مسئولیت پذیری یکی از ویژگی‌های اخلاقی پسندیده است که در برهه‌های مختلف زندگی و مقاطع مختلف می‌تواند اثرگذار باشد. افراد مسئولیت پذیر و کسانی که توانسته‌اند مسئولیت پذیری را در وجود خود پرورش دهند، معمولاً افرادی قابل اعتماد و مطمئن هستند؛ که ما به سادگی می‌توانیم وظایفی را به آن بسپاریم و از انجام دقیق آن‌ها مطمئن شویم. یکی از موقعیت‌هایی که مسئولیت پذیری می‌تواند در آن مورد توجه قرار بگیرد، موقعیت‌های شغلی و مصاحبه‌های کاری است. معمولاً یکی از ویژگی‌های اصلی که صاحبان کسب و کار برای کارمندان خود در نظر دارند، ویژگی مسئولیت پذیر بودن است. عدم وجود این ویژگی در افراد معمولاً آن‌ها را به افرادی سر به هوا و بی توجه به امور محوله تبدیل می‌کند و هیچ کارفرمایی علاقه‌ای به کار کردن با این دسته افراد را ندارد.
حالا در ادامه این مقاله از دانشگاه کسب و کار به بررسی مسئولیت پذیری در افراد و اهمیت آن در بیزینس و یا حتی زندگی شخصی و خانوادگی می‌پردازیم. البته بهتر است بدانید که این ویژگی در افراد قابل پرورش است و با انجام تمرینات و در پیش گیری روش‌هایی می‌توان آن را در وجود خود تقویت کرد.
مسئولیت پذیری چیست؟
حالا قبل از پرداختن به هر مسئله دیگری نیاز است تا به تعریف مختصری از واژه مسئولیت پذیری بپردازیم. مسئولیت در واقع همان وظیفه یا کاری است که برای انجام به شما محول شده است. برای مثال اگر در یک شرکت مشغول به کار هستید هر وظیفه‌ای که در ابتدای راه به عهده شما قرار داده شده است، مسئولیت شما در آن کار است یا در اجتماعات کوچک‌تر مانند خانواده ممکن است کارهایی از قبیل درست کردن غذا و یا خرید خانه بر عهده شما قرار بگیرد. مسئولیت پذیر بودن در اصل میزان تعهد فرد برای انجام وظایف و کارهایی است که بر عهده او قرار گرفته است.
پذیرش یک وظیفه با انجام درست و متعهدانه آن دو امر متفاوت هستند. شما هنگامی به عنوان یک فرد مسئولیت پذیر و متعهد شناخته می‌شوید که وظایفی که بر عهده شما قرار دارد را به موقع، درست و مطابق با دستورالعمل‌ها و کامل انجام دهید. همچنین باید بتوانید مسئولیت کاری که انجام داده و یا انجام نداده‌اید را به طور کامل بپذیرید. افرادی که از ویژگی مسئولیت پذیری برخوردار هستند معمولاً انسان‌های معتمدی هستند که اطرافیان با خیال راحت امور مختلف را به آن‌ها واگذار می‌کنند.
پس مسئولیت پذیری یک تعهد درونی است نسبت به کاری که در حال انجام آن هستید و یا وظیفه‌ای که به شما سپرده شده است.
مزایای مسئولیت پذیری
افرادی که ویژگی مسئولیت پذیری را در وجود خود تقویت کرده‌اند، معمولاً افرادی هستند که به سادگی مورد اعتماد دیگران قرار می‌گیرند. آن‌ها با انجام درست و متعهدانه کارها و تحویل درست و به موقع آن‌ها معمولاً کارمندان مورد علاقه مدیر خود هستند و در محیط کاری بسیار مورد توجه قرار می‌گیرند. چرا که بسیاری از مدیران و صاحبان کسب و کار از برون سپاری امور خود به این دسته از افراد استقبال می‌کنند. پس یکی از مهم‌ترین مزایای مسئولیت پذیر بودن امکان ارتقا درجه شغلی است.
اگر دقت کرده باشید این ویژگی در محیط‌های آموزشی رسمی نیز بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد. مسئولیت پذیری معمولاً ویژگی مثبتی است که برای همه‌ی ما قابل احترام است. احتمالاً شما هم در محیط مدرسه دانش آموزی مسئولیت پذیر و متعهد داشته‌اید که همیشه تکالیفش را به موقع، درست و کامل تحویل می‌داد و اصولاً دانش آموز مورد علاقه معلم‌ها نیز بود!
جالب است بدانید که این ویژگی می‌تواند با تایپ‌های شخصیتی مختلف نیز در ارتباط باشد. برخی از تایپ‌های شخصیتی با توجه به ویژگی‌های درونی خاصی که دارند بیشتر مستعد پرورش این ویژگی گاها ذاتی هستند.
مسئولیت پذیری معمولاً به افراد کمک می‌کند که بتوانند به درستی به اهداف خود دست پیدا کنند؛ چرا که همواره خود را موظف به انجام مسئولیت‌هایشان در هر زمان و مکانی می‌دانند. این دسته از افراد سرعت پیشرفت بیشتری از سایرین دارند و انجام وظایف و امور به صورت صحیح و اثربخش، به طرز شگفت آوری منجر به افزایش اعتماد به نفس آن‌ها می‌شود.
مسئولیت پذیری را از این ویژگی‌های فردی بشناسید
شاید تشخیص مسئولیت پذیر بودن افراد در نگاه اول کار ساده‌ای نباشد. مسئولیت پذیر بودن ویژگی مورد علاقه کارفرماها برای استخدام است؛ اما شاید تشخیص این ویژگی در افراد کار سختی باشد. در ادامه برخی از ویژگی‌های مشترک افراد مسئولیت پذیر را بیان می‌کنیم.
مسئولیت پذیری زندگی فرد را از هرج و مرج دور می‌کند
برنامه ریزی و مدیریت زمان در زندگی افراد مسئولیت پذیر حرف اول را میزند. آن‌ها به قدری متعهدانه و یا وجدان به انجام وظایف خود می‌پردازند که تلاش می‌کنند تمام امور خود را طبق برنامه پیش ببرند. برنامه ریزی و نظم زندگی به آن‌ها کمک می‌کند که از بدقولی دور باشند و وظایف و مسئولیت‌های خود را به طور دقیق و روی تایم مشخص تحویل دهند. پس اگر شما هم می‌خواهید به عنوان فردی مسئولیت پذیر و متعهد شناخته شوید، بهتر است در ابتدا به فکر یک برنامه ریزی روزانه دقیق باشید و طبق آن عمل کنید.
وقت شناسی مهم‌ترین اصل مسئولیت پذیری است
وقت شناس بودن را می‌توان مهم‌ترین ویژگی یک انسان مسئولیت پذیر در نظر گرفت. در بیان ساده‌تر می‌توان گفت که وقت شناسی لازمه مسئولیت پذیر بودن است. این دسته افراد به شدت به برنامه زمانی و یا همان تایم تیبل خود پایبند هستند و امور و وظایف خود را طبق زمان بندی تعیین شده به اتمام می‌رسانند. اگر از شما بخواهند که یک فرد مسئولیت پذیر و متعهد به امور را در میان همکاران و یا اطرافیان خود معرفی کنید، احتمالاً به دنبال کسی می‌گردید که وقت شناس و خوش قول است و طبق قراری که با شما گذاشته عمل می‌کند.
مسئولیت اشتباهات خود را می‌پذیرد و از عذرخواهی نمی‌ترسد
همان‌طور که از نامشان نیز پیداست، افراد مسئولیت پذیر مسئولیت اشتباهات و امور خود را می‌پذیرند. اگر عمل نادرستی مرتکب شوند می‌توانند بپذیرند، عذرخواهی کنند و درصدد جبران برآیند. بسیاری از ما در پذیرش اشتباهات خود ضعیف هستیم و نمی‌توانیم عمل اشتباه خود را بپذیریم و مدام به فکر توجیه امور نادرست خود هستیم. یکی از مهم‌ترین قدم‌ها برای پرورش مسئولیت پذیری در خودمان تمرین برای پذیرش و قبول مسئولیت امورمان است.
برای انجام وظایف خود بهانه تراشی نمی‌کند
افرادی که آن‌ها را با صفت مسئولیت پذیری می‌شناسیم یک ویژگی مشترک دارند. هیچ یک از آن‌ها برای انجام امور خود بهانه تراشی نمی‌کنند. آن‌ها وظایف خود را به طور دقیق و طبق موعد مقرر به انجام می‌رسانند و هیچ بهانه کوچک و بزرگی نمی‌تواند آن‌ها را از انجام درست امورشان بازدارد. در حالی که بسیاری از ما با بروز یک مشکل کوچک و یا پیدا کردن یک بهانه جزئی دست از کار می‌کشیم و انجام امور خود را به تعویق می‌اندازیم. این مسئله همچنین به فرد کمک می‌کند تا بتواند طبق برنامه زمانی خود پیش برود.
به دنبال مقصر نیستند و کمتر گله می‌کنند
این روزها بسیاری از ما پر از گله و شکایت هستیم و همواره برای مشکلات و موانعی که بر سر راهمان قرار می‌گیرند دنبال مقصر می‌گردیم. مقصرهایی که گاها حتی شاید روحشان نیز از وجود ما باخبر نباشد! اما افرادی که از روحیه مسئولیت پذیری برخوردار هستند، هیچ گاه تقصیر اشتباهات و مشکلات خود را به گردن دیگران نمی‌اندازند. آن‌ها کمتر گله می‌کنند و به جای یافتن مقصر با تمرکز بر روی وظایف خود سعی می‌کنند مشکلات و موانع موجود را برطرف کنند.
پشتکار دارند
مسئولیت پذیرها افرادی با پشتکار هستند. آن‌ها برای اتمام کارهای خود تلاش می‌کنند و کمتر کاری را به صورت نیمه کاره رها می‌کنند. پس اگر می‌خواهید ویژگی مسئولیت پذیر بودن را در خود پرورش دهید، باید پشتکار خود را در انجام امور تقویت کنید و به سادگی جا نزنید!
قابل اتکا و معتمد هستند
افراد مسئولیت پذیر به دلیل انجام درست وظایف و خوش قولی در تحویل امور به افرادی معتمد و قابل اتکا تبدیل می‌شوند. اصولاً در یک مجموعه اعم از محل کار، مدرسه و یا دانشگاه، افرادی که مسئولیت پذیری بیشتری نسبت به سایرین دارند، بیشتر مورد اعتماد هستند و همین مسئله نیز باعث می‌شود وظایف و امور اصلی‌تر و اساسی‌تری به آن‌ها سپرده شود.
پذیرش کارها بر اساس توانایی‌های شخصی
مسئولیت پذیری افراد به آن‌ها اجازه نمی‌دهد که کاری که خارج از توان آن‌هاست را قبول کنند. از آنجایی که این افراد در انجام امور خود به صورت متعهدانه عمل می‌کنند و نمی‌خواهند کارهایشان عقب بیفتد و دچار صفت بدقولی شوند، به طور دقیق مسئولیت و امور محول شده به خود را با عقل و منطق می‌سنجند. در صورتی که کاری که بر عهده آن‌ها قرار داده می‌شود از عهده توانایی و یا زمان در اختیار آن‌ها خارج باشد، آن را نمی‌پذیرند. این افراد مسئولت کار خود را می‌پذیرند و خود را در مقابل اموری که به انجام می‌رسانند پاسخگو می‌دانند.
اهمیت مسئولیت پذیر بودن چیست؟
مسئولیت پذیری برای ما فواید بسیاری به همراه دارد. این ویژگی به ما کمک می‌کند تا هدفمندتر زندگی کنیم و مار را در رسیدن به اهداف کوچک و بزرگ یاری می‌کند. مسئولیت پذیر بودن به شما این امکان را می‌دهد که طبق اصول اخلاقی پیش بروید و زندگی خود را بر پایه وجدان کاری و تعهد پایه گذاری کنید.
در ادامه مسئولیت پذیر بودن به ما کمک می‌کند تا:
- صادق باشیم و صادقانه‌تر عمل کنیم: هنگامی‌که مسئولیت پذیر باشیم، تلاش می‌کنیم در تمام امور بر طبق حقایق پیش برویم و حقیقت را بگوییم. وقتی صادقانه عمل می‌کنیم اطرافیان نیز ما را باور خواهند کرد و ما را به عنوان فردی صادق می‌بینند.
- مستقل‌تر باشیم: پذیرش و پیش بینی عواقب اعمالمان به ما کمک می‌کند تا تصمیمات بهتری بگیریم. همچنین این مسئله به استقلال شخصیت ما منجر می‌شود.
- قابل اعتمادتر باشیم: با مسئولیت پذیری درست و به جا و عمل متعهدانه می‌توانیم اعتماد دیگران را به دست آوریم. همچنین این کار اعتماد به نفس ما را افزایش می‌دهد و باعث می‌شود تا ما حس خوبی نسبت به خود داشته باشیم. در این صورت حتی اگر مرتکب اشتباهاتی هم شویم می‌توانیم آن‌ها را بپذیریم و باز هم از خود رضایت داریم؛ چرا که میدانیم تمام تلاش خود را برای پیش برد امور به کار گرفته‌ایم.
چطور می‌توانم مسئولیت پذیری را در خود تقویت کنم؟
صادقانه بگوییم هیچ فرمول خاص و جادویی برای مسئولیت پذیر شدن وجود ندارد. با این حال روش‌هایی وجود دارند که با استفاده از آن‌ها می‌توانیم این صفت را پرورش دهیم. در ادامه چند دستورالعمل را در این رابطه بیان می‌کنیم:
هدف گذاری
این که بدانیم هر کاری را برای رسیدن به چه اهدافی انجام می‌دهیم نکته‌ی قابل توجهی است. داشتن آگاهی از اهدافمان و تعیین جهت در مسیر حرکت ما کمک می‌کند تا ثابت قدم باشیم و با پشتکار و جدیت به انجام درست وظایف خود پایبند بمانیم. توصیه می‌کنیم که علاوه بر تعیین اهداف بلند مدتی که در ذهن دارید، مقاصد خود را به اهداف کوتاه‌تری تقسیم بندی کنید. همچنین به شما توصیه می‌کنیم که اهداف خود را بر روی کاغذ یادداشت کنید و از نگهداری آن‌ها در ذهنتان خودداری کنید. نوشتن اهداف آن‌ها را واقعی تر می‌کند و به شما کمک می‌کند تا در قبال آن‌ها مسئولیت پذیرتر باشید.
شفاف سازی
مسائل را برای خودتان شفاف سازی کنید. چه چیزهایی تحت کنترل و در حوزه اختیارات شما هستند؟ اختیار چه مواردی از دست شما خارج است؟ فهرستی از اموری که به شما وابسته هستند تهیه کنید و در کنترل آن‌ها بکوشید. تمام توجه خود را بر روی مسائلی که به شما وابسته است معطوف کنید و از تلف کردن وقت خود بر روی آنچه از حوزه مسئولیتتان خارج است خودداری کنید. بر حوزه اختیاراتتان تمرکز کنید.
روتین مشخص
یک روتین مشخص برای خود در نظر بگیرید. اگر بتوانید با استفاده از یک روتین مشخص، یک برنامه منظم برای خود بچینید، دیگر میدانید که در هر لحظه باید به چه کاری بپردازید. این مسئله به شما کمک می‌کند تا از گذران وقت بیش از حد بر روی مسائل کم اهمیت دوری کنید و تمرکز خود را بر روی مسئولیت‌های مهمتان معطوف کنید.
پاداش و تقدیر
برای خودتان پاداش تعیین کنید. اگر تا پایان روز کاری به انجام تمام آنچه قصد داشتید رسیدید و توانستید طبق برنامه زمانی خود عمل کنید، به خودتان جایزه بدهید. این کار اشتیاق و انگیزه شما را برای عمل متعهدانه و طبق اصول مشخص بالا می‌برد.
صداقت
با خودتان صادق باشید و اشتباهات خود را بپذیرید. اگر در کاری شکست خورده‌اید عواقب آن را پذیرا باشید. پس از پذیرش اشتباهات است که می‌توانید به تحلیل آن‌ها بپردازید و عملکرد متفاوتی از خود به نمایش بگذارید. البته شاید نیاز باشد به این نکته اشاره کنیم که پذیرش اشتباهات از سوی شما به معنی سرزنش خودتان نیست؛ بلکه پذیرش این موضوع است که شما راهی را به اشتباه طی کرده‌اید و حالا باید برگردید.
به اشتراک گذاری برنامه‌ها
برنامه‌های خود را با اطرافیان به اشتراک بگذارید. البته منظور ما پست کردن برنامه زمانی‌تان در شبکه‌های اجتماعی نیست. بلکه چیزی نزدیک‌تر و صمیمانه‌تر. به شما پیشنهاد می‌کنیم که در این مورد با یکی از اعضای خانواده یا دوستانتان صحبت کنید و به او بگویید که تا پایان امروز قرار است چه کاری را کی و به چه صورت به انجام برسانید. با این کار به صورت ناخودآگاه تعهدی در شما شکل می‌گیرد؛ که طبق چیزی که به آن‌ها گفتید عمل کنید و تقریباً راه فراری برای شما وجود نخواهد داشت!
عملیاتی کردن
فراموش نکنید که شما تنها مسئول کاری که می‌کنید هستید. در واقع چیزهایی که شما می‌توانید مسئولیتشان را بپذیرید، اقداماتتان هستند. رفتارهای ملموسی که می‌توانید به عنوان مسئولیت و تعهد بپذیرید. مانند تحویل یک کار مشخص، تهیه‌ی یک غذا و یا آماده شدن برای امتحان. اما مسئولیت عواقب بسیاری از امور بر عهده شما نیست. به عنوان مثال ممکن است در امتحان پیش رو نمره خوبی به شما داده نشود و یا افراد غذایی که توسط شما آماده شده را نپسندند. پس شما تنها وظیفه‌ی عمل به وظایفتان را دارید. نه بیشتر و نه کمتر!
شاید بیان این نکته خالی از لطف نباشد که تبدیل شدن به یک فرد مسئولیت پذیر یک شبه و تنها با به کار گیری این دستورالعمل‌ها امکان پذیر نیست. مسئولیت پذیری نیاز به تلاش و تمرین تعهد دارد. به خاطر بسپارید که رمز موفقیت شما ثبات و تکرار است.
مسئولیت اعمال خود را بپذیرید و اگر هم روزی به نتیجه‌ای که انتظارش را داشتید نرسیدید، خود را تنبیه و سرزنش نکنید. تحلیل کنید و بدانید همین که به مشکل و اشتباه خود پی برده‌اید و آن را پذیرفته‌اید، بدین معنی است که در مسیر درست قرار دارید.
کلام آخر
وقتی به مسئولیت پذیری فکر می‌کنید چه چیزی به ذهنتان می‌رسد؟ این واژه از آن اصطلاحاتی است که از زمان کودکی با ما همراه بوده است. شما خود را انسان مسئولیت پذیری میدانید؟ به نظر شما چه تفاوتی میان مسئولیت پذیری و احساس گناه وجود دارد؟ دلیل معتمد بودن افراد مسئولیت پذیر چیست؟ آیا می‌توانیم مسئولیت پذیر بودن را در وجود خود تقویت کنیم یا مسئولیت پذیری یک ویژگی ذاتی است؟
همان‌طور که در این مقاله از دانشگاه کسب و کار بیان کردیم، شاید فرمول جادویی برای تبدیل شدن به یک فرد مسئولیت پذیر وجود نداشته باشد؛ اما راهکارهایی وجود دارند که می‌توانند این ویژگی را در وجود ما پررنگ‌تر از قبل کنند. امیدواریم این مقاله از دانشگاه کسب و کار برای شما مفید و مؤثر واقع شده باشد. مثل همیشه دعوت می‌کنیم تا نظرات، سؤالات و پیشنهادات خود را در بخش کامنت‌ها با ما در میان بگذارید.
