دیمیتری ایوانوویچ مندلیف شیمیدان بزرگ روسیه بود. او در طول زندگی خود، تحقیقات بسیاری در زمینه‌ی شیمی و فیزیک انجام داد. بزرگترین دستاورد او پایه‌گذاری جدول تناوبی و کشف و طبقه‌بندی عناصر آن بود. شیوه‌ی نوینی که او در این دسته‌بندی انجام داد موجب شد خواص شیمیایی مواد در یک گروه به صورت عمودی تکرار شود که این ویژگی در نوع خود قابل تحسین بود.
جالب است بدانید، ایده‌ی تدوین جدولی از عناصر و مواد شیمیایی، از دوران یونان باستان و حتی قرون وسطی وجود داشت. در حقیقت مندلیف کسی بود که تمام این ایده‌ها را جمع‌آوری کرد و بسط و گسترش داد. ما در این مقاله از دانشگاه کسب و کار به بررسی تاریخچه جدول مندلیف می‌پردازیم و زندگینامه خالق آن را شرح می‌دهیم.
سال‌های ابتدایی زندگی دیمیتری مندلیف
دیمیتری ایوانوویچ مندلیف، پدر علم شیمی مدرن، در 8 فوریه سال 1834 در یکی از روستاهای نزدیک به توبولسک در کشور روسیه متولد شد. او به عنوان یکی از بزرگترین دانشمندان تاریخ، تأثیرات عمیقی بر علم شیمی و نحوه درک ما از عناصر شیمیایی گذاشت.
دیمیتری در خانواده‌ای پرجمعیت با 13 فرزند به دنیا آمد. پدربزرگ او، پاول ماکسیمویچ سوکودوف، کشیش کلیسای ارتدکس بود و پدرش، ایوان پاولوویچ مندلیف، مدیر یک مدرسه‌ی محلی بود که به تدریس علوم سیاسی، فلسفه و هنر در مدارس اطراف می‌پرداخت. زندگی در چنین خانواده‌ای با چالش‌های خاص خود همراه بود و به ویژه پس از از دست دادن بینایی پدر، بار سنگینی بر دوش مادرش، ماریا ایوانوونا، گذاشته شد.
ماریا، زنی قوی و فداکار، برای تأمین مخارج زندگی و یازده فرزند خود، چاره‌ای جز کار در کارخانه شیشه‌سازی خانوادگی نداشت. شرایط سخت کار در کارخانه و زندگی با تعداد زیاد فرزندان، دوران دشواری را برای دیمیتری و خواهر و برادرانش رقم زد. با وجود تلاش‌های بی‌وقفه مادر، تأمین نیازهای اولیه زندگی برای خانواده‌ای به این بزرگی کار آسانی نبود و سایه فقر همواره بر زندگی آن‌ها سنگینی می‌کرد.
فقدان پدر و تلخی‌های نوجوانی: غم و امید
در سن سیزده سالگی، دیمیتری با فقدان پدرش مواجه شد که تأثیر عمیقی بر او گذاشت. این فقدان بزرگ در کنار از دست رفتن کارخانه شیشه‌سازی در اثر یک آتش‌سوزی، خانواده را در شرایط بحرانی قرار داد. دیمیتری که در این زمان نوجوانی بیش نبود، طعم تلخ فقدان و سختی را به طور کامل چشید.
با این حال، در میان این تاریکی‌ها، نوری از امید نیز وجود داشت. دیمیتری از همان دوران کودکی استعداد و ذکاوت خارق‌العاده‌ای از خود نشان می‌داد و علاقه زیادی به یادگیری داشت. او با وجود مشکلات و موانع متعدد، به دنبال کسب علم و دانش بود.
تحصیلات و ورود به دنیای علم: بیداری استعداد
دوران سخت کودکی، نقش مهمی در شکل‌گیری شخصیت و روحیه دیمیتری مندلیف داشت. او از همان سنین پایین طعم تلخی و شیرینی زندگی را چشید و یاد گرفت که در برابر مشکلات خم به ابرو نیاورد. پس از مرگ پدرش، دیمیتری وارد مدرسه‌ی ژیمناسیم در شهرستان توبولسک شد و علاقه‌ی فراوانی به تحصیل و یادگیری از خود نشان داد.
پس از دوران دبیرستان، او متوجه علاقه و استعداد فراوان خود در حوزه‌ی علوم شیمی شد و تا مقطع دکترا به تحصیل در این رشته پرداخت. در سال 1856، پایان‌نامه‌ی خود را با موضوع ترکیبات آب و الکل به اتمام رساند.
تدریس و افتخارات علمی
مندلیف به خاطر دانش و استعداد خود توانست در سال‌های 1864 و 1865 در دانشگاه ایالتی سن‌پترزبورگ و مؤسسه‌ی تکنولوژی آن به تدریس بپردازد و استاد دانشگاه شود. او در این مدت افتخارات و مدال‌های علمی فراوانی از کشورهای مختلف اروپا، خصوصاً از انجمن سلطنتی انگلستان، دریافت کرد. با این حال، علاقه چندانی به تدریس نداشت و به همین علت در 17 اوت 1890 از دانشگاه سن‌پترزبورگ استعفا داد.
ادامه فعالیت‌های علمی و دستاوردها: عزم راسخ
داستان عشق ممنوعه و رسوایی طلاق مندلیف، تبعات قابل توجهی در زندگی او داشت. او از نظر اجتماعی مورد سرزنش قرار گرفت و مسیر پیشرفت علمی‌اش با چالش‌هایی روبرو شد. با این حال، مندلیف تسلیم این سختی‌ها نشد و با پشتکار به فعالیت‌های علمی خود ادامه داد و در نهایت به خاطر دستاوردهای برجسته‌اش در علم شیمی مورد تقدیر قرار گرفت.
ازدواج لیوبوف، دختر دوم مندلیف از همسر دومش، با شاعر مشهور الکساندر بلوک، پیوند دو دنیای هنر و علم را به نمایش می‌گذارد. این ازدواج می‌توانست الهام‌بخش تبادل ایده‌ها و خلاقیت‌های متقابل بین این دو زوج باشد.
سفرهای تاریخی و مدیریت اداره بین‌المللی: اعتبار و نفوذ
همراهی ولادیمیر، پسر مندلیف، در سفر تاریخی نیکولاس دوم به شرق قاره‌ی اروپا، نشان‌دهنده جایگاه و اعتبار خانواده‌ی مندلیف در میان نخبگان سیاسی آن زمان است. مندلیف پس از استعفا از دانشگاه، در سال 1893 مدیریت اداره بین‌المللی اوزان و مقیاس‌ها را برعهده گرفت و در سال 1905 عضو آکادمی سلطنتی علوم سوئد شد.
نامزدی جایزه نوبل: ناکامی در برابر نبوغ
او یک سال بعد به علت کشف ساختار تناوبی عناصر شیمیایی، نامزد دریافت جایزه نوبل شیمی از سوی کمیسیون شیمی نوبل شد. اما مخالفت‌های یکی از افراد حاضر در مراسم به نام سوانت آرنیوس مانع از انتخاب مندلیف به عنوان برنده‌ی نوبل شیمی شد. این فرد عقیده داشت انتخاب او تنها به این دلیل که ساختار عناصر را کشف کرده، قدیمی است و به درد جایزه‌ی سال 1906 نمی‌خورد.
پس از این اتفاق، مندلیف بار دیگر در سال 1907 در میان نامزدهای برنده‌ی جایزه‌ی نوبل شیمی قرار گرفت. اما این بار هم مخالفت‌های شدید آرنیوس مانع از انتخاب او شد و مندلیف را ناکام از دریافت جایزه‌ی نوبل کرد.
سال‌های پایانی زندگی
دیمیتری ایوانوویچ مندلیف در همان سال به بیماری آنفولانزا مبتلا شد و سرانجام در سال 1907 در سن 72 سالگی چشم از جهان فروبست. میراث او به عنوان پدر علم شیمی مدرن و تأثیرات عمیق او بر علم و جامعه، همواره در یادها باقی خواهد ماند.
زندگینامه دیمیتری مندلیف، داستانی از پشتکار، عشق، و چالش‌ها است که نشان‌دهنده قدرت علم و اراده انسانی در برابر مشکلات است.
دستاوردهای علمی ارزشمند دیمیتری مندلیف
دیمیتری مندلیف، پدر علم شیمی مدرن، با تحقیقات و مطالعات خود در حوزه‌های مختلف علمی، تأثیرات عمیقی بر علم و صنعت گذاشت. در زیر به برخی از دستاوردهای برجسته او اشاره می‌شود:
زندگینامه دیگر افراد موفق: اگر به مطالعه زندگینامه افراد موفق علاقه دارید توصیه می‌کنیم مقالات آگاتا کریستی، پائولو کوئلیو، فخر رازی و کوین ترودو را در رسانۀ دانشگاه کسب و کار بخوانید.
1. تدوین جدول تناوبی عناصر
- ایجاد جدول امروزی عناصر: مندلیف با تحقیقات خود، موجبات تدوین جدول امروزی عناصر را فراهم نمود.
- پیش‌بینی عناصر جدید: او وجود سه عنصر به نام‌های اکاآلومینیوم، اکابور و اکاسیلیسیم را پیش‌بینی کرد که بعدها با نام‌های گالیوم، اسکاندیوم و ژرمانیوم کشف شدند و در جدول عناصر قرار گرفتند.
2. تحقیقات در رشته‌های مختلف
- فیزیک و شیمی-فیزیک: در حوزه‌ی دانش شیمی-فیزیک، مندلیف به بررسی انبساط مایعات با گرما پرداخت و به قانونی در خصوص یکنواختی انبساط گازها دست یافت.
- کشاورزی و صنعت: او همچنین در زمینه‌های کشاورزی و صنعت مطالعه و تحقیق داشت و به بررسی کاربردهای علمی در این حوزه‌ها پرداخت.
3. تحقیقات در خصوص نفت
- بررسی منشا نفت: یکی از اقدامات مهم مندلیف، تحقیقات او در خصوص نفت بود. او به بررسی منشا آن پرداخت و به این نتیجه رسید که هیدروکربن‌ها در اعماق زمین شکل گرفته و تولید می‌شوند.
- تأثیر بر صنعت نفت: تحقیقات این دانشمند بزرگ در خصوص نفت، کمک بزرگی به ساخت اولین پالایشگاه نفتی روسیه کرد.
یادبودهای دیمیتری مندلیف: گشتی در میراث یک نابغه
دیمیتری ایوانوویچ مندلیف، پدر علم شیمی مدرن، با دستاوردهای خارق‌العاده‌اش در تاریخ علم جاودانه شده است.
در تجلیل از این نابغه، مکان‌ها، عناصر و جوایز متعددی به نام او مزین شده‌اند که هر کدام نشان‌دهنده تأثیر عمیق او بر علم و جامعه هستند.
1. انجمن اندازه‌گیری سن پترزبورگ
انجمن اندازه‌گیری سن پترزبورگ، که زمانی به عنوان “اداره اوزان و مقیاس‌ها” شناخته می‌شد، در سال 1899 به افتخار مندلیف تغییر نام یافت. مجسمه‌ای از این دانشمند فرهیخته و جدول تناوبی مشهورش در محوطه این انجمن خودنمایی می‌کند و یادآور تعهد و سهم بی‌بدیل او در علم اندازه‌گیری است.
زندگینامه دیگر افراد موفق: اگر به مطالعه زندگینامه افراد موفق علاقه دارید توصیه می‌کنیم مقالات علی انصاری، دیل کارنگی، ولادیمیر ناباکوف و بابک فردوسی را در رسانۀ دانشگاه کسب و کار بخوانید.
2. آپارتمان-موزه دمیتری مندلیف
علاقه‌مندان به تاریخ علم می‌توانند با گذری از آپارتمان-موزه دمیتری مندلیف در Twelve Collegia دانشگاه دولتی سن پترزبورگ، سفری به دنیای شخصی و علمی این نابغه داشته باشند. این آپارتمان که زمانی محل سکونت مندلیف بود، اکنون به موزه‌ای تبدیل شده و مجموعه بی‌نظیری از یادداشت‌های علمی، دست‌نوشته‌ها، وسایل شخصی و یادگاری‌های او را در معرض دید عموم قرار می‌دهد.
3. خیابان مندلیف
علاوه بر این، خیابان مندلیف (Mendeleevskaya liniya) که درست در مقابل این ساختمان قرار دارد، نام خود را از این دانشمند بزرگ وام گرفته است. گویی که در هر قدم این خیابان، یاد و خاطره مندلیف زنده نگه داشته می‌شود.
4. دانشگاه فناوری شیمی مندلیف
اما نام مندلیف فقط در زادگاهش روسیه جاودانه نشده است. دانشگاه فناوری شیمی مندلیف در مسکو، یکی دیگر از موسسات علمی برجسته روسیه است که به افتخار این دانشمند نامگذاری شده است. این دانشگاه که در سال 1898 تاسیس شد، به عنوان قطبی در زمینه آموزش و پژوهش در حوزه شیمی و مهندسی شیمی شناخته می‌شود و یادآور تعهد مندلیف به نسل‌های آینده دانشمندان و مهندسان است.
5. نامگذاری بر روی عناصر و جوایز
علاوه بر موارد ذکر شده، نام مندلیف بر روی عناصر مصنوعی 101 و 102 جدول تناوبی، معدن مندلیفیت و همچنین جایزه مندلیف که توسط آکادمی علوم روسیه اعطا می‌شود، نیز گذاشته شده است. این جوایز و نام‌گذاری‌ها گواهی بر جایگاه بی‌بدیل دیمیتری مندلیف در دنیای علم و ارادت عمیقی است که جامعه علمی به این نابغه روسی دارد.
همه چیز درباره جدول تناوبی
جدول تناوبی یا همان جدول مندلیف، نمایش جدولی عناصر شیمیایی است که به بررسی بهتر ویژگی‌ها و خصوصیات آن‌ها کمک می‌کند. این عناصر براساس عدد اتمی، آرایش الکترونی و ویژگی‌های شیمیایی خود دسته‌بندی شده و از عدد پروتونی کمتر تا عدد پروتونی بیشتر در جدول قرار گرفته‌اند.
جدول تناوبی نقش گسترده و مهمی در دانش شیمی دارد و به دانشمندان کمک می‌کند تا عناصر شیمیایی و رفتار آن‌ها را بررسی و پردازش کنند و مطابق با ویژگی آن‌ها به اکتشافات شیمیایی بپردازند.
زندگینامه دیگر افراد موفق: اگر به مطالعه زندگینامه افراد موفق علاقه دارید توصیه می‌کنیم مقالات جی کی رولینگ، احمد شاملو، استیو جابز و پیر امیدیار را در رسانۀ دانشگاه کسب و کار بخوانید.
نحوه‌ی چیدمان جدول مندلیف
عناصر شیمیایی در جدول تناوبی به دو صورت عمودی و افقی دسته‌بندی شده‌اند:
- چیدمان افقی: عناصر به صورت افقی از چپ به راست و در دوره‌های 1 تا 18 قرار دارند. هر دوره نشان‌دهنده یک سطح انرژی جدید برای الکترون‌ها است و با افزایش عدد اتمی، خصوصیات شیمیایی عناصر نیز تغییر می‌کند.
- چیدمان عمودی: دسته‌بندی عمودی آن‌ها نیز از بالا به پایین و در گروه‌های 1 تا 7 است. هر گروه شامل عناصری است که ویژگی‌های شیمیایی مشابهی دارند و رفتارهای مشابهی در واکنش‌ها نشان می‌دهند.
اکثر گروه‌های جدول تناوبی براساس ویژگی‌های شیمیایی مشترک در عناصر آن‌ها دسته‌بندی شده‌اند، مانند گروه فلزهای قلیایی، فلزهای سکه، کربن، نیتروژن، هالوژن‌ها و گازهای نجیب. علاوه بر این، عناصر جدول تناوبی براساس سایر ویژگی‌های اتمی، وزنی، الکترون‌دوستی و انرژی یونش نیز به بلوک‌ها و دوره‌های مختلف تقسیم‌بندی شده‌اند.
پیشینه‌ی تدوین جدول تناوبی: گام‌های کلیدی در تاریخ علم شیمی
1. آنتوان لاوازیه (1789)
اولین قدم‌های موفقیت‌آمیز برای تدوین جدول تناوبی در سال 1789 توسط آنتوان لاوازیه، شیمیدان فرانسوی برجسته، برداشته شد. او فهرستی از 33 عنصر شیمیایی منتشر کرد که در گروه‌های گازی، فلزی، نافلزی و خاکی دسته‌بندی شده بود. این فهرست برای اولین بار به عنوان راهگشایی برای دانشمندان دیگر مطرح شد و به آن‌ها کمک کرد تا درک بهتری از عناصر و خواص آن‌ها داشته باشند. لاوازیه با تأکید بر اهمیت روش‌های علمی و تجربی، پایه‌گذار علم شیمی مدرن شد و به‌طور مؤثری به تغییر نگرش‌ها نسبت به عناصر و ترکیبات شیمیایی کمک کرد.
2. یرمیا بنیامین ریشتر (1790)
پس از لاوازیه، یرمیا بنیامین ریشتر در سال 1790 با آزمایش‌ها و تحقیقات گوناگون، جدولی براساس وزن عناصر تهیه کرد. او با اندازه‌گیری وزن اسیدهایی که با یک مقدار مشخص باز ترکیب می‌شدند، به یک جدول وزنی ابتدایی از عناصر شیمیایی دست یافت. این جدول به دانشمندان کمک کرد تا ارتباط بین وزن و ویژگی‌های شیمیایی عناصر را درک کنند و به آن‌ها این امکان را داد که روابط بین عناصر مختلف را بهتر شناسایی کنند.
3. یوهان ولفنگ دوبرآینر (1829)
در سال 1829، یوهان ولفنگ دوبرآینر، شیمیدان آلمانی، با مطالعه‌ی عناصر شیمیایی به نتیجه جالبی رسید و پی برد که بسیاری از عناصر را می‌توان براساس ویژگی آن‌ها در سه دسته طبقه‌بندی کرد. او جرم شیمیایی لیتیم، سدیم و پتاسیم را به دست آورد و آن‌ها را در دسته‌ی فلزات واکنش‌پذیر نرم قرار داد. این اکتشاف به دانشمندان کمک کرد تا الگوهای جدیدی در رفتار عناصر شیمیایی شناسایی کنند و مفهوم قانون سه‌گانه را معرفی کرد که به شناسایی و درک بهتر روابط میان عناصر کمک کرد.
4. لئوپولد گملین
چند سال بعد، لئوپولد گملین بر اساس مطالعات خود، توانست از تقسیم‌بندی سه‌تایی ولفنگ فراتر برود و جدول گسترده‌تری خلق کند. او ده دسته‌ی سه‌تایی، سه دسته‌ی چهارتایی و یک دسته‌ی پنج‌تایی از عناصر شیمیایی را شناسایی کرد. این پیشرفت به دانشمندان این امکان را داد که عناصر را به صورت سیستماتیک‌تری بررسی کنند و به درک عمیق‌تری از روابط بین عناصر مختلف دست یابند.
5. فریدریش آگوست ککوله (1858)
در سال 1858، فریدریش آگوست ککوله به این نتیجه رسید که کربن با چهار اتم پیرامون خود ارتباط برقرار می‌کند. این اکتشاف به نام والانس یا ظرفیت الکترون‌ها شناخته شد و به درک عمیق‌تری از پیوندهای شیمیایی و رفتار عناصر کمک کرد. ککوله با این اکتشاف، به دانشمندان این امکان را داد که ساختارهای مولکولی پیچیده‌تری را طراحی و بررسی کنند و به توسعه علم شیمی آلی کمک شایانی کرد.
6. الکساندر دو شانکورتوآ (1862)
سرانجام در سال 1862، الکساندر دو شانکورتوآ نخستین جدول تناوبی را طراحی و منتشر کرد و نام آن را مارپیچ گذاشت. او عناصر موجود در جدول را براساس اعداد اتمی آن‌ها از کم به زیاد مرتب کرد و عناصر شبیه به هم را در جدول‌های نزدیک به هم قرار داد. این جدول، اگرچه مورد توجه چندانی قرار نگرفت، اما پایه‌ای برای تحقیقات بعدی شد و نشان‌دهنده‌ی تلاش‌های اولیه برای سازماندهی عناصر شیمیایی به یک سیستم منطقی بود.
7. جولیوس لوتارمیر (1864)
در سال 1864، جولیوس لوتارمیر جدولی با 44 عنصر ارائه کرد و ترکیب آن‌ها را براساس والانس عناصر قرار داد. این جدول به دانشمندان کمک کرد تا درک بهتری از روابط بین عناصر و رفتار آن‌ها در واکنش‌ها داشته باشند. پنج سال بعد، دیمیتری مندلیف با بهره‌گیری از تحقیقات دانشمندان پیشین، نسخه‌ی نخست جدول عناصر خود را منتشر کرد که به عنوان نقطه عطفی در تاریخ علم شیمی شناخته می‌شود.
زندگینامه دیگر افراد موفق: اگر به مطالعه زندگینامه افراد موفق علاقه دارید توصیه می‌کنیم مقالات لوییز هی، دبی فورد، آبراهام مازلو و لویی پاستور را در رسانۀ دانشگاه کسب و کار بخوانید.
چرا جدول مندلیف به موفقیت بیشتری رسید؟
با وجود این‌که دیمیتری مندلیف و جولیوس لوتارمیر در یک زمان و به یک شکل جدول خود را منتشر کردند، نسخه‌ی مندلیف به موفقیت بیشتری دست یافت. دلایل این موفقیت عبارتند از:
1. جای خالی برای عناصر ناشناخته
یکی از ویژگی‌های برجسته جدول مندلیف این بود که او جای عناصر ناشناخته را خالی گذاشته بود و آن‌ها را به گونه‌ای حدس زده بود. به عنوان مثال، او پیش‌بینی کرد که عناصری که هنوز کشف نشده‌اند، در مکان‌های خاصی در جدول قرار خواهند گرفت. این ویژگی به او اجازه داد تا پیش‌بینی‌هایی درباره‌ی عناصر جدید انجام دهد و به دانشمندان دیگر این امکان را داد که به دنبال کشف این عناصر ناشناخته باشند. این رویکرد نه تنها به اعتبار جدول او افزود، بلکه به عنوان یک ابزار پیش‌بینی برای تحقیقات آینده نیز عمل کرد.
2. تقسیم‌بندی براساس ویژگی‌ها
مندلیف برخلاف لوتارمیر، وزن اتم‌ها را نادیده گرفت و به جای آن، عناصر را براساس ویژگی‌های شیمیایی و رفتارهای آن‌ها تقسیم‌بندی کرد. این رویکرد به او کمک کرد تا جدول را به شکلی منطقی و کارآمدتر طراحی کند. به عنوان مثال، مندلیف عناصر را در گروه‌های خاصی قرار داد که ویژگی‌های مشابهی داشتند، مانند فلزات قلیایی و هالوژن‌ها. این دسته‌بندی به دانشمندان این امکان را داد که رفتارهای مشابه عناصر را شناسایی کرده و پیش‌بینی‌های دقیقی درباره‌ی واکنش‌های شیمیایی انجام دهند.
3. پیش‌بینی‌های دقیق
پیش‌بینی‌های مندلیف درباره‌ی ویژگی‌های عناصر ناشناخته، مانند گالیوم و اسکاندیوم، که بعدها کشف شدند، اعتبار بیشتری به جدول او بخشید. این پیش‌بینی‌ها نشان‌دهنده‌ی درک عمیق او از روابط بین عناصر و ویژگی‌های آن‌ها بود و به دیگر دانشمندان انگیزه داد تا به تحقیقات خود ادامه دهند.
ادامه‌ی راه مندلیف توسط هوراس گرووز دمینگ
مندلیف بعدها جدول تناوبی خود را گسترش داد و چند تغییر جزئی در آن ثبت کرد. در سال 1932، هوراس گرووز دمینگ دو نسخه‌ی کوتاه از جدول مندلیف منتشر کرد. آنچه امروزه به عنوان جدول تناوبی عناصر شناخته می‌شود، یکی از نسخه‌های این دانشمند است که در 18 ستون منتشر شد و در مدارس و دانشگاه‌ها مورد مطالعه قرار گرفت.
دمینگ با تمرکز بر ساختار الکترونی و ویژگی‌های شیمیایی عناصر، به تکمیل و بهبود جدول مندلیف کمک کرد. او همچنین به بررسی و اضافه کردن عناصر جدیدی که پس از مندلیف کشف شده بودند، پرداخت و به این ترتیب، جدول تناوبی به یک ابزار جامع و کارآمد در علم شیمی تبدیل شد.
چند حقیقت جالب درباره جدول مندلیف
1. ویژگی شیمیایی برخی از عنصرها هنوز ناشناخته است:
تاکنون 118 مورد از عناصر شیمیایی جدول مندلیف شناسایی و نامگذاری شده‌اند، اما ویژگی شیمیایی برخی از این عناصر همچنان ناشناخته مانده است و بنابر تحقیقات پژوهشگران، عناصر گاهی اوقات رفتارهایی متفاوت با گروه و رده‌ی شیمیایی خود نشان می‌دهند. مثلاً عنصر فلروویوم با شماره 114 که در گروه کربن‌های جامد قرار دارد، رفتاری مشابه عنصر رادون دارد که در گروه گازهای نجیب است.
2. برخی از عناصر قابلیت تغییر مکان دارند:
برخی از عناصر جدول شیمیایی مندلیف مانند هیدروژن و هلیم براساس رفتارهای خاصی که دارند، هر بار در مکان‌های متفاوتی قرار می‌گیرند. عنصر هیدروژن معمولاً بالای لیتیم قرار دارد؛ اما چون گاهی شبیه به فلوئور و کربن نیز رفتار می‌کند، جابه‌جا می‌شود و بالای آن‌ها جای می‌گیرد. جایگاه هلیم نیز در اکثر مواقع بالای عنصر نئون است، اما به دلیل شباهت آرایش الکترونی آن به بریلیم، گاهی بالای آن هم قرار می‌گیرد.
3. بالاترین عدد اتمی ناشناخته است:
با وجود این‌که علم شیمی روزبه‌روز در حال توسعه و پیشرفت است، همچنان بالاترین عدد اتمی عناصر شیمیایی غیرقابل شناسایی و مجهول است.
هرکدام از شیمیدانان در سال‌های مختلف یکی از عناصر را به عنوان عدد نهایی معرفی کردند؛ اما پیشرفت تحقیقات شیمیایی نظرات آن‌ها را نقض کرد و عددهای بالاتری را به ثبت رساند.
4. تناقضاتی درباره قرارگیری جیوه وجود دارد:
فلز واسطه به عناصری گفته می‌شود که زیرلایه‌ی d آن هنوز پر نشده است، به همین علت می‌تواند تعداد کاتیون‌ها را افزایش دهد. برخی از شیمیدانان عقیده دارند به علت این‌که جیوه می‌تواند از الکترون‌های زیرلایه خود برای تشکیل جیوه‌ی فلوئورید استفاده کند، در گروه فلزها و عناصر واسطه قرار می‌گیرد. اما عده‌ای دیگر بر این عقیده هستند که این شرایط بسیار غیرمعمول و نادر است و تنها در مواقع خاص اتفاق می‌افتد؛ به همین علت نمی‌توان جیوه را در دسته‌ی عناصر واسطه قرار داد.
5. هر چند سال عناصر تازه‌ای به این جدول افزوده می‌شود:
شاید جالب باشد بدانید آنچه امروزه به عنوان جدول عناصر شیمیایی شناخته می‌شود، در مقایسه با نسخه‌های آینده‌ی آن بسیار ناقص و محدود خواهد بود. معمولاً هر چند سال، دانشمندان شیمی بر اساس مطالعات و تحقیقات خود عناصر شیمیایی تازه‌ای کشف می‌کنند و تعداد عناصر کشف‌شده را افزایش می‌دهند. به این ترتیب جدول مندلیف قابل گسترش است و هرساله عناصر تازه‌ای به آن اضافه می‌شود. به عنوان نمونه، عناصر 113، 115، 117 و 118 از اولین عناصری هستند که بعد از سال 2011 کشف شدند و به جدول شیمیایی اضافه شدند.
6. درباره‌ی قالب حقیقی جدول مندلیف قطعیت وجود ندارد:
امروزه قالب‌های گوناگونی از جدول تناوبی وجود دارد که براساس معیارها و اشکال گوناگون تقسیم‌بندی شده‌اند. دانشمندان نمی‌توانند به طور قطعی تعیین کنند که قالب اصلی جدول مندلیف کدام است و این قالب‌هایی که اکنون وجود دارند حقیقی هستند یا صرفاً بر اساس ذهنیات و عقاید انسان‌ها تنظیم شده‌اند؟ بدیهی است این خصوصیت جدول مندلیف نیز طی سال‌های آینده به یک نتیجه‌ی قطعی می‌رسد و دانشمندان را از گمراهی واقعیت یا افسانه نجات می‌دهد.
سخن پایانی
مندلیف یکی از بزرگترین دانشمندان شیمی بود که با تحقیقات و مطالعات خود موجب شکل‌گیری یک جدول کامل از عناصر شیمیایی شد. به همین علت ما در این مقاله از دانشگاه کسب و کار به روند ایجاد جدول تناوبی پرداختیم و زندگی‌نامه‌ی خالق آن را بررسی کردیم. امروزه جدول تناوبی عناصر از اهمیت زیادی در میان مردم و دانشمندان برخوردار است و موجب پیشبرد و گسترش علم شیمی و عناصر آن شده است. سازمان ملل، سال 2019 میلادی را به علت سالگرد 150 سالگی جدول تناوبی، سال جهانی جدول تناوبی عناصر شیمیایی نامگذاری کرد.
نطر شما درباره‌ی این جدول شیمیایی چیست؟ آیا از مسیر پر پیج و خم جدول عناصر شیمیایی تا تدوین نهایی آن توسط مندلیف آگاهی داشتید؟
منبع: Wikipedia
