زکریا رازی، یکی از بزرگ‌ترین دانشمندان تاریخ علم و پزشکی، در قرن نهم میلادی در ایران به دنیا آمد. او نه تنها به عنوان پدر شیمی شناخته می‌شود، بلکه کشفیات و نظریاتش تأثیر عمیقی بر علم پزشکی و فلسفه علمی گذاشت. رازی با نبوغ و کنجکاوی بی‌پایان خود، در زمانه‌ای که علم و دانش به شدت تحت تأثیر خرافات و باورهای غیرعلمی قرار داشت، به جستجوی حقیقت پرداخت و به کشفیاتی دست یافت که هنوز هم در دنیای امروز مورد استفاده قرار می‌گیرند.
یکی از مهمترین دستاوردهای او، کشف الکل بود که نه تنها در علم پزشکی، بلکه در صنایع مختلف نیز انقلابی به پا کرد. ما در این مقاله از دانشگاه کسب و کار به بررسی زندگینامه، کشفیات و تأثیرات زکریا رازی خواهیم پرداخت و خواهیم دید که چگونه این دانشمند بزرگ می‌تواند الهام‌بخش نسل‌های جدیدی از کارآفرینان و دانشمندان باشد. از شما دعوت می‌کنیم تا در این سفر علمی با ما همراه شوید و با دنیای شگفت‌انگیز زکریا رازی آشنا شوید.
دوران کودکی و تحصیلات
محمد بن زکریای رازی، یکی از برجسته‌ترین دانشمندان تاریخ علم و پزشکی، در ماه شعبان سال 251 هجری قمری (865 میلادی) در شهر ری متولد شد. این دوران، عصر شکوفایی علم، فرهنگ و تمدن اسلامی در قرن سوم به شمار می‌رود. پدر او، زکریا، یک زرگر معمولی بود که با درآمد اندک خود زندگی می‌کرد و سواد چندانی نداشت. پژوهشگران بر این باورند که او تمایل داشت پسرش نیز همین مسیر را دنبال کند و او را به زرگری تشویق می‌کرد. اما محمد، با روحیه‌ای کنجکاو و جستجوگر، پس از کسب تجربه‌ای کوتاه در این حرفه، تصمیم به تغییر مسیر گرفت.
جستجوی علایق و استعدادها
زکریا ابتدا به هنرهای ظریف مانند شعر و موسیقی علاقه‌مند شد و به سرودن شعر، نواختن عود و خواندن آواز روی آورد. این علاقه به هنرهای زیبا، پایه‌گذار روحیه خلاق و نوآور او شد. با این حال، جستجوی او به زودی به سمت علوم رایج آن زمان سوق پیدا کرد و او به یادگیری علوم مختلف و به ویژه کیمیاگری و شیمی علاقه‌مند شد.
فراگیری علوم از دوران کودکی
رازی دوران کودکی و نوجوانی خود را در ری گذراند، شهری که در آن زمان به عنوان یکی از مراکز علمی و فرهنگی جهان اسلام شناخته می‌شد. این موقعیت جغرافیایی و فرهنگی، فرصتی طلایی برای او فراهم کرد تا از منابع علمی و فرهنگی غنی آن بهره‌برداری کند. اگرچه مدارک دقیقی از سن آغاز تحصیلات تخصصی زکریا و اساتید او در دست نیست، اما شواهد نشان می‌دهد که او ابتدا به زرگری نزد پدرش مشغول بود و پس از آن به علوم کیمیاگری و شیمی روی آورد.
تأثیرات محیط علمی ری بر زکریا رازی
محیط علمی و فرهنگی ری، با حضور دانشمندان و اندیشمندان بزرگ، به زکریا این امکان را داد که با نظریات جدید و پیشرفته آشنا شود. او به سرعت توانست در این محیط پرجنب‌وجوش، استعدادهای خود را شکوفا کند و به جستجوی علم و دانش بپردازد.
این دوران، پایه‌گذار نبوغ او در آینده و کشفیات علمی‌اش شد که تأثیرات عمیقی بر تاریخ علم و پزشکی گذاشت.
فعالیت‌های حرفه‌ای زکریای رازی
محمد بن زکریا رازی، یکی از بزرگ‌ترین پزشکان تاریخ، در سن سی تا چهل سالگی به فراگیری علوم پزشکی پرداخت و به سرعت به یکی از حاذق‌ترین پزشکان جهان تبدیل شد. او به قدری در این زمینه مهارت پیدا کرد که لقب‌های “پدر طب عرب” و “جالینوس عرب” به او داده شد. منابع تاریخی نشان می‌دهند که رازی برای یادگیری طبابت به بغداد سفر کرد؛ شهری که در آن زمان به عنوان مهد پزشکی سرزمین‌های اسلامی شناخته می‌شد و دارای بیمارستان‌های متعدد و کتابخانه‌های غنی از آثار دانشمندان مختلف بود.
سال‌های زندگی در بغداد
تاریخ دقیق سفر زکریا رازی به بغداد و مدت اقامت او در این شهر به طور دقیق مشخص نیست. اما به نظر می‌رسد که او در دوران خلافت معتضد، خلیفه‌ی عباسی، به بغداد رفت و در یکی از بیمارستان‌های این شهر به کار مشغول شد. در این بیمارستان، رازی به یادگیری تجربی طبابت پرداخت و بیشتر دانش خود را از طریق مشاهدات بیمارستانی و تجربه‌های عملی کسب کرد. این ویژگی‌ها در آثار و تألیفات او در حوزه پزشکی به وضوح نمایان است.
پس از مدت کوتاهی، رازی شهرت و اعتبار زیادی در بغداد کسب کرد و به یکی از پزشکان مشهور آن زمان تبدیل شد. این موفقیت، حسادت و کینه‌ورزی برخی از پزشکان دیگر را به همراه داشت و در نهایت او را وادار به ترک بغداد کرد.
زندگینامه دیگر افراد موفق: اگر به مطالعه زندگینامه افراد موفق علاقه دارید توصیه می‌کنیم مقالات پیتر دراکر، آلبرت انیشتین، علی شریعتی و ویکتور هوگو را در رسانۀ دانشگاه کسب و کار بخوانید.
بازگشت زکریا رازی به ری
تاریخ بازگشت زکریا رازی به زادگاهش، ری، بین سال‌های 290 تا 292 هجری تخمین زده می‌شود. پس از بازگشت، او به ریاست بیمارستان ری منصوب شد و به درمان بیماران و تدریس به شاگردانش پرداخت.
یکی از اقدامات مهم رازی، پرورش شاگردانی چون ابوالحسن طبری، یحیی بن عدی و ابوغانم طبیب بود که دانش پزشکی او را گسترش داده و در میان مردم ترویج کردند.
شیوه‌ی تدریس مدرن
شیوه‌ی تدریس زکریا رازی نیز قابل توجه بود. او در بالای کلاس قرار می‌گرفت و شاگردانش در ردیف‌های پایین‌تر نشسته بودند. هنگامی که بیماری وارد می‌شد، رازی از اولین نفر سؤالش را می‌پرسید. اگر او جواب را نمی‌دانست، به سراغ نفرات بالاتر می‌رفت و اگر آن‌ها نیز نتوانستند پاسخ دهند، خود رازی پاسخ را ارائه می‌داد. این روش تدریس، که به نوعی مدرن و تعاملی بود، باعث افزایش دانش و علاقه‌ی پزشکی در میان دانش‌آموزانش می‌شد.
طبابت در ری و درمان حاکم
در دوران طبابت زکریا رازی در ری، ابوصالح منصور بن اسحاق، حاکم شهر، ارتباط خوبی با او داشت. امیر منصور در سال 295 هجری از ری به نیشابور رفت و در آنجا به بیماری مبتلا شد. از آنجا که به قدرت طبابت محمد بن زکریا ایمان داشت، از او درخواست کرد تا برای درمانش به نیشابور بیاید. رازی با کمال میل به درخواست حاکم پاسخ داد و توانست او را به سرعت درمان کند. پس از این موفقیت، رازی حدود یک سال در نیشابور ماند و مورد لطف و توجه حاکم قرار گرفت و به این ترتیب، شهرت و محبوبیت او بیش از پیش افزایش یافت.
سال‌های پایانی زندگی زکریا رازی
اطلاعات موثقی از زندگی شخصی و خانوادگی زکریا رازی در دست نیست. به نظر می‌رسد او ازدواج ناموفقی داشته یا همسرش را در اوایل جوانی از دست داده است؛ زیرا سال‌های پایانی زندگی‌اش را در تنهایی و فقر به سر می‌برد و فرزندی نیز نداشت.
در اواخر عمر، زکریا به دلایلی نابینا شد. روایات مختلفی درباره‌ی علت نابینایی او وجود دارد، اما به احتمال زیاد این مشکل ناشی از آزمایش‌های کیمیاگری و آسیب‌های ناشی از مواد شیمیایی به چشمش بوده است.
محمد بن زکریا در پنجم شعبان سال 313 هجری قمری، در سن 62 سالگی در ری درگذشت. مکان دفن او به دلیل تنهایی و بی‌وفایی مردمان زمانش مشخص نیست و برخی محققان حدس‌هایی درباره‌ی تدفین او در محوطه‌ی برج طغرل یا امامزاده شعیب ری زده‌اند که صحت آن‌ها غیرقابل اثبات است.
دستاوردها و تأثیرات زکریا رازی بر علم پزشکی
تا این بخش از مقاله دانشگاه کسب و کار به زندگینامه محمد بن زکریای رازی پرداختیم. در ادامه، به بررسی نقش زکرایای رازی در پزشکی خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید تا به دستاوردهای این دانشمند بزرگ بپردازیم.
1. نوآوری‌های پزشکی زکریا رازی
زکریا رازی در آغاز یادگیری علم طب، با نظرات بقراط، جالینوس و دیگر پزشکان یونانی آشنا شد. او با ترکیب این عقاید با تجربیات شیمی‌دانی و کیمیاگری خود، به ابداعات جدیدی در داروسازی و طبابت دست یافت.
رازی از نخستین افرادی بود که به بررسی شکستگی‌های استخوان، انواع جراحی، سنگ کلیه، کشیدن دندان و کاربرد الکل در درمان عفونت‌ها پرداخت و نظریات نوینی درباره‌ی آن‌ها ارائه کرد.
2. نگارش “الحاوی”
یکی از بزرگ‌ترین یادگارهای زکریا رازی، کتاب “الحاوی” است که به عنوان نخستین دایرة‌المعارف پزشکی در جهان شناخته می‌شود. این کتاب شامل گزارش‌ها و یادداشت‌های روزانه از احوال بیماران و نحوه‌ی درمان آن‌هاست. رازی برای نگارش این اثر، پانزده سال از عمر خود را صرف کرد و به رغم مشکلات جسمی، همچنان به کار بر روی آن ادامه داد. 
3. تألیف “المنصوری”
کتاب “المنصوری” دیگر اثر مهم رازی است که به تشریح اعضای بدن انسان و وظایف آن‌ها می‌پردازد. در زمانه‌ای که تشریح بدن انسان به سختی انجام می‌شد، رازی از اجساد میمون‌ها برای آزمایش‌های خود استفاده کرد و به اکتشافات مهمی درباره‌ی کارکردهای مختلف بدن دست یافت.
4. تحقیقات زکریا رازی در زمینه آبله و سرخک
رازی همچنین کتاب “الجُدری و الحصبه” را تألیف کرد که به بررسی علل، علائم و درمان بیماری‌های آبله و سرخک اختصاص دارد. او از نخستین کسانی بود که بیماری آبله را تشخیص داد و تفاوت‌های آن با سرخک و سرخچه را مشخص کرد. در این کتاب، او به توصیف دقیق علائم این بیماری‌ها پرداخت و به پیشرفت دانش پزشکی کمک شایانی کرد.
زندگینامه دیگر افراد موفق: اگر به مطالعه زندگینامه افراد موفق علاقه دارید توصیه می‌کنیم مقالات آنتوان چخوف، ایلان ماسک، وارن بافت و آنتونی رابینز را در رسانۀ دانشگاه کسب و کار بخوانید.
دستاوردها و تأثیرات رازی بر علم
زکریا رازی، اگرچه بیشتر به خاطر دانش پزشکی‌اش در تشخیص و درمان بیماران شناخته می‌شود، اما مهارت‌های کیمیاگری او نیز قابل توجه است. بسیاری از صاحب‌نظران غربی او را پدر شیمی می‌دانند. رازی با استفاده از تجربه و استدلال عقلی، روش‌های نوینی را در صنعت کیمیا ابداع کرد و با نام‌گذاری و طبقه‌بندی مواد، تأثیر عمیقی بر شیمیدانان پس از خود گذاشت. او اولین کسی بود که مطالب مربوط به علوم شیمی را به زبان ساده و قابل فهم ارائه کرد و به این علم جنبه‌ای علمی بخشید. برخی از اقدامات او در این زمینه عبارت است از:
1. ابداعات کیمیاگری زکریا رازی
محمد بن زکریای رازی در پژوهش‌های خود توانست از تقطیر شراب ماده‌ای بسازد که خاصیت ضدعفونی‌کنندگی داشت و آن را الکل نامید. این کشف، یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای کیمیاگری رازی به شمار می‌آید.
او از نخستین دانشمندانی بود که ابزارهای مختلف گداختن فلزات را طبقه‌بندی کرد. همچنین از سولفات آهن، اسید سولفوریک ساخت و روش‌های تولید مواد مهمی چون آرسنیک و کربنات آمونیوم را کشف کرد. رازی حتی دانش کیمیاگری خود را به طبابت گسترش داد و داروهای سمی آلکالوئیدی را برای درمان بیمارانش استفاده کرد.
2. تألیفات زکریا رازی در شیمی
رازی چند اثر مهم در علم شیمی تألیف کرد که از میان آن‌ها، کتاب‌های “المدخل تعلیمی” و “الاسرار” از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. در این آثار، او به طبقه‌بندی مواد و تعیین روش‌هایی برای بررسی و تشریح آن‌ها پرداخت. به‌ویژه، کتاب “الاسرار” به شرح فرآیندهای شیمی مانند تقطیر و تبلور و کارکرد ابزارهای کیمیاگری اختصاص دارد. روش طبقه‌بندی منظم مواد و ابزارآلات براساس رنگ، بو، جنس، سختی و کاربرد آن‌ها، بعدها به عنوان یک راهنمای کاربردی برای شیمیدانان مورد استفاده قرار گرفت.
دستاوردهای زکریا رازی در زمینه شیمی و کیمیاگری، نه تنها بر پیشرفت علم شیمی تأثیر گذاشت، بلکه به عنوان مبنایی برای تحقیقات و ابداعات علمی آینده نیز شناخته می‌شود. او با نوآوری‌های خود، راه را برای نسل‌های بعدی شیمیدانان هموار کرد و به عنوان یکی از بزرگ‌ترین دانشمندان تاریخ باقی ماند.
3. دستاوردهای رازی در نجوم
رازی برخلاف فیلسوفان عصر خود، بنای دیدگاه فلسفی‌اش را نه بر مبنای فلسفه‌ی یونان و اسلام، بلکه بر فلسفه و عقاید ایرانی، بابلی و هندی پایه‌گذاری کرد. او خرد و تجربه‌گرایی را اساس عقایدش قرار داد؛ به همین جهت در مواردی مخالف نظریات ارسطو بود و در آثارش به انتقاد از آن می‌پرداخت. رازی حدود 17 کتاب در شرح و نقد آثار فلسفی فیلسوفان پیش از خود نوشت و در تألیفات جداگانه‌ای به بیان نظریات هستی‌شناسی خود پرداخت.
فلسفه و تفکر علمی زکریا رازی
زکریا رازی، یکی از بزرگ‌ترین دانشمندان تاریخ، نه تنها در حوزه پزشکی و شیمی بلکه در فلسفه و تفکر علمی نیز تأثیرگذار بود. او به عنوان یک متفکر مستقل، دیدگاه‌های خاصی را در مورد علم و فلسفه ارائه داد که با رویکردهای رایج زمان خود متفاوت بود. برخی از تاثیرات او در این حوزه عبارت است از:
1. بنیادهای فلسفی
رازی برخلاف بسیاری از فیلسوفان عصر خود، که به فلسفه‌های یونانی و اسلامی تکیه می‌کردند، دیدگاه فلسفی‌اش را بر مبنای فلسفه و عقاید ایرانی، بابلی و هندی بنا نهاد. او به خرد و تجربه‌گرایی به عنوان اصول اساسی تفکر خود اعتقاد داشت و این رویکرد او را به نقد نظریات ارسطو سوق داد.
رازی در آثارش به انتقاد از نظریات ارسطو می‌پرداخت و بر این باور بود که علم باید بر اساس مشاهدات و تجربیات مستقیم شکل بگیرد.
2. آثار فلسفی
رازی حدود 17 کتاب در شرح و نقد آثار فلسفی فیلسوفان پیش از خود تألیف کرد. این آثار نشان‌دهنده‌ی تلاش او برای فهم عمیق‌تر از مفاهیم فلسفی و علمی بود. او در تألیفات جداگانه‌ای به بیان نظریات هستی‌شناسی خود پرداخت و سعی کرد تا دیدگاه‌های جدیدی را در این زمینه ارائه دهد.
3. اصول فلسفه و کیهان‌شناسی زکریا رازی
مبنای اصلی فلسفه و کیهان‌شناسی زکریا رازی شامل پنج اصل اساسی بود:
- خالق: اعتقاد به وجود یک خالق که جهان را آفریده است.
- روح: بررسی مفهوم روح و تأثیر آن بر زندگی و طبیعت.
- فضا: تأمل در مفهوم فضا و تأثیر آن بر وجود مادی و غیرمادی.
- زمان: تحلیل مفهوم زمان و تأثیر آن بر فرآیندهای طبیعی و انسانی.
- ماده: بررسی ماده و ویژگی‌های آن به عنوان یکی از ارکان اصلی جهان.
این اصول نشان‌دهنده‌ی تلاش رازی برای ترکیب علم و فلسفه و ایجاد یک نظام فکری منسجم است که به بررسی عمیق‌تر جهان و موجودات آن می‌پردازد.
مسیر اخلاقی و فکری زکریا رازی
زکریای رازی به عنوان یک دانشمند بلندپایه در علوم شیمی و پزشکی، ویژگی‌های اخلاقی خاصی داشت که او را از سایر متفکران هم‌عصر خود متمایز می‌کرد. برخی از این ویژگی‌ها عبارت است از:
رفتار مناسب با بیماران
محمد بن زکریا رازی مردی خوش‌اخلاق و مهربان بود. او با بیماران خود با دقت رفتار می‌کرد و تا زمانی که به درک کامل بیماری و روش درمان آن‌ها نرسید، از آن‌ها دست نمی‌کشید. رازی به بیماران نیازمند داروی رایگان می‌داد و حتی گاهی غذا و اقلام ضروری آن‌ها را تأمین می‌کرد.
دوری از مادیات
رازی با وجود شهرتش به عنوان یکی از بزرگ‌ترین پزشکان و کیمیاگران عصر، در فقر زندگی می‌کرد. او به جای اتکا به ثروتمندان، طبیب مردم عادی بود و به جز منصور بن اسحاق، هیچ پادشاهی را درمان نکرد.
او همچنین به انتقاد از طبیبان جاهل و بی‌مسئولیت پرداخت و مردم را درباره‌ی خصوصیات اخلاقی آن‌ها آگاه کرد.
زندگینامه دیگر افراد موفق: اگر به مطالعه زندگینامه افراد موفق علاقه دارید توصیه می‌کنیم مقالات اپرا وینفری، سعدی، دونالد ترامپ و نیما یوشیج را در رسانۀ دانشگاه کسب و کار بخوانید.
تسلط بر علوم مختلف
رازی بر اکثر علوم زمان خود تسلط داشت و حدود 270 اثر در موضوعات مختلف از جمله نجوم، فلسفه، طب و شیمی تألیف کرد. او به نظریات هستی‌شناسانه ارسطو انتقاد داشت و بیشتر تحت تأثیر فیثاغورس، اپیکور و دموکریتوس بود. رازی به نظریات مرتبط با اتم و عناصر پنج‌گانه اعتقاد داشت و آن‌ها را تحلیل می‌کرد.
اعتقاد به اخلاقیات
رازی به نوع خاصی از اخلاقیات معتقد بود که بر دخالت در امور اجتماعی تأکید دارد. او بر این باور بود که استفاده از لذت‌های دنیوی باید متناسب با نیازهای جسمی باشد و از لذت‌های اضافی چشم‌پوشی شود. این رویکرد به جست‌وجوی کمال نفسانی و نزدیکی به ذات خداوند از طریق علم و عدالت منجر می‌شود.
خردپذیری در عقاید زکریا رازی
در تفکر رازی، “خرد” جایگاه ویژه‌ای داشت. او ارزش هر فعالیت انسانی را بر اساس هماهنگی آن با خرد می‌سنجید و معتقد بود که عقل به انسان برتری می‌بخشد. او در نوشته‌هایش تأکید می‌کند که بدون خرد، انسان تفاوتی با حیوانات ندارد و تنها از طریق به کارگیری عقل می‌توان به آرزوها دست یافت و علوم مختلف را درک کرد.
زکریا رازی از دیدگاه دانشمندان دیگر
رازی با تألیفات و اکتشافات خود، نقشی اساسی در پیشرفت علم و دانش در جهان ایفا کرد. کتاب “الحاوی” او در علم پزشکی، مرجع اصلی پزشکان در قرون وسطی بود. او همچنین در زمینه شیمی، روش‌های جدیدی برای تقطیر و استخراج مواد شیمیایی ابداع کرد. برخی از مشهورترین متفکران و دانشمندان درباره او چنین گفته‌اند:
- ابن سینا: “رازی، امام و پیشوای اطباء در زمان خود بود.”
- جرج سارتون: “رازی بزرگ‌ترین پزشک و دانشمند شیمی در قرون وسطی بود.”
- پل کراوس: “رازی اولین کسی بود که الکل را از طریق تقطیر استخراج کرد.”
- ابن الندیم: “رازی در علم طب و فلسفه یگانه زمان خود بود.”
- ابوریحان بیرونی: “رازی در علوم مختلف صاحب نظر بود و در هر علمی کتابی تألیف کرد.”
یادبودها و بزرگداشت‌های زکریا رازی
در ژوئن سال 2009، دولت جمهوری اسلامی ایران به عنوان یادبودی از پیشرفت علمی جهانی، مجسمه‌ای چهارطاقی از بزرگان ایرانی را به سازمان ملل متحد در وین اهدا کرد.
این چهار طاقی که مجسمه‌ای از چهار فیلسوف ایرانی، خیام، ابوریحان بیرونی، زکریا رازی و ابوعلی سینا می‌باشد، در سمت راست ورودی اصلی سازمان ملل متحد قرار گرفت.
در سال 1303، مؤسسه‌ای در زمینه‌ی پژوهش و تولید سرم و واکسن در استان البرز و کرمانشاه تاسیس شد که به پاس زحمات علمی و درمانی زکریا رازی به نام “انستیتو رازی” نامیده شد.
از سال 1354 به بعد، پنجم شهریورماه، زادروز محمد بن زکریای رازی به تاریخ شمسی، روز داروساز نامیده شد. این روز در تقویم رسمی ایران ثبت شد. هر ساله مراسم‌هایی برای تجلیل و بزرگداشت زکریا رازی و اقدامات پزشکی و داروسازی او در این روز برگزار می‌شود.
زندگینامه دیگر افراد موفق: اگر به مطالعه زندگینامه افراد موفق علاقه دارید توصیه می‌کنیم مقالات گاندی، جیم ران، فارابی و راکفلر را در رسانۀ دانشگاه کسب و کار بخوانید.
کلام پایانی
محمد بن زکریا رازی، با دستاوردهای شگرف خود در زمینه‌های پزشکی، شیمی، فلسفه و کیمیاگری، به عنوان یکی از بزرگ‌ترین دانشمندان تاریخ شناخته می‌شود. او نه تنها با تألیفات و اکتشافاتش به پیشرفت علم و دانش در دوران خود کمک کرد، بلکه با اخلاق و رفتار انسانی‌اش، الگویی برای پزشکان و دانشمندان آینده شد. رازی با تأکید بر خرد و تجربه‌گرایی، به نقد نظریات رایج زمان خود پرداخت و با ارائه دیدگاه‌های نوین، مسیرهای جدیدی را برای پژوهش‌های علمی گشود.
علاوه بر این، ارزش‌های انسانی و اجتماعی او، از جمله مهربانی با بیماران و دوری از مادیات، نشان‌دهنده تعهد عمیق او به خدمت به جامعه و انسانیت است. میراث علمی و اخلاقی زکریا رازی نه تنها در تاریخ علم بلکه در فرهنگ عمومی نیز به یادگار مانده و همچنان الهام‌بخش نسل‌های جدید است. بزرگداشت‌های او، از جمله روز داروساز و تأسیس انستیتو رازی، گواهی بر اهمیت و تأثیرات پایدار او بر علم و جامعه بشری است. نظر شما درباره این دانشمند بزرگ و دستاوردهای او چیست؟ فکر می‌کنید چه چیزی باعث شهرت زکریای رازی در تمام دنیا شد؟ نظرات ارزشمند خود را با ما در دانشگاه کسب و کار در میان بگذارید.
منبع: Wikipedia
