برنامه‌ای مدون و سیاست‌های کلی برای استخدام افراد و نحوه گزینش آن‌ها تدوین کنند.
سیاست‌هایی که به استخدام افراد حرفه‌ای و کار بلد برای سازمان منجر شود. البته باید بدانید که تنها معیار افراد برای استخدام از نظر واحد منابع انسانی توانایی فنی و تخصص کاری افراد نیست. افراد در این واحد تلاش می‌کنند تا کارکنانی را برگزینند که بتوانند تعامل مناسب و سازنده با دیگر افراد داشته باشند. همچنین بتوانند سازمان را به اهداف خود نزدیک کنند. در نهایت اینکه منابع انسانی باید توانایی تدوین استراتژی‌های مناسب برای فرایند استخدام افراد را داشته باشد.
استفاده از تمامی منابع معتبر برای استخدام استعداد برتر
تدوین استراتژی‌های مناسب و استفاده از منابع معتبر و خوب برای فراخوان استخدامی برای شرکت بسیار پراهمیت است. این وظیفه خطیر بر عهده واحد مدیریت منابع انسانی قرار دارد. شاید تا به حال به این مسئله فکر نکرده باشید و به نظرتان بی‌اهمیت بیاید. اما اینکه یک شرکت از تمامی توان خود برای یافتن افراد با استعداد برای استخدام بهترین نیروی کار بهره بگیرد نقش مهمی در سرنوشت سازمان دارد. این روزها رقابت برای جذب بهترین نیرو در سایت‌ها و فراخوان‌های استخدامی مختلف بسیار شدید است. شرکت‌ها تلاش می‌کنند تا بتوانند بهترین فرد را برای سازمان خود به کار بگیرند.
استراتژی‌های متفاوتی برای حرکت در این مسیر وجود دارد. واحد مدیریت منابع انسانی برای رساندن سازمان به اهداف خود باید تمام توان خود را در این زمینه به کار بگیرد. کارهایی از قبیل یافتن سایت‌ها و شبکه‌های ارتباطی برای انتشار فراخوان جذب نیرو، مکان‌هایی که میدانید می‌توانید افراد متخصص را در آنجا بیابید، اینکه چه کسانی آگهی استخدام شما را مشاهده می‌کنند و برای شما رزومه و درخواست همکاری می‌فرستند در درجه اول به مکانی که فراخوان خود را در آن منتشر کرده‌اید وابسته است.
سپس باید تلاش شود تا متنی که برای درخواست همکاری نوشته و تدوین می‌شود به خوبی شرایط کاری را تشریح کند و تا جای ممکن بتواند از ظرفیت‌های افراد جهت استخدام استفاده کند. مرحله بعدی دریافت تمامی درخواست‌های همکاری و رزومه‌های ارسال شده و بررسی تک تک آن‌هاست. به صورتی که بتوان درخواست‌های نامرتبط را حذف کرد و به یک لیست دقیق از افرادی که نیاز به مصاحبه حضوری دارند رسید.
واحد مدیریت منابع انسانی حافظ منافع هر دو طرف
چه در روند استخدام و چه پس از آن واحد مدیریت منابع انسانی وظیفه دارد تا بین شرکت و نیرو قرار داشته باشد و حافظ منافع هر دو طرف آن‌ها باشد. برای مثال در زمانی که شرکت تصمیم به استخدام نیروی جدید و عقد قرارداد کاری با او دارد مسئول منابع انسانی شرکت وظیفه دارد تا تمامی شرایط و موضوعاتی که نیاز است فرد پیش از عقد قرارداد بداند را با او در میان بگذارد. بسیاری از افراد مدیر منابع انسانی را حافظ منابع شرکت و نماینده آن می‌دانند؛ اما تفکر صحیح این است که او به عنوان یک واسطه در میان نیروی انسانی و واحد مدیریت شرکت قرار می‌گیرد.
واحد منابع انسانی باید در زمان استخدام و عقد قرارداد و همچنین در زمانی که افراد در شرکت مشغول به کارند سیاست‌ها و استراتژی‌هایی را در نظر بگیرد و اجرا کند که به سود هر دو طرف یعنی مدیریت شرکت و اهداف سازمانی و همچنین کارکنان باشد. استراتژی‌ها باید به گونه‌ای باشند که کارکنان را به سوی اهداف سازمانی سوق دهند و هدایت کنند و همچنین منابع سازمانی را در اختیار کارکنان قرار دهند و آن‌ها را از مزایای متناظر با کارشان بهره‌مند سازند.
تدوین استراتژی‌هایی برای پیشرفت آموزش منابع انسانی
برای یک واحد مدیریت منابع انسانی همه چیز پس از اتمام فرایند استخدام به پایان نمی‌رسد. استخدام و جذب افراد مناسب برای کار در سازمان تنها نقطه شروع کار این واحد در شرکت‌ها و مجموعه‌های بزرگ است. باید این نکته را در نظر بگیرید که شما حتی اگر متخصص‌ترین فرد ممکن را استخدام کنید باز نیاز دارید تا اصولی را در رابطه با الگوها، قوانین و روند کاری شرکت به او آموزش دهید. تدوین درست و برنامه ریزی این آموزش‌ها در درجه اول بر عهده منابع انسانی مجموعه است.
اموری که احساس می‌کنند فرد مورد نظر پس از مصاحبه و استخدام باید فرابگیرد و برای کار در این شرکت به آن‌ها نیاز دارد. معمولاً توصیه می‌شود که این آموزش‌ها در طول کار و در روند کار به افراد داده شود تا تأثیرگذاری بیشتری در کار آن‌ها داشته باشد. این مسئله به هماهنگ شدن کارمندان جدید با محیط کار و نحوه‌ی انجام کارها نیز اثر گذار است.
این روند آموزشی البته تنها برای افراد جدید و تازه ورود شرکت نیست بلکه افرادی که حتی سال‌هاست در شرکت و سازمان مشغول به کار هستند نیاز به استراتژی‌های آموزشی و به روزرسانی دارند. کارمندان شرکت نباید درجا بزنند و برای پیشرفت و توسعه مجموعه نیاز است تا نیروهای انسانی در مجموعه به یادگیری مهارت‌های جدید بپردازند و همگام با پیشرفت و توسعه مجموعه توسعه و رشد فردی نیز مد نظر باشد. چرا که رشد یک مجموعه در گرو رشد اجزای آن است که یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین آن‌ها منابع انسانی مجموعه هستند. تدوین و برنامه ریزی این کلاس‌ها و سمینارهای آموزشی که متناسب با جایگاه‌های شغلی افراد در نظر گرفته می‌شود بر عهده واحد منابع انسانی مجموعه و سازمان است.
ارزیابی و بررسی عملکرد نیروهای انسانی سازمان
تصور کنید که شما در سازمان و یا مجموعه‌ای مشغول به کار هستید که هیچ ارزیابی از کار شما انجام نمی‌شود. شما و همکارتان حقوق و مزایای یکسانی دریافت می‌کنید. در حالی که شما بسیار بهتر از او عمل می‌کنید و همکار شما همیشه دیر به محل کار می‌رسد. ایده‌های جدید بسیاری به ذهنتان می‌رسد اما انگیزه‌ای برای بیان آن‌ها ندارید. عملکرد خوب شما مورد تشویق قرار نمی‌گیرد و کاملاً در انجام امور خود بی انگیزه شده‌اید. همه‌ی این موارد می‌تواند نتیجه عدم ارزیابی درست کارکنان توسط نیروی انسانی مجموعه باشد. واحد منابع انسانی یک مجموعه و سازمان موفق عملکرد کارکنان سازمانی را به صورت دوره‌ای بررسی می‌کند.
به صورتی که به طور مرتب گزارش‌هایی را در باب ارزیابی افراد تهیه و بررسی می‌کند. تلاش می‌کند تا در رابطه با نوع عملکرد افراد به آن‌ها بازخوردهای مناسبی بدهد. همچنین یکی از اموری که می‌تواند به افراد و کارکنان شرکت و مجموعه انگیزه کار و ایده پردازی بدهد تعیین تشویقی و پاداش برای کارمندان با عملکرد مثبت است. بسیاری از واحدهای منابع انسانی برای افزایش بهره‌وری و ایجاد حس انگیزشی بیشتر در کارکنان در موقعیت‌های کاری مختلف و در بازه‌های زمانی متفاوت برای افراد مشغول در شرکت پاداش و تشویق در نظر می‌گیرند.
حل مشکلات و اختلافات میان افراد مشغول در مجموعه
معمولاً در مجموعه‌های بزرگ و با تعداد کارکنان بالا اختلافات مشکلاتی در میان کارمندان و یا در بین کارمندان و مدیریت ایجاد می‌شود. واحد منابع انسانی در این مواقع باید نقش یک میانجی و شورای حل اختلاف را ایفا کند. به صورتی که با در نظر گرفتن منافع هر دو طرف اختلاف بتواند مشکلات آن‌ها را سر و سامان بدهد. واحد منابع انسانی در صورتی حق دخالت و ارائه راه حل در اختلافات این چنینی را دارد که در درجه اول بتواند بدون پیش داوری و قضاوت زود هنگام به ارائه نظر خود بپردازد.
همچنین بدون انجام تحقیقات درست و قبل از شنیدن سخنان هر دو طرف اختلاف به پیش داوری و قضاوت زود هنگام نپردازد. همچنین واحد منابع انسانی باید تلاش کند تا با به کار گیری راهکارهایی مؤثر در این موارد از ایجاد دوباره اختلافات در مجموعه جلوگیری کند.
آشنایی کامل با قوانین حقوق و دستمزد و مزایای کارکنان
این مسئله را نیز می‌توان از مهم‌ترین مسئولیت‌های واحد مدیریت منابع انسانی دانست. آشنایی با قانون کار و مدیریت حقوق و دستمزد در مجموعه‌ها و سازمان‌های بزرگ و توسعه یافته بر عهده واحد منابع انسانی است و عقد قراردادهای کاری در این واحد انجام می‌پذیرد. افراد در واحد منابع انسانی باید حقوق و دستمزد را برای کارکنان شفاف‌سازی کند و اطلاعات و موارد مربوط به آن‌ها را در این حوزه در اختیارشان قرار دهد. همچنین باید به شکایات و یا درخواست‌های مختلف کارکنان مجموعه در رابطه با مسائل مرتبط با حقوق و دستمزد رسیدگی کنند.
این واحد باید به پرداخت به موقع حقوق کارمندان توسط واحد حسابداری نظارت داشته باشد. همچنین مقدمات لازم را برای ایجاد پروفایل حقوقی افراد جدید سازمان و یا تسویه حساب افرادی که از مجموعه خارج می‌شوند را فراهم کند.
سخن پایانی
واحد مدیریت منابع انسانی قلب تپنده یک سازمان و یک مجموعه است. واحدی که بسیاری از امور انسانی و تعاملی در آن شکل می‌گیرد و نظارت‌ها بر منابع انسانی صورت می‌پذیرد. اگر در سازمان خود به مشکلات رفتاری یا تعاملی با افراد دیگر برخورد کردید، اگر احساس می‌کنید الگوهای کاری به خوبی برای شما تشریح نشده است، اگر احساس می‌کنید در هماهنگی با روند کاری مجموعه مشکلاتی بر سر راه شما وجود دارد و یا اگر حتی قصد استعفا از سمت خود را دارید واحد منابع انسانی مقصد شما برای بیان این مشکلات و یافتن راه حل‌هایی برای آن‌هاست.
در این مقاله از دانشگاه کسب و کار تلاش کردیم برخی از مهم‌ترین وظایف و مسئولیت‌های این واحد را تشریح کنیم. شما هم از اهمیت این واحد در مجموعه‌ها و سازمان‌های مختلف برای ما بگویید.
