بسیاری از اقتصاددانان، پول و سرمایه را عامل اصلی ایجاد و تداوم شرکت‌ها و موسسات می‌دانند. براساس نظریات آن‌ها، میزان پولی که در کاری سرمایه‌گذاری می‌شود و پولی که در نهایت به عنوان سود آن بازمی‌گردد یک رابطه‌ی مستقیم دارند. یعنی به تناسب یکدیگر افزایش یا کاهش می‌یابند. بر همین اساس شرکت‌ها و کارخانه‌ها با روش‌های گوناگونی به جبران کمبودهای مالی خود می‌پردازند. یکی از این روش‌ها عرضه‌ی سهام از طریق پذیره نویسی است که در مقایسه با سایر روش‌های سرمایه‌گذاری مزایای برجسته‌تری دارد. ما در این مقاله از دانشگاه کسب و کار به مفهوم پذیره‌نویسی می‌پردازیم و مراحل سرمایه‌گذاری در آن را شرح می‌دهیم.
مفهوم پذیره نویسی
پذیره‌نویسی در لغت به معنای نوشتن و امضا کردن یک سند یا نوشته است. در واقع شما با انجام این کار متعهد می‌شوید به امری که در آن سند آمده عمل کرده و به آن پایبند باشید.
اما معنای پذیره نویسی در اصطلاح بورسی تا حدودی با معنای لغوی آن متفاوت است. به فرایند خرید اوراق بهادار از ناشر یا نماینده‌ی قانونی، و تعهد پرداخت کامل یا قسط‌بندی وجه آن در بازه‌های زمانی مختلف پذیره‌نویسی گفته می‌شود.
چرا فرایند پذیره‌نویسی به وجود آمد؟
چنان‌که پیش از این گفته شد، یکی از مهم‌ترین عوامل شکل‌گیری و رشد شرکت‌ها وجود پول و سرمایه‌ی مورد نیاز است. به همین علت در دهه‌های گذشته، بورس و بازارهای مرتبط با آن به وجود آمد تا سرمایه‌ی موردنیاز شرکت‌ها را با سرمایه‌گذاری سرمایه‌داران تامین کند. به این ترتیب شرکت‌ها و کارخانه با عرضه‌ی سهام خود در بازارهای بورسی مبلغ مورد نیاز خود را برای پیشرفت کار به دست آورده و آن را در جریان تولیدات و خدمات خود به کار می‌گیرند.
حال، اگر شرکتی پیش از شکل‌گیری و آغاز به کار خود به سرمایه نیاز داشته باشد، از فرایند پذیره نویسی استفاده می‌کند. در فرایند پذیره‌نویسی سرمایه‌گذاران متعهد می‌شوند که مبلغ مورد نیاز شرکت را برای تاسیس آن تامین کنند و به ارتقا و پیشرفت آن کمک کنند. بدیهی است که پس از تاسیس و آغاز کار شرکت، سرمایه‌گذاران می‌توانند به سود نسبتا خوبی دست یابند و پس از مدت زمان تعیین شده، اصل مبلغ خود را همراه با سود آن پس بگیرند.
روش‌های پذیره نویسی
پذیره نویسی به دو روش متفاوت صورت می‌گیرد که هرکدام از آن‌ها دارای مزایا و معایب متفاوتی برای سرمایه‌گذار و شرکت‌ها هستند. این روش‌ها عبارتند از:
روش تعهد پذیره نویسی
در روش تعهد پذیره‌نویسی علاوه بر سرمایه‌گذار و صاحب شرکت، فرد سومی وجود دارد که به او متعهد یا کارگزار می‌گویند. وظیفه‌ی این فرد این است که در صورت فروش نرفتن بخشی از اوراق بهادار و سهام شرکت در فرایند پذیره‌نویسی، آن‌ها را از ناشر یا نماینده‌ی قانونی او خریداری کند. فرد متعهد باید پیش از آغاز فرایند فروش با ثبت سند و امضا در سازمان بورس تعهد دهد که در پایان کار تمام اوراق باقی‌مانده و فروش نرفته را خریداری می‌کند.
این روش به این علت که فرایند تامین سرمایه‌ی شرکت را با موفقیت به پایان می‌رساند و تمام اوراق بهادار را به فروش می‌رساند، برای شرکت مفیدتر و سودبخش‌تر است. علاوه بر این، موجب حذف واسطه‌های خرید و فروش و کاهش ریسک سرمایه‌گذاری می‌شود.
روش بهترین کوشش
در روش بهترین کوشش برخلاف روش تعهد پذیره‌نویسی، هیچ تعهدی از جانب سازمان بورس یا سرمایه‌گذاران برای خرید اوراق فروخته نشده وجود ندارد. بلکه سازمان یا شرکتی که مسئول فروش اوراق بهادار است، بهترین کوشش و تلاش خود را می‌کند تا اوراق را به فروش برساند. با این حال این امکان نیز وجود دارد که بخشی از این اوراق بهادار به فروش نرود و تمام سرمایه‌ی مورد نیاز شرکت تامین نشود.
انتخاب هرکدام از این روش‌ها در فرایند پذیره‌نویسی به عواملی چون اهمیت و نوع شرکت‌ها، تقاضای فروشنده، وجود کارگزار یا متعهد و تایید سازمان بورس بستگی دارد.
تفاوت‌های پذیره‌نویسی با عرضه اولیه
تا این بخش از مقاله‌ی دانشگاه کسب و کار با مفهوم کلی پذیره نویسی و روش‌های آن آشنا شدیم. اکنون قصد داریم به یک پرسش مهم پاسخ دهیم و آن این است که: تفاوت پذیره‌نویسی و عرضه اولیه در چیست؟ و هرکدام از آن‌ها چه مزایا و معایبی نسبت به یکدیگر دارند؟
منظور از عرضه اولیه چیست؟
پیش از آشنایی با تفاوت‌های پذیره‌نویسی و عرضه اولیه لازم است با مفهوم آن‌ها آشنا شویم. عرضه اولیه به فرایندی گفته می‌شود که طی آن یک شرکت برای اولین بار سهام خود را در بورس عرضه می‌کند. این شرکت ممکن است طی چند ماه گذشته تاسیس شده باشد یا اینکه چند سال سابقه‌ی کار و فعالیت داشته باشد. به این ترتیب 5 تا 10 درصد از سهام خود را برای اولین بار در بورس عرضه می‌کند و سود بسیار زیادی برای خود و سرمایه‌گذارانش به ارمغان می‌آورد.
این در حالی است که در فرایند پذیره‌نویسی، سرمایه‌گذار به تامین سرمایه‌ای می‌پردازد که یک شرکت برای تاسیس خود نیاز دارد. یعنی آن شرکت هنوز وجود ندارد ولی قصد دارد با فروش سهام و اوراق بهادار، پول مورد نیازش را برای تاسیس و بنیان‌گذاری خود تامین کند.
براساس این تعاریف، پذیره‌نویسی و عرضه اولیه در چهار مورد با هم تفاوت دارند که عبارتند از؛
فعالیت شرکت
مهم‌ترین تفاوت پذیره نویسی و عرضه اولیه در زمان تاسیس شرکت است. در عرضه اولیه ممکن است چند ماه تا چند سال از تاسیس یک شرکت گذشته باشد، در حالی که برای اولین بار سهام خود را در بازار بورس عرضه کرده است. اما شرکت‌هایی که در پذیره‌نویسی ثبت‌نام می‌کنند هنوز تاسیس نشده‌اند و برای تامین منابع مالی و سرمایه‌ی مورد نیاز خود اقدام به فروش اوراق بهادار و جذب سرمایه‌گذار کرده‌اند.
قیمت سهام و اوراق بهادار
معمولا در فرایند پذیره‌نویسی، مبلغ دقیق سرمایه برای تاسیس شرکت و تعداد سهام آن توسط یک یا چند کارشناس مشخص می‌شود. سپس به ازای هر سهم مبلغ ثابت و مشخصی (1000 ریا‌ل به ازای هر سهم) تعیین می‌شود. این در حالی است که در عرضه اولیه محدوده‌‌ی قیمت خاصی برای تعدادی از شرکت‌کنندگان تعیین می‌شود و قیمت اصلی آن پس از اتمام خرید مشخص می‌شود.
مثلا اگر یک میلیارد از سهام شرکت در بورس عرضه شود و پنج هزار نفر در خرید آن شرکت کنند، به هر کد بورسی مبلغ دویست هزار تومان اختصاص می‌یابد. و اگر 1500 نفر برای خرید آن ثبت‌نام کنند، به هر کد بورسی مبلغی حدود 666 هزار تومان اختصاص می‌یابد. به این ترتیب قیمت سهام در عرضه اولیه براساس تعداد سرمایه‌گذاران و مبلغ عرضه‌شده‌ی شرکت‌ها تعیین می‌شود و قیمت ثابت و مشخصی ندارد.
مهلت ثبت سفارش
مهلت ثبت سفارش و خرید اوراق بهادار در فرایند پذیره‌نویسی یک ماه است. اما برای فرایند فروش عرضه اولیه سهام فقط یک روز تعیین می‌شود و معاملات خرید و ثبت سفارش آن تنها در ساعات کاری بورس در همان روز انجام خواهد شد. پس از آن امکان و خرید و فروش تا باز شدن نماد از بین می‌رود و دیگر به همان قیمت اولیه قابل خرید نخواهد بود.
زمان بازگشایی نماد
از آن‌جا که پذیره‌نویسی برای تامین منابع مالی شرکت‌ها پیش از تاسیس انجام می‌شود، بازگشایی آن به طی مراحل طولانی اخذ مجوز و آغاز کار شرکت بستگی دارد. این فرایند ممکن است تا چند ماه و حتی چند سال طول بکشد. در حالی که نماد عرضه اولیه یک روز پس از فرایند فروش آن در بورس بازگشایی می‌شود و قابلیت خرید و فروش دارد.
مراحل پذیره نویسی از ابتدا تا پایان
1. طرح اعلامیه
پس از اینکه موسسان شرکت تصمیم گرفتند از طریق پذیره‌نویسی به تامین منابع مالی خود بپردازند، در نخستین گام باید طرح پذیره‌نویسی را تهیه کنند. سپس آن را به امضای موسسان شرکت می‌رسانند و طرح را همراه با اساسنامه و اظهارنامه‌ی شرکت به اداره‌ی ثبت شرکت‌ها می‌برند.
اداره‌ی ثبت شرکت‌ها موظف است تمام مدارک را با دقت مطالعه کند و با تطبیق اساسنامه‌ی آن با قوانین تجارت، مجوز لازم برای پذیره‌نویسی را صادر کند. پس از طی این مراحل، اعلامیه‌ی پذیره‌نویسی با ذکر جزئیات مربوط به روند کار و مدارک لازم برای سرمایه گذاری در روزنامه‌ی کثیرالانتشار مشخصی چاپ می‌شود.
- برخی از اطلاعات لازم برای طرح پذیره‌نویسی
- نام شرکت به همراه نوع فعالیت آن
- نشانی شعبه یا شعبه‌های شرکت
- مدت زمان لازم برای اخذ مجوز و ثبت شرکت
- اطلاعات مربوط به هویت، تحصیل و سابقه‌ی کاری موسسان شرکت
- مبلغ دقیق سرمایه‌ی نقدی و غیرنقدی شرکت به همراه سرمایه مورد نیاز برای تاسیس آن
- تعیین حداقل تعداد سهام برای شرکت در پذیره‌نویسی و حداقل مبلغ لازم برای پیش‌پرداخت‌ها
- زمان پذیره نویسی
- نحوه‌ی تخصیص اوراق بهادار شرکت به سرمایه‌گذاران و پذیره‌نویسان
2. برگزاری پذیره‌نویسی
پس از آن‌که مدت زمان و مبلغ لازم برای خرید اوراق بهادار در فرایند پذیره‌نویسی مشخص شد، سرمایه‌گذاران با توجه به سرمایه و تحلیل‌های خود می‌توانند در آن شرکت کنند. آن‌ها باید در مدت زمان تعیین‌شده، برگه‌ی تعهد خرید سهم را امضا کنند. سپس مبلغی را به عنوان پیش پرداخت به حساب بانکی شرکت واریز کنند (چیزی حدود 35 درصد از کل مبلغ تعهد شده)
برگه‌ی تعهد سهم در پذیره نویسی دو نسخه دارد. یکی از آن‌ها به عنوان سند و مدرک نزد بانک مربوطه باقی می‌ماند و نسخه‌ی دوم همراه با رسید مبلغ واریزشده، با امضا و مهر بانک به پذیره‌نویس تحویل داده می‌شود.
3. طی‌کردن مراحل اخذ مجوز برای تاسیس شرکت
پس از پایان زمان تعیین شده برای فرایند پذیره‌نویسی، موسسان شرکت باید به دنبال مجوزهایی برای آغاز کار خود باشند. بدون صدور این مجوزها از سوی سازمان‌های مربوطه، شرکت نمی‌تواند فعالیت خود را آغاز کند. به این ترتیب این مرحله از اهمیت بالایی برخوردار است و به نوعی مهر تاییدی بر آغاز کار است. مراحل اخذ مجوز ممکن است بین یک تا چند ماه طول بکشد.
4. تشکیل مجمع عمومی و تاسیس شرکت
پس از اخذ مجوزهای لازم برای تاسیس شرکت، موسسان آن باید با درج آگهی در روزنامه‌ها از پذیره‌نویسان خود دعوت کنند تا در مجمع عمومی شرکت کنند. در مرحله‌ی اول این مجمع، حضور نیمی از پذیره‌نویسان و در مرحله‌ی دوم حضور یک سوم آن‌ها الزامی است. علاوه بر این، موسسان و صاحبان شرکت نیز باید در این جلسات شرکت کنند. آن‌ها کلیه‌ی سهام شرکت را پذیره‌نویسی می‌کنند و مبالغ نهایی را از پذیره‌نویسان و سهامداران اخذ می‌کنند. سپس طرح‌ها و اساس‌نامه‌ها را مطرح می‌کنند تا آن‌ها را براساس رای و نظر حاضران تصویب کنند.
پس از طی تمام این مراحل شرکت تاسیس می‌شود و براساس نظرات سهامداران به روند کار خود ادامه می‌دهد. بدیهی است که پذیره‌نویسان پس از رشد شرکت و سودبخشی آن می‌توانند سود سرمایه‌گذاری خود را دریافت کنند. اصل پول خود را نیز می‌توانند پس از گذشت زمان تعیین‌شده در تعهدنامه‌ی پذیره نویسی، به همراه سود و زیان آن پس بگیرند.
مزایای پذیره نویسی
سرمایه‌گذاری با حداقل میزان سرمایه
پذیره‌نویسی یکی از روش‌های خوب سرمایه‌گذاری است که می‌تواند برای بسیاری از افراد جامعه مفید و سودبخش باشد. هر سهم در فرایند پذیره‌نویسی قیمتی معادل با هزار ریا‌ل دارد. بر همین اساس شما با حداقل سرمایه‌ای که دارید می‌توانید در فرایند آن شرکت کنید و علاوه بر سودبخشی خود، باعث تاسیس و رشد یک شرکت مفید در جامعه شوید.
پذیره نویسی تمام سرمایه‌های بزرگ و کوچک را جمع‌آوری می‌کند تا به وسیله‌ی آن‌ها یک هدف بزرگ، یعنی بهبود اقتصاد کشور با کارآفرینی و تاسیس شرکت را تحقق بخشد. به این ترتیب با سرمایه‌گذاریِ حداقل پول و سرمایه‌ی خود می‌توانید موجبات شکل‌گیری یک شرکت بزرگ را فراهم آورید.
خرید سهام شرکت‌ها با پایین‌ترین قیمت
یکی از مهم‌ترین مزایای پذیره‌نویسی، فرصت فوق‌العاده‌ی خرید سهام در پایین‌ترین قیمت آن است. چرا که سهام شرکت‌ها در پذیره نویسی به ارزش اسمی آن به فروش می‌رود. مثلا هر سهم ممکن است ده هزار تومان یا حتی صد هزار تومان قیمت داشته باشد. در حالی که ارزش اسمی آن در پذیره‌نویسی، هزار ریا‌ل به ازای هر سهم است.
به این ترتیب پذیره‌نویسان می‌توانند با کمترین سرمایه در مالکیت سهام شرکت سهیم باشند و بعدها در سود ماهانه و سالانه‌ی آن‌ها نیز شریک شوند.
دریافت بیشترین سود با کمترین میزان ریسک
معمولا شرکت‌هایی که طی فرایند پذیره‌نویسی تاسیس می‌شوند، در مدت زمان کوتاهی به سود نسبتا بالایی دست می‌یابند. خصوصا در ابتدای کار که تمام توان و تلاش موسسان و کارکنان شرکت برای رشد و پیشرفت آن متمرکز شده است. یکی از پذیره‌نویسی های سودمند اخیر، پذیره‌نویسی شرکت تامین سرمایه دماوند بود که سودی 1400 درصدی نصیب پذیره‌نویسان خود کرد.
علاوه بر این، از آنجایی که سهام شرکت‌ها در پذیره نویسی با کمترین قیمت عرضه می‌شود، ریسک سرمایه‌گذاری و ضرر و زیان را برای پذیره‌نویسان کاهش می‌دهد. چرا که معمولا امکان پایین‌تر آمدن قیمت سهام از قیمت اولیه‌ی آن در پذیره‌نویسی وجود ندارد.
امکان خرید حجم‌های بالا در فرایند پذیره نویسی
اگر تعداد شرکت‌کنندگان و پذیره‌نویسان در خرید سهام یک شرکت از طریق پذیره‌نویسی کم باشد، شما می‌توانید حجم بالایی از سهام را خریداری کنید. هرچه سهام شما در بازارهای سرمایه‌گذاری بیشتر باشد، میزان سود نهایی شما نیز بیشتر خواهد شد. این در صورتی است که در خرید عرضه اولیه یا حتی خرید سهام بورس پس از بازگشایی نماد، امکان خرید حجم بالا وجود ندارد و سهام به تعداد شرکت‌کنندگان تقسیم می‌شود. به این ترتیب این مزیت پذیره‌نویسی موجب سود بیشتر پذیره‌نویسان در روند تاسیس و فعالیت شرکت‌ها می‌شود.
سخن پایانی
ما در این مقاله از دانشگاه کسب و کار به بررسی فرایند پذیره نویسی پرداختیم و تفاوت‌های آن را با عرضه اولیه شرح دادیم. مهم‌ترین ویژگی پذیره‌نویسی که موجب تفاوت آن با سایر روش‌های سرمایه‌گذاری می‌شود این است که پیش از تاسیس شرکت صورت می‌گیرد تا سرمایه‌ی مورد نیاز شرکت را برای تاسیس آن فراهم کند. به همین علت سرمایه‌گذاری در آن مزایای زیادی برای پذیره‌نویسان دارد. چرا که امکان خرید سهم با حداقل قیمت را فراهم می‌کند و پس از بازگشایی، آن‌ها را به سود چند برابری می‌رساند.
اگر قصد دارید از این طریق سرمایه‌گذاری کنید، می‌توانید با اندکی جست‌وجو در اینترنت یا خرید روزنامه‌های کثیرالانتشار، از آخرین اعلامیه‌های پذیره‌نویسی و مهلت شرکت در آن‌ها آگاهی یابید. در پایان، خواننده‌ی نظرات ارزشمند شما در خصوص پذیره‌نویسی و مزایای سرمایه‌گذاری از طریق آن هستیم.
