در رابطه با هوش هیجانی چه میدانید؟ فرق هوش هیجانی یا همان EQ با IQ چیست؟ چه افرادی دارای هوش هیجانی بالا هستند و چه کسانی نیاز به تقویت آن دارند؟ آیا نشانه‌های هوش هیجانی بالا و پایین را می‌شناسید؟ به نظر شما اهمیت هوش هیجانی برای کارمندان و مدیران در یک محیط اداری چیست؟ در این مقاله از دانشگاه کسب و کار سعی کرده‌ایم تا به سؤالات بسیاری در رابطه با هوش احساسی هیجانی پاسخ دهیم پس ادامه‌ی این مطلب را از دست ندهید.
در سال‌های اخیر مفهوم هوش هیجانی به خصوص در محیط‌های کاری و برای استخدام کارمندان جدید از سوی واحد منابع انسانی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. برخی از محققان معتقدند که کارمندانی که از میزان هوش هیجانی بالاتری نسبت به بقیه برخوردارند. حتی از افرادی که وظیفه شناسی بیشتری دارند عملکردشان بهتر است. همچنین افراد در جایگاه مدیریت با هوش هیجانی بالا بسیار بهتر از افرادی که از IQ بالایی برخوردارند ولی EQ آن‌ها به میزان قابل قبول نیست بهتر عمل می‌کنند.
امروزه همه میزان اهمیت این نوع از هوش را می‌دانند. اینکه تنها بهره هوشی IQ برای موفقیت در امور کافی نیست و شما احتیاج به قدرت کنترل هیجانات دارید. همچنین توانایی اتخاذ بهترین تصمیم‌ها در زمان هیجان و هنگامی که درگیر احساسات مختلف از جمله خشم و ناراحتی هستید از جمله ویژگیهای مهم برای یک فرد موفق در محیط کار و یا در جایگاه مدیریت است.
در ابتدا به توضیح مختصری از هوش هیجانی یا همان EQ بپردازیم.
هوش هیجانی یا EQ چیست؟
هوش هیجانی همان‌طور که از نامش پیداست مفهومی در رابطه با هیجانات ما و قدرت تنظیم و کنترل آن‌هاست. EQ یا همان هوش احساسی هیجانی به این معنی است که ما توانایی تشخیص و درک رفتار دیگران و مدیریت هیجانات خود در رابطه با انواع مسائل بیرونی و درونی را داشته باشیم. افرادی که دارای هوش هیجانی بالایی هستند، در رفتار با انسان‌ها و در تعاملات اجتماعی خردمندانه و با کنترل رفتار می‌کنند. آن‌ها می‌توانند انگیزه دیگران را از رفتارهایشان درک کنند و انگیزه‌های خود را به خوبی بیان کنند. این اصطلاح، اصطلاحی گسترده و فراگیر است که مجموعه‌ای از مهارت‌ها و تخصص‌ها را در رابطه با کنترل و نحوه‌ی برخورد و رویارویی با انواع عواطف و هیجانات درونی و بیرونی در برمی‌گیرد. عواطف و هیجاناتی که می‌توانند متعلق به ما یا اطرافیانمان باشند.
اصطلاح هوش هیجانی برای اولین بار در دهه 1990 وارد علوم رفتارشناسی و روانشناسی شد و تعریفی از آن توسط جان مایر و پیتر سالووی بیان شد. همچنین دانیل گلمن یکی از متخصصان علوم رفتاری بود که نظریه‌هایی را در رابطه با هوش هیجانی و ارتباطش با سازمان‌ها و کار کردن بیان کرد. او نویسنده کتاب «کار کردن به وسیله هوش هیجانی» است.
تفاوت میان هوش هیجانی یا EQ و IQ چیست؟
در این بخش قصد داریم به بیان مختصر تفاوت‌های میان هوش هیجانی و هوش عمومی یا همان EQ و IQ بپردازیم. در واقع محققان معتقدند که همه‌ی ما ترکیبی از این دو هوش را در وجود خود داریم. هوش هیجانی به ما توانایی استفاده از هوش عمومی یا IQ را میدهد. در اصل ما برای استفاده درست و بهره‌مندی از هوش عمومی خود نیاز به EQ یا همان هوش احساسی هیجانی داریم. این EQ است که به ما می‌گوید چطور رفتار کنیم و تعاملات اجتماعی و کاری ما را شکل میدهد.
به همین دلیل است که افراد با هوش عمومی متوسط و هوش احساسی هیجانی بالا نسبت به افراد با هوش هیجانی پایین و IQ بالا افراد موفق تری هستند و عملکرد بهتری در زندگی دارند.
این دو هوش در واقع لازم و ملزوم یکدیگر هستند و هر کدام از آن‌ها بدون وجود دیگری برای رسیدن به موفقیت در زندگی کافی نیستند.
تعریف دانیل گلمن از هوش هیجانی
دانیل گلمن در تعریفی که از هوش هیجانی ارائه داده است می‌گوید:
این هوش شامل توانایی‌ها و مهارت‌هایی فردی است. مهارت‌هایی همچون ایجاد انگیزه برای خود، داشتن تلاش و پشتکار حتی پس از شکست و در شرایط سخت و دشوار، قدرت کنترل رفتارهای تنش آمیز و تکانشی افراد، کنترل و تنظیم هیجاناتی مثل خشم و شادی، توانایی کنترل و مهار اضطراب و استرس بر قدرت تصمیم گیری و تفکر، توانایی همدلی و تعاملات مؤثر با دیگران و امید به زندگی و اتفاقات روشن در دسته این هوش قرار می‌گیرند.
گلمن همچنین در تکمیل این تعریف بیان می‌کند:
هوش هیجانی مجموعه‌ای از توانایی‌ها و مهارت‌هایی است که کمک می‌کند هیجانات و عواطف را در خودمان و اطرافیان تشخیص دهیم و آن‌ها را کنترل و تنظیم کنیم.
دانیل گلمن در تعریف خود از هوش هیجانی آن را به پنج مؤلفه اصلی تقسیم می‌کند.
خودآگاهی یا آگاهی از خویشتن:
به عنوان اولین مؤلفه هوش هیجانی به خودآگاهی اشاره می‌کند. خودآگاهی و شناخت خویشتن به معنی شناخت ویژگی‌ها و نقاط ضعف و قوت خود. فردی که دارای EQ مناسب است می‌تواند انگیزه‌های خود و دیگران را بشناسد. همچنین تأثیر اعمال و رفتار خود بر اطرافیان را در نظر داشته باشد.
خود مدیریتی یا خود تنظیمی:
خود مدیریتی یا خود تنظیمی به این معنی است که توانایی کنترل اختلالات رفتاری و لحظه‌ای خود را داشته باشید و اجازه ندهید که در موقعیت‌های مختلف مزاحم شما بشوند.
خود انگیزشی:
خود انگیزشی یعنی بتوانیم برای خود ایجاد انگیزه کنیم و رسیدن به اهداف به ما انگیزه بدهد. همچنین شکست و ناکامی‌های مسیر نتوانند ما را از گردونه خارج کند.
همدلی و درک عواطف دیگران:
همان‌طور که از عنوان مشخص است این توانایی به معنی درک احساسات و عواطف درونی دیگران و توان واکنش درست به آن‌هاست.
ایجاد ارتباط صحیح با دیگران:
توانایی ایجاد ارتباط مؤثر با دیگران و تعاملات اجتماعی درست با اطرافیانمان. اینکه بتوانیم روابط خود را با دیگران صمیمی کنیم.
نشانه‌های هوش هیجانی بالا چیست؟
برای تشخیص میزان EQ و اینکه بدانید دارای هوش هیجانی بالایی هستید یا خیر نشانه‌هایی وجود دارد. نشانه‌هایی که به طور معمول در هر فردی با EQ بالا مشاهده می‌شود. در ادامه به برخی از ویژگیهای این افراد اشاره می‌کنیم. اگر در زمینه کسب و کار مشغول هستید و یا تصمیم به جذب نیرو دارید برخی از این نشانه می‌توانند به شما در شناخت و تشخیص میزان EQ متقاضیان کمک کند. پس ادامه مطلب را از دست ندهید.
هوش هیجانی به افراد توان مدیریتی و رهبری میدهد
گلمن در معرفی مدیران موفق و اشاره به خصوصیات آن‌ها بیان می‌کند؛ افرادی که در دسته رهبران بزرگ و مدیران تأثیرگذار قرار می‌گیرند معمولاً یک ویژگی مشترک دارند. این افراد از هوش هیجانی بالایی برخوردارند. به این معنی که توانایی‌هایی از قبیل تعاملات مؤثر با اطرافیان، کنترل هیجانات آنی و عواطف، توان تصمیم گیری درست در لحظه بدون دخالت دادن عواطف لحظه‌ای و به دور از ایجاد اختلال در این افراد تقویت شده است. گلمن در این زمینه به تحقیقات میدانی پرداخت و دسته‌ای از افراد عادی و رهبران و مدیرانی که دارای جایگاه ویژه‌ای هستند را از لحاظ میزان EQ با یکدیگر مقایسه کرد. وی در جریان این تحقیقات دریافت که درصد بالایی از تفاوت‌های این افراد که منجر به موفقیت در دسته دوم شده است نه مربوط به IQ بلکه مرتبط با میزان EQ آن‌هاست.
تلاش می‌کنند فردی با اخلاق و مهربان باشند
معمولاً کسانی که از میزان هوش هیجانی بالایی برخوردارند افرادی هستند که همواره تلاش می‌کنند تا به درستی زندگی کنند. هویت اخلاقی افراد به عنوان بخشی برای تشخیص میزان EQ آن‌ها در نظر گرفته می‌شود. افرادی که دارای EQ بالایی هستند سعی دارند تا در زندگی به عنوان فردی با اخلاق و مهربان شناخته شوند. آن‌ها رفتار خود را رصد می‌کنند و در کنترل رفتار خود و نحوه برخوردشان با دیگران تسلط دارند. البته ممکن است گاهی در این تلاش موفق نباشند؛ اما به پرورش بخش اخلاقی و پاک وجودشان علاقه نشان می‌دهند. همچنین می‌خواهند تعاملات درستی با اطرافیان داشته باشند.
از ملاقات و آشنایی با افراد جدید لذت می‌برند
افرادی که دارای EQ بالایی هستند از ملاقات و آشنایی با افراد جدید لذت می‌برند. آن‌ها برای شناخت افراد جدید و دانستن مطالب جدید در رابطه با آن‌ها کنجکاو هستند و به صحبت در رابطه با ویژگیهای افراد مختلف علاقه‌مند هستند. این مسئله یکی از مهمترین معیارها برای شناخت فردی با EQ بالاست. علاقه‌مندی به شناخت غریبه‌ها و شنیدن داستان آن‌ها به نوعی می‌تواند نشانگر میزان همدلی این افراد و پذیرش احساسات و صحبت‌های اطرافیان باشد. این افراد معمولا در مواجهه با غریبه‌ها و کسانی که شناخت زیادی از آن‌ها ندارند زیاد سؤال می‌پرسند. همچنین کنجکاو هستند تا ویژگیهای جدید دیگران را بشناسند.
خودآگاهی خوبی دارند و ویژگیهای خود را می‌شناسند
این دسته از افراد به شناخت خوبی از خودشان دست یافته‌اند. آن‌ها نقاط قوت و ضعف خود را به خوبی می‌شناسند. افرادی که هوش هیجانی بالایی دارند می‌دانند در چه اموری قوی هستند و از پس کدام کارها به خوبی برمی‌آیند. همچنین آن‌ها از ضعف‌های خود با خبرند و به طور دقیق می‌توانند آن‌ها را بیان کنند؛ اما باید توجه داشته باشید که نقاط ضعف هیچ‌گاه آن‌ها را متوقف نمی‌کند. آن‌ها انگیزه‌ی بالایی برای برطرف ساختن نقاط ضعف خود و تقویت نقاط قوت خود دارند. اگر از آن‌ها در رابطه با مهارت‌هایشان بپرسید اطلاعات کاملی به شما می‌دهند. این دسته از افراد به خوبی می‌دانند که در چه زمینه‌هایی نیاز به آموزش و یادگیری بیشتر دارند و از بیان این مسئله واهمه ندارند.
در رابطه با عکس العمل کارها فکر می‌کنند
افرادی که از EQ بالایی برخوردارند به راحتی می‌توانند عکس العمل مناسب را تشخیص دهند. آن‌ها معمولاً کمتر به رفتار دیگران عکس العمل می‌دهند و در این باره نیز بسیار فکر می‌کنند. به این معنی که هنگام برخورد با کنش دیگران می‌توانند به خوبی انگیزه و هیجانات طرف مقابل را درک کنند و به درستی در رابطه با واکنش متقابل صحیح در برابر آن تصمیم گیری کنند. همچنین این دسته افراد به خوبی می‌توانند عکس العمل افراد دیگر را در رابطه با مسائل مختلف پیش بینی کنند. برای مثال آن‌ها در هنگام صحبت و انواع تعاملاتی که با دیگران دارند به درک متقابلی نسبت به هیجانات و عواطف شکل گرفته شده در آن موضوع خاص می‌اندیشند.
افراد با هوش هیجانی بالا از کمال‌گرایی دوری می‌کنند
معمولاً افرادی که هوش احساسی هیجانی بالایی دارند کمال‌گرا نیستند؛ و برعکس، یعنی افرادی که کمال‌گرا هستند EQ بالایی ندارند. کسانی که از EQ بالایی برخوردار هستند به خوبی می‌توانند واقعیات را بپذیرند. به همین دلیل آن‌ها هیچ‌گاه به سمت تمایلات کمال طلبی گرایش ندارند؛ چرا که به خوبی می‌دانند کمال مطلق وجود ندارد. آن‌ها موفقیت‌های هر چند اندک خود را نیز می‌پذیرند و با اشتباهات کوچک کنار می‌آیند. افرادی که دارای میزان EQ پایینی هستند معمولاً کمال طلبند و همین مسئله منجر می‌شود تا رویارویی با مشکلات جزئی در مسیر و یا نرسیدن به کمال مطلق احساس ناخوشایندی به آن‌ها بدهد و باعث شود که انگیزه خود را برای تلاش در مسیر از دست بدهند.
توانایی تشخیص و توضیح احساساتشان را دارند
افراد با میزان EQ بالا به خوبی می‌توانند عواطف و احساساتشان را تشخیص دهند. همان‌طور که میدانیم همه‌ی ما انسان‌ها در طول شبانه روز احساسات و عواطف متنوع را دریافت و تجربه می‌کنیم. اما بسیاری از ما توان تشخیص و درک نوع احساسمان و دلیلی که دچار این احساس شده‌ایم را نداریم. یکی از نشانه‌ها و ویژگیهای بارز افرادی که از سطح هوش هیجانی بالایی برخوردارند این است که آن‌ها به راحتی می‌توانند احساس خود اعم از خشم، دلخوری، افسردگی و یا شادی را تشخیص و توضیح دهند. همچنین در همین راستا پس از تشخیص می‌توانند به درک و هدایت درست احساسات خود بپردازند و آن‌ها را جهت دهی کنند.
زندگی آن‌ها از تعادل خوبی برخوردار است
هوش هیجانی بالا به انسان اهمیت وجود تعادل و توازن در زندگی را گوشزد می‌کند. یکی از مهمترین ویژگیهای افراد با EQ بالا این است که در زندگی شخصی و کاریشان تعادل خوبی برقرار کرده‌اند. این افراد به خوبی توازن را میان کار، زندگی شخصی و تفریحاتشان ایجاد می‌کنند. شاید گاهی قادر به انجام این اهداف نباشند؛ اما به خوبی از اهمیت این مسئله در زندگی خود آگاهند. آن‌ها تمام تلاششان را می‌کنند تا هر چیزی در زندگی‌شان سر جای خودش باشد. این افراد اصولاً خواب کافی دارند، به خوبی و در تایم مناسب و مشخصی غذا می‌خورند، به تفریحات خود می‌رسند، زمانی را به خانواده و دوستانشان اختصاص می‌دهند و وضعیت شغلی‌شان را نیز به خوبی مدیریت می‌کنند.
توان گذر از اشتباهات خود را دارند
افراد دارای هوش احساسی هیجانی بالا می‌توانند از اشتباهات و شکست‌های خود عبور کنند. آن‌ها به خوبی با این واقعیت کنار آمده‌اند که باید اشتباهات را کنار گذاشت و تنها از آن‌ها درس گرفت. افرادی که از EQ بالایی برخوردارند شکست‌های خود را به تجربیات مفید تبدیل می‌کنند، آن‌ها توان سازگاری و کنار آمدن با شرایط را دارند و با ماندن در اشتباهات گذشته انگیزه خود را از دست نمی‌دهند.
این افراد با خودآگاهی کافی و خودباوری بالایی که دارند می‌توانند همواره برای خود انگیزه سازی کنند و اجازه نمی‌دهد شکست‌های کوچک بتوانند آن‌ها را از ادامه مسیر بازدارند. البته این به معنی فراموش کردن اشتباهات و شکست‌های گذشته نیست بلکه باید تلاش کنید تا پس از هر شکست از زمین برخیزید و ادامه دهید.
افراد با هوش هیجانی بالا به راحتی تغییرات را می‌پذیرند
بسیاری از افراد از ایجاد تغییرات در زندگی خود هراس دارند. ایجاد تغییرات در زندگی را به راحتی نمی‌پذیرند و ترجیح می‌دهند از دایره امن زندگی خود خارج نشوند؛ اما افرادی که از هوش هیجانی بالایی برخوردارند از ایجاد تغییرات و حرکت در زندگی استقبال می‌کنند. آن‌ها از سکون و در جا زدن در زندگی بیزارند و معتقدند انسان برای پیشرفت در مسیر زندگی و در مسیر شغلی و کاری نیاز به رویارویی با تغییرات دارد.
این دسته افراد از انعطاف پذیری خوبی برخوردارند و به راحتی می‌توانند خود را با تجربیات جدید و نو در زندگی وفق دهند. افرادی که از تغییرات ترس دارند و در مقابل رویارویی با تجربیات جدید در زندگی مقاومت می‌کنند از موفقیت و خوشبختی بازمی‌مانند.
تعاملات خوبی با اطرافیان دارند
یکی از نشانه‌ها و ویژگیهای افرادی که از هوش هیجانی یا همان EQ بالایی برخوردار هستند این است که در تعاملات اجتماعی و در برخورد با دیگران موفق هستند. آن‌ها روابط مؤثر و راضی کننده‌ای با دیگران دارند و با آن‌ها احساس همدلی می‌کنند. اگر روحیه همدردی با دیگران در شما بالاست، از کمک به افراد دیگر هر چند که غریبه باشند لذت می‌برید، از ایجاد ارتباط نزدیک با دوستانتان خشنود هستید و اگر دوستی را در خیابان ببینید برای سلام و احوال پرسی با او پیش قدم می‌شوید، این‌ها همه نشانه‌هایی بر وجود هوش احساسی هیجانی بالا در شماست.
اگر با صبر و حوصله به دیگران کمک می‌کنید و به دنیای اطراف و اطرافیانتان به میزان کافی توجه دارید، شما از EQ بالایی نسبت به درصد زیادی از مردم بهره می‌برید.
توانایی برخورد مناسب با افراد سمی را دارند
یکی از نشانه‌ها و ویژگی‌هایی که به هوش احساسی هیجانی یا همان EQ بالا تعبیر می‌شود توان برخورد منطقی و مناسب در موقعیت‌های تنش زاست. به عبارت دیگر میتوان گفت که این افراد آداب معاشرت را به خوبی بلد هستند. افرادی که از EQ بالایی برخوردارند به خوبی می‌دانند که چطور باید با افراد سمی برخورد کنند. آن‌ها به ندرت از کوره در می‌روند و کم پیش می‌آید که کنترل اوضاع را به دلیل خشم، عصبانیت و احساسات افسار گسیخته از دست بدهند. این مسئله یکی از دلایلی است که میگوییم افرادی که EQ بالایی دارند مدیران و رهبران موفقی می‌شوند. چرا که این افراد می‌توانند احساسات خود را در زمان خشم کنترل کنند و در مواقع بحرانی تصمیم گیری خوبی داشته باشند.
افراد سمی معمولاً به افرادی گفته می‌شود که تعامل با آن‌ها سخت و عجیب و طاقت فرساست. اما افرادی که EQ خوبی دارند بهتر از سایرین می‌توانند این موقعیت‌ها را کنترل کنند و با یافتن نقاط مشترک و راه حل‌هایی مناسب به رفع مشکل و تعامل مناسب با این دسته از افراد سمی بپردازند.
افراد با هوش هیجانی بالا کینه توز نیستند و از آن دوری می‌کنند
معمولاً افرادی با EQ بالا انسان‌های کینه توز و کینه ورزی نیستند و از این ویژگی دوری می‌کنند. آن‌ها از خودآگاهی خوبی برخوردارند و به درستی می‌دانند که احساساتی منفی همچون کینه توزی و کینه ورزی منجر به فشار و استرس درونی در فرد می‌شود و در بلند مدت می‌تواند اثر مخربی بر آن‌ها بگذارد. این دسته از افراد به خوبی آگاه‌اند که به دل گرفتن کینه از افراد و پرورش احساساتی از قبیل خشم در وجودمان می‌تواند منجر به انواع بیماری‌های روانی و نارسایی‌های قلبی شود. آن‌ها کینه در دل خود نمی‌کارند و می‌دانند که گذر کردن از این احساسات منفی و رها کردن کینه می‌تواند در سلامت روحی و جسمی ما اثرگذار باشد.
مرز بین شوخی و تمسخر را می‌شناسند و به خوبی تشخیص می‌دهند
این ویژگی یک مسئله دو طرفه است. در دیدگاه اول افراد با EQ بالا می‌توانند شوخی و تمسخر اطرافیان در رابطه با خودشان را تفکیک کنند و تشخیص دهند. آن‌ها از اعتماد به نفس خوبی برخوردارند و به سادگی از سخنان دیگران که می‌تواند به صورت شوخی نیز برگزار شده باشد احساس تخریب نمی‌گیرند. این افراد دارای قدرت ذهن بالا و فکری روشن و باز هستند و اجازه می‌دهند دیگران با آن‌ها شوخی کنند. چرا که آن‌ها به خوبی فرق بین انتقاد سازنده، تخریب، شوخی و تمسخر را تشخیص می‌دهند.
این مسئله جنبه دومی نیز دارد. افراد با EQ بالا هنگام صحبت و شوخی با اطرافیانشان به خوبی و به درستی می‌توانند مرز بین شوخی، تمسخر و تخریب را رعایت کنند. آن‌ها تلاش می‌کنند تا شوخی را از حد نگذرانند و همواره در رعایت این مرز می‌کوشند تا به دیگران احساس تمسخر و تخریب ندهند.
کلام آخر
ما در این مقاله از دانشگاه کسب و کار تلاش کردیم تا اطلاعاتی مفید را در رابطه با هوش هیجانی یا همان EQ جمع آوری و بیان کنیم. افرادی که از هوش احساسی هیجانی بالایی برخوردار هستند نشانه‌ها و ویژگی‌هایی دارند که می‌توانید با شناخت این ویژگی‌ها میزان EQ افراد را تشخیص دهید.
این روزها در محیط‌های کاری بسیار بیشتر از قبل به میزان EQ افراد توجه می‌شود. چرا که تحقیقات نشان میدهد که این افراد در محیط‌های کاری و حتی در زندگی شخصی موفق‌تر از سایرین عمل می‌کنند. هوش هیجانی نحوه استفاده درست و بهره‌مندی از IQ را به افراد نشان میدهد. امیدواریم که استفاده کافی را از این مقاله دانشگاه کسب و کار برده باشید. نظرات و سؤالات خود در این رابطه را با ما در میان بگذارید.
