خلاقیت و نوآوری یک شاخصه‌ی مهم در زندگی و کسب و کار است که موجب پیشرفت و موفقیت می‌شود. با پیشرفت تکنولوژی و ارتقای سطح زندگی بشر، راهکارهای تازه‌تری برای ایجاد خلاقیت ابداع شد. روش تریز یکی از همین راهکارها است که ایده‌ی آن توسط گنریچ آلتشولر خلق شد. او دانشمند خلاقیت‌شناس روسی بود که در نتیجه‌ی سال‌ها تحقیق اصول روش تریز را خلق کرد تا به واسطه‌ی آن مسائل و مشکلات موجود در حوزه‌های مختلف را برطرف کند.
تاکنون بارها کاربرد روش تریز و اصول چهل‌گانه‌ی آن در فرایند کارآفرینی و کسب و کار اثبات شده است. به همین جهت ما در این مقاله از دانشگاه کسب و کار به سراغ این موضوع رفته‌ایم تا با بررسی مفاهیم آن، به کاربرد و مزایای مهم آن پی ببریم. پس تا پایان این مقاله همراه ما باشید.
روش تریز چیست؟
تریز یا Trizical Creanovatology نوعی علم میان‌رشته‌ای مبتنی بر خلاقیت و نوآوری است که به آن خلاقیت‌شناسی تریز نیز می‌گویند. این دانش از مطالعه‌ی الگوهای تکراری به کار رفته در اختراعات و ابداعات گوناگون حاصل شده است. به این صورت که ابتدا روشهای حل مسئله در چندین مسئله‌ی مختلف بررسی می‌شود. سپس چند فرمول مشترک و کلی صادر می‌شود تا تمام مسائل براساس آنها حل و فصل شود. روش تریز نیز به همین شکل از چندین فرمول و اصول کلی برای حل مسائل مختلف تشکیل شده است.
تاریخچه روش خلاقیت شناسی تریز
ایده‌ی خلاقیت‌شناسی تریز نخستین بار در سال 1946 توسط دانشمند روسی، گنریچ آلتشولر پایه‌گذاری شد. آلتشولر در سال 1926 در شوروی سابق متولد شد و از همان ابتدای کودکی علاقه‌ی بسیاری به خلاقیت و نوآوری از خود نشان داد. او به واسطه‌ی نخستین اختراع دوران نوجوانی خود توانست در سن 14 سالگی در اداره‌ی ثبت اختراعات شهرش مشغول به کار شود.
آلتشولر در آن دوران به حل مسائل فنی مخترعان کمک می‌کرد و راهکارهای تازه‌ای پیش روی آنها قرار می‌داد. در همان زمان بود که متوجه شد حل مسائل به خلاقیت و نوآوری نیاز دارد. به این ترتیب به بررسی صدها مسئله پرداخت تا از طریق آنها به یک نتیجه‌ی قطعی دست یابد.
ویژگی‌های روش تریز از دیدگاه آلتشولر
آلتشولر به واسطه‌ی بررسی اختراعات مختلف به این نتیجه رسید که نظریه‌ی اختراع باید چهار ویژگی مهم داشته باشد:
- یک فرایند گام به گام و منظم باشد.
- بتواند مستقیما از میان چندین راه‌حل به یک راه‌حل ایده‌آل و کاربردی تبدیل شود.
- قابلیت تکرارپذیری در سایر مسائل را داشته باشد.
- بتواند یک ساختار کلی برای دانش مورد نظر ابداع کند.
اگر یک نظریه بتواند تمام این موارد را برآورده کند، در نود درصد مواقع منجر به خلاقیت و اختراع می‌شود. در غیر این صورت قابلیت نوآوری را از دست می‌دهد و نمی‌تواند در نهایت به یک اختراع جدید برسد.
شکل‌گیری ایده‌ی روش تریز
آلتشولر پس از دستیابی به این نظریه، دو هزار اختراع و فرمول را بررسی کرد تا روش حل آنها را متوجه شود. به این ترتیب توانست روش تریز را کشف کند و آن را به عنوان یک علم نوین و باارزش در اختیار مردم قرار دهد. البته این دانش نیز در ابتدا مورد بی‌توجهی مردم قرار گرفت. اما پس از مدتی اهمیت و کاربرد آن در مسائل مختلف مشخص شد و مورد توجه دانشمندان و متخصصان قرار گرفت.
مقالات مرتبط در حوزه استارتاپ: برای تکمیل دانش خودتان در زمینه استارتاپ توصیه می‌کنیم مقالات داده چیست، کار گروهی، سرمایه‌گذار فرشته و پلتفرم را در رسانۀ دانشگاه کسب‌وکار حتما مطالعه کنید.
اهمیت و کاربردهای روش تریز
دانش تریز از جنبه‌های بسیاری اهمیت دارد. چنان‌که بسیاری از محققان آن را در ردیف نظریه‌های مهمی چون نظریه کوانتومی و نظریه‌ی نسبیت قرار می‌دهند. آلتشولر نیز به واسطه‌ی کشف این دانش خلاق با افراد بزرگی چون انیشتین، پیاژه، شرودینگر و کریک هم سطح و هم رده قرار گرفته است. از روش تریز در حل مسائل گوناگونی استفاده می‌شود. برخی از کاربردهای مهم آن عبارت است از:
1. گسترش علم خلاقیت‌شناسی
شکل‌گیری دانش تریز موجب افزایش خلاقیت و نوآوری در جامعه شد.به طوری که پس از آن بسیاری از جنبه‌های علمی دانش خلاقیت گسترش یافت و مسائل و موضوعات گوناگون را تحت‌تأثیر خود قرار داد.
2. افزایش دیدگاه علمی نسبت به اختراعات
پس از آن‌که روش تریز در جامعه گسترش یافت، نوعی دیدگاه علمی نسبت به ابداعات و اختراعات در جامعه ایجاد شد. پیش از آن بسیاری از افراد گمان می‌کردند اختراعات به صورت استعدادی کشف می‌شوند و هیچ فرمول یا مسئله‌ای برای توضیح آنها وجود ندارد. روش تریز این دیدگاه را رد کرد و نشان داد که برای هر مسئله‌ای می‌توان یک فرمول قابل پیش‌بینی در نظر گرفت و آن را توضیح داد.
3. حل مسائل در حوزه‌های گوناگون
روش تریز موجب شد که روشهای کامل و جامعی برای حل مسائل در رشته‌های مختلف علوم انسانی، علوم طبیعی و ریاضی و فیزیک ایجاد شود. به این ترتیب محققان می‌توانستند با تکیه بر نظرات آن به حل مسئله بپردازند و ابهامات موجود در آنها را برطرف کنند.
4. شکل‌گیری آموزش‌های خلاق
حل مسائل براساس دانش تریز موجب دستیابی افراد به نوعی جهان‌بینی خلاق شد. در نتیجه صاحب‌نظران توانستند آموزش‌های نوین مربوط به آن را تا مدرسه و دانشگاه گسترش دهند و تغییرات تازه‌ای در نظام آموزشی ایجاد کنند.
5. افزایش توسعه
هرچه خلاقیت و نوآوری در یک جامعه بیشتر باشد، رشد و توسعه آن نیز بیشتر خواهد داد. به همین علت اگر جامعه‌ای از خلاقیت‌شناسی تریز در علوم و مسائل گوناگون استفاده کند، می‌تواند سریع‌تر به توسعه و پیشرفت برسد.
روش تریز در کسب و کار
چنان‌چه پیش از این در دانشگاه کسب و کار گفته شد، روش تریز می‌تواند در هر مسئله و حوزه‌ای به کار رود. در کارآفرینی و کسب و کار نیز استفاده از خلاقیت‌شناسی تریز اهمیت دارد و می‌تواند مزایای بسیاری به همراه داشته باشد. برخی از مزایای روش تریز در کسب و کارها عبارت است از:
- روش تریز خلاقیت و نوآوری کارکنان را افزایش می‌دهد.
- سرعت کار و حل مسئله در افراد را بالا می‌برد.
- موجب پیشرفت کسب و کار و تفاوت آن با سایر کسب‌وکارها می‌شود.
- ایده‌های کارآفرینی کارکنان را تقویت می‌کند و در نهایت موجب افزایش جمعیت کارآفرینان جامعه می‌شود.
بررسی اصول مهم در روش تریز
دانش خلاقیت‌شناسی تریز که توسط آلتشولر کشف شد، چند زیرمجموعه و مفهوم پایه داشت که موجب فهم بیشتر محتوای آن می‌شد. ما در ادامه‌ی این مقاله از دانشگاه کسب و کار چند مورد از مفاهیم اساسی آن را عنوان می‌کنیم:
چهار مرحله در سیستم حل مسئله تریز
سیستم حل مسئله براساس روش تریز آلتشولر چهار مرحله مهم دارد که لازم است به ترتیب اجرا شود:
- شناخت و تحلیل مسئله براساس پارامترهای خاص
- فرمول‌بندی مسئله برای فهم بیشتر ابهامات آن
- تحقیق درباره‌ی مسائل مشابهی که قبلا حل شده‌اند، برای رسیدن به دانش و تجربه.
- استفاده از الگوهای روش تریز یا همان اصول چهل‌گانه
افزایش سطح ایده‌آل در مسائل
یکی دیگر از مفاهیم دانش خلاقیت‌شناسی تریز، قانون سطح ایده‌آل در مسائل است. این قانون به این معناست که نظام‌های فنی باید همواره به سمت ایده‌آل شدن حرکت کنند. سطح ایده‌آلی از نظر آلتشولر نسبت جمع جوانب مثبت و کاربردی سیستم به موارد منفی و مضر آن است. هرچقدر جوانب مثبت بیشتر باشد، موفقیت و پیشرفت سیستم نیز بیشتر خواهد بود.
سطوح پنج‌گانه خلاقیت در حل مسائل
سطح خلاقیت در روش تریز آلتشولر پنج مرحله دارد که از کوچک به بزرگ تقسیم‌بندی و تنظیم می‌شود:
- راه‌حل‌های مشخص
- بهبودها و نوآوری‌های کوچک
- نوآوری‌ها و بهبودهای بزرگ
- مفاهیم جدید براساس نوآوری‌های خیلی بزرگ
- کشف‌ها و خلاقیت‌های بنیادی و بسیار بزرگ
اصول چهل‌گانه‌ی روش تریز
مهمترین زیرمجموعه روش تریز، اصول چهل‌گانه‌ی آن است که براساس صدها تحقیق و مطالعه‌ی آلتشولر درباره‌ی اختراعات گوناگون حاصل شده است. افراد برای حل مسئله به روش تریز باید آنها را در فرمول‌ها قرار دهند و تلاش کنند براساس آنها به یک نتیجه‌ی قطعی و نهایی برسند. برخی از اصول چهل‌گانه‌ی تریز به این شکل هستند:
- جداسازی اجزا و بخش‌ها از یکدیگر
- تعیین کیفیت موضعی براساس آزمایش اجزا
- ترکیب و ادغام قطعات
- تو در تو قرار دادن بخش‌ها
- معکوس کردن
- تداوم کنش مفید
- تبدیل ضرر به سود
- آزمایش اجزا از نظر خدمت‌دهی به خود
- همجنس و همگن‌سازی اجزا
- استفاده از اکسیدکننده‌های قوی در فرایندهای فیزیکی و شیمیایی
مقالات مرتبط در حوزه استارتاپ: برای تکمیل دانش خودتان در زمینه استارتاپ توصیه می‌کنیم مقالات فرانچایز، cv چیست و تسکولو را در رسانۀ دانشگاه کسب‌وکار حتما مطالعه کنید.
غلبه بر تناقض‌ها: کلید حل مسئله با روش تریز
در دنیای پیچیده مهندسی، همواره با چالش‌هایی روبرو می‌شویم که حل آنها به نوآوری و خلاقیت نیاز دارد. روش تریز، به عنوان ابزاری قدرتمند، با تمرکز بر “تناقض” به عنوان هسته اصلی مشکلات، راه‌حل‌های خلاقانه‌ای ارائه می‌دهد. در این مقاله، به بررسی انواع تناقض در روش تریز می‌پردازیم.
- تناقض‌های فنی: این نوع تناقض، زمانی رخ می‌دهد که بهبود یک پارامتر، مانند افزایش استحکام، منجر به افت پارامتری دیگر، مانند افزایش وزن، می‌شود. برای مثال، در نظر بگیرید که می‌خواهید بدنه یک خودرو را سبک‌تر کنید. این کار می‌تواند منجر به کاهش استحکام و ایمنی آن شود. تناقض‌های فنی در قلب بسیاری از چالش‌های مهندسی قرار دارند.
- تناقض‌های فیزیکی: این نوع تناقض، قوانین فیزیک را درگیر می‌کند. به عنوان مثال، می‌خواهیم یک یخچال کوچک بسازیم که در عین حال فضای ذخیره‌سازی زیادی داشته باشد. این کار به دلیل محدودیت‌های فیزیکی حجم و فضا، تناقضی ذاتی به وجود می‌آورد.
روش تریز با استفاده از ابزارها و ماتریس‌های مختلف، به شما کمک می‌کند تا تناقض‌ها را شناسایی و آنها را به فرصتی برای نوآوری تبدیل کنید. 40 اصل ابتکاری تریز، راهنمایی برای یافتن راه‌حل‌های خلاقانه در برابر تناقض‌های مختلف ارائه می‌دهد.
استفاده از تریز به شما کمک می‌کند تا:
- مسائل پیچیده را به اجزای ساده‌تر تفکیک کنید.
- ریشه اصلی تناقض را شناسایی کنید.
- از 40 اصل ابتکاری تریز برای یافتن راه‌حل‌های خلاقانه استفاده کنید.
- راه‌حل‌های خود را به طور کامل ارزیابی و بهینه‌سازی کنید.
روش تریز با رویکردی ساختاریافته و مبتنی بر تجربه، به مهندسان و طراحان در غلبه بر چالش‌های پیچیده و خلق نوآوری‌های ارزشمند کمک می‌کند.
بررسی چالش‌های این روش
تریز، که مخفف نظریه حل مسئله اختراعی است، روشی نظام‌مند برای حل مسائل پیچیده و خلاقانه ارائه می‌دهد. این روش با شناسایی تضادها و تناقضات موجود در یک مسئله، راه‌حل‌های ابتکاری را برای غلبه بر آنها ارائه می‌دهد. با وجود مزایای فراوان تریز، این روش نیز مانند هر ابزار دیگری، بدون چالش نیست. در این قسمت، به برخی از چالش‌های متداول در استفاده از تریز می‌پردازیم:
- نیاز به دانش و تخصص: تریز بر پایه‌ی اصول و مفاهیم مختلفی بنا شده است که تسلط بر آنها نیازمند مطالعه و تمرین است. بدون دانش و تخصص کافی، درک و به‌کارگیری درست این روش دشوار خواهد بود.
- یافتن تضادهای درست: کلید حل مسئله با تریز، شناسایی تضادهای درست و مرتبط با مسئله است. این کار می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، چرا که نیازمند نگاهی عمیق و تحلیلی به مسئله و خلاقیت برای یافتن تناقضات پنهان است.
- انتخاب راه‌حل مناسب: تریز طیف وسیعی از راه‌حل‌های مختلف را برای هر تضاد ارائه می‌دهد. انتخاب راه‌حل مناسب از بین این گزینه‌ها، نیازمند در نظر گرفتن عوامل مختلفی مانند الزامات فنی، اقتصادی و تولیدی است.
- مقاومت در برابر تغییر: به‌کارگیری راه‌حل‌های خلاقانه تریز، گاه مستلزم تغییر در رویه‌ها و فرآیندهای موجود است. این امر می‌تواند با مقاومت از سوی افراد و بخش‌های مختلف سازمان روبرو شود که به روشهای سنتی عادت کرده‌اند.
- محدودیت در حل برخی مسائل: تریز بیشتر برای حل مسائل فنی و مهندسی مناسب است و ممکن است در حل مسائل پیچیده‌تر و غیرفنی مانند مسائل اجتماعی یا مدیریتی کارایی لازم را نداشته باشد.
مقالات مرتبط در حوزه استارتاپ: برای تکمیل دانش خودتان در زمینه استارتاپ توصیه می‌کنیم مقالات نوآوری، ux چیست، استارتاپ و منتورینگ را در رسانۀ دانشگاه کسب‌وکار حتما مطالعه کنید.
سخن پایانی
روش تریز نوعی دانش نوآور در حوزه‌ی خلاقیت‌شناسی است که توسط خلاقیت‌شناس روسی، گنریچ آلتشولر پایه‌گذاری شد. این روش از چهل اصل و فرمول مهم تشکیل شده که روند حل مسئله را برای افراد در حوزه‌های مختلف آسان‌تر می‌کند. دانش تریز خلاقیت و نوآوری در علوم مختلف را افزایش می‌دهد و سرعت حل مسائل را بالا می‌برد. استفاده از آن در کارآفرینی و کسب و کار نیز موجب پیشرفت کار می‌شود و ایده‌های بیشتری برای کارآفرینی در جامعه ایجاد می‌کند.
ما در این مقاله از دانشگاه کسب و کار به مفهوم روش تریز پرداختیم و اهمیت آن در علوم مختلف را بررسی کردیم. نظر شما درباره دانش خلاقیت‌شناسی آلتشولر چیست؟ تاکنون از آن برای حل مسائل و موضوعات خود استفاده کرده‌اید؟
