مروری بر کارنامه فرهنگی و ادبی شجاع الدین شفا

شجاع الدین شفا یکی از چهره‌های برجسته و مطرح فرهنگ و ادبیات ایران است. او پژوهشگر، نویسنده و مترجم بزرگی بود که در دوران پهلوی فعالیت می‌کرد و سمت‌های سیاسی مختلفی داشت. امروزه نظرات ضد و نقیض زیادی درباره شخصیت و افکار این ادیب ایرانی وجود دارد؛ با این حال نمی‌توان نقش او را در رشد فرهنگ و ادبیات ایران و جهان به فراموشی سپرد.

ما در این مقاله از دانشگاه کسب و کار به معرفی شجاع الدین شفا و زندگینامه‌ او می‌پردازیم و کارنامه ادبی و سیاسی او را با هم مرور می‌کنیم. پس تا پایان این مقاله‌ همراه ما باشید تا با این شخصیت بزرگ ایرانی آشنا شده‌ و دلیل شهرت او را متوجه شوید.

زندگینامه شجاع الدین شفا

شجاع الدین شفا در سال 1297 در قم متولد شد. او دوران دبیرستان خود را در این شهر به پایان رساند و برای تحصیل در مقطع لیسانس به تهران مهاجرت کرد. شجاع‌الدین از همان ابتدا علاقه بسیاری به کسب علم و فرهنگ داشت و زندگی در خانواده‌ای باسواد و پزشک، موجب شد که علاقه‌ او بیش از گذشته افزایش پیدا کند.

او به سبب همین علاقه، رشته‌ ادبیات فارسی را برای تحصیل در دانشگاه انتخاب کرد و پس از فارغ‌التحصیلی، به بیروت و فرانسه سفر کرد تا درجات علمی خود را افزایش دهد‌.

• بازگشت به ایران

شجاع الدین، پس از آغاز جنگ جهانی دوم و اشغال فرانسه به ایران بازگشت. او ابتدا به عنوان مترجم در رادیو استخدام شد و پس از آن، فعالیت‌های سیاسی خود را آغاز کرد. یکی از نخستین اقدامات سیاسی او بنیان‌گذاری حزبی با نام “میهن‌پرستان” بود که روزنامه مستقلی نیز داشت و سرمقاله‌های مهم آن را شجاع الدین شفا می‌نوشت.

• ترجمه آثار کشورهای مختلف

شجاع الدین شفا نقش مهمی در شناساندن‌ فرهنگ و ادبیات کشورهای مختلف به مردم ایران داشت. یکی از مهم‌ترین اقدامات او در این حوزه، ترجمه‌ آثار کشورهای مختلف به زبان فارسی بود؛ چنان‌چه تا قبل از انقلاب 57 بیش از شصت عنوان کتاب توسط او ترجمه‌‌‌ و تالیف شد.

برخی از مهم‌ترین آثار ترجمه‌شده او آثاری چون؛ کمدی الهی، دیوان شرقی گوته و برخی از آثار شاعران و نویسندگانی چون آندره ژید، لامارتین و شاتوبریان بود. ترجمه‌های شجاع‌الدین از این آثار‌، هم اکنون از بهترین و مهم‌ترین نمونه‌های ترجمه‌ فارسی در بازار کتاب ایران است.

• فعالیت‌های فرهنگی و سیاسی شجاع الدین شفا در دوران پهلوی

شجاع‌الدین اگرچه علاقه‌ بسیاری به امور ادبی و فرهنگی داشت، مدتی را به فعالیت‌های سیاسی – فرهنگی در دربار پهلوی پرداخت. او مدتی رایزن فرهنگی محمدرضا پهلوی بود و مسئولیت اجرای ایده‌های او را برعهده داشت.

1.‌ ایده برای برگزاری جشن‌های شاهنشاهی

یکی از مهم‌ترین اقدامات سیاسی‌‌ او در این زمان، ایفای نقش در ایده‌پردازی و برگزاری جشن‌های 2500 ساله‌ شاهنشاهی بود. این جشن‌ برای بزرگداشت شاهنشاهی‌ ایران برگزار شد و براساس آن، تقویم کشور از شمسی به شا‌‌هنشاهی تغییر یافت.

2. نوشتن‌ سخنرانی‌های محمدرضا شاه پهلوی

شجاع الدین شفا مسئولیت نگارش سخنرانی‌های محمدرضا شاه‌‌ پهلوی را برعهده داشت. او در این دوران نقش زیادی در پیشبرد سیاست‌های فرهنگی شاه دا‌شت و در جهت اهداف ملی‌گرایانه او حرکت می‌کرد. شجاع‌الدین در این زمان با هدف بزرگداشت و احیای عظمت ایران باستان فعالیت می‌کرد و حمله‌ اعراب به ایران و تاثیرات مخرب آن را نکوهش می‌کرد.

3. ماموریت ساخت کتابخانه‌ ملی

شفا در جهت پیشبرد اهداف فرهنگی محمدرضا شاه، در سال 1352 مسئولیت ساخت “کتابخانه‌ ملی پهلوی” را برعهده گرفت. ابتدا برنامه‌ریزی‌ها و نقشه‌های فراوانی برای اجرای این ایده صورت گرفت؛ قرار بود این پروژه طی ده سال به پایان برسد و از همان ابتدا 600 هزار جلد کتاب و 25 هزار نشریه‌ در آن قرار بگیرد.

این کتابخانه‌‌ بزرگترین کتابخانه‌ای بود که می‌توانست هویت فرهنگی و ادبی ایران را به سایر کشورهای دنیا پیوند دهد. اما امکان ساخت و راه‌انداری آن فراهم نشد و برنامه ریزی‌ آن با شکست مواجه شد.

زندگی‌نامه دیگر افراد موفق: اگر به مطالعه زندگی‌نامه افراد موفق علاقه دارید توصیه می‌کنیم مقالات مولانا جلال الدین بلخی، ولادیمیر پوتین و کارلوس کاستاندا را در رسانۀ دانشگاه کسب و کار بخوانید.

4. دبیری شورای فرهنگی سلطنتی

یکی دیگر از فعالیت‌های سیاسی – فرهنگی شجاع الدین شفا، فعالیت در جایگاه دبیرکل شورای فرهنگی سلطنتی پهلوی بود. او در این دوران چندین جلد کتاب و مقاله نوشت و فرهنگ و ادبیات ایران را به جهانیان معرفی کرد. پس از آن نیز مدتی ریاست کتابخانه‌ پهلوی را برعهده گرفت و بیش از گذشته به فعالیت‌های فرهنگی پرداخت.

• دریافت جوایز و افتخارات ملی

شجاع الدین شفا به واسطه‌ فعالیت‌های فرهنگی ارزشمندی که انجام داد، بارها مفتخر به دریافت جوایز و درجات مختلف علمی و فرهنگی شد. او دکترای ادبیات تطبیقی خود را از دانشگاه فرانسه دریافت کرد و پس از آن چندین درجه‌ دکترای افتخاری گرفت که شامل:

• دکترای‌ افتخاری ادبیات از دانشکده‌ رم
• دکتر‌‌ای ا‌فتخا‌ری تاریخ از دانشگاه مسکو
• عضویت در آکادمی سلطنتی اسپانیا
• عضویت‌‌ در آکادمی‌ هامر پورگشتال اتریش

بود. علاوه بر این موارد، شجاع الدین شفا جایزه‌ بین‌المللی سال 1971 فلورانس‌‌ و جایزه‌‌ سلطنتی بهترین کتاب‌های سال 1332 و 1348 را نیز دریافت کرد که افتخار بزرگی برای او محسوب می‌شد.

• پایان زندگی شجاع الدین شفا

شجاع‌الدین شفا‌‌ پس از انقلاب سال 1357 به فرانسه مهاجرت کرد و تا پایان عمر در همان‌جا ماند. او سرانجام در 27 فروردین سال 1389 در سن 92 سالگی درگذشت. شجاع‌الدین از جمله‌ افرادی بود که افکار و نظرات ضد و نقیضی درباره‌ او وجود داشت. عده‌ای او را فردی وابسته به رژیم شاهی می‌دانند که با فرهنگ اسلامی مخالف بود و در جهت پیشرفت فرهنگ ایران باستان تلاش می‌کرد‌.

عده دیگری نیز او را از جمله نویسندگان و ادیبان مهم ایرانی می‌دانند که نقش مهمی در پیشبرد هویت و فرهنگ ایرانی داشت. با این‌حال میتوان گفت که او از افراد تاثیرگذاری بود که با ترجمه‌ها و تالیفات ارزشمند خود موجب شناخت ادبیات ایران و جهان و ارتباط دوجانبه‌ آن‌ها شد‌.

برخی از آثار و فعالیت‌های ادبی شجاع الدین شفا

تا این بخش از مقاله دانشگاه کسب و کار با زندگینامه شجاع الدین‌ شفا‌‌ و فعالیت‌های فرهنگی و سیاسی او آشنا شدید. اکنون قصد داریم به بررسی کارنامه پربار ادبی این نویسنده‌ و محقق بزرگ ایرانی بپردازیم.

در واقع، فعالیت‌های ادبی شجاع‌الدین شفا‌ را می‌توان در دو دسته تقسیم‌بندی کرد؛ ترجمه و تالیف‌. او در هر کدام از این دسته‌ها آثار ارزشمندی به جای گذاشت که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم:

• نگارش و تالیف

شجاع‌الدین علاقه‌ بسیاری به فرهنگ و تاریخ ایران داشت؛ به همین جهت موضوع اکثر آثار او در همین حوزه‌ است. او خصوصا در سه دهه پایانی عمرش که در فرانسه سکونت داشت، بیش از گذشته به نقد و بررسی تاریخ اسلام و ادیان مختلف پرداخت و تلاش کرد حاصل تحقیقات خود را به صورت جامع در دسترس مخاطبان خود قرار دهد.

امروزه اکثر آثار تالیفی شجاع الدین شفا در ایران ممنوع‌الچاپ است و به صورت رسمی منتشر نمی‌شود. عناوین برخی از آثار او عبارت‌اند از:

1. فرهنگنامه جهان ایران‌شناسی – در 21 جلد با موضوع شناخت ایران
2. ایران‌‌ در چهار‌راه سرنوشت‌‌
3. تولدی دیگر
4. پس از هزار و چهارصد سال – تاریخ ایران پس از ورود اسلام
5. دایرةالمعارف روابط فر‌‌هنگی ایرا‌‌‌ن با کشورهای جهان؛ از آغاز تا امروز
6. در پیکار اهریمن
7. سی‌ گفتار
8. ا‌یر‌ان و اسپا‌‌نیا

زندگی‌نامه دیگر افراد موفق: اگر به مطالعه زندگی‌نامه افراد موفق علاقه دارید توصیه می‌کنیم مقالات بابک بختیاری، گالیله، فردوسی، شیخ بهایی و جف بزوس را در رسانۀ دانشگاه کسب و کار بخوانید.

• ترجمه‌

شجاع‌الدین شفا از جمله افرادی بود که نقش زیادی در شناساندن آثار کشورهای دیگر به ایرانیان داشت. او از آن‌جا که در فرانسه تحصیل کرده‌ بود، به این زبان مسلط بود. در نتیجه آثار بسیاری را از زبان فرانسوی و انگلیسی به فارسی ترجمه کرد. برخی از مهم‌ترین این عناوین عبارت است از:

1.‌ کمدی الهی

کتاب کمدی الهی اثر برجسته شاعر و نویسنده ایتالیایی، دانته آلیگیری است‌. این کتاب یک داستان نمادین و تخیلی است که در آن، شاعر در یک سفر تخیلی به بهشت، برزخ و جهنم می‌رود.

ترجمه‌ فارسی شجاع الدین شفا از این کتاب، کامل‌ترین و مهم‌ترین ترجمه آن در ایران است که همچنان خوانده‌ می‌شود و طرفداران خاص خودش را دارد.

2. بهشت گمشده

بهشت گمشده شعری حماسی اثر جان میلتون، شاعر انگلیسی است. محتوای اصلی این اثر داستان کتاب مقدس درباره سقوط آدم و حوا از بهشت و نخستین خطای بشر است. این‌ کتاب با متن سخت‌خوان و شاعرانه‌ خود، بزرگترین اثر جان‌ میلتون است که توسط شجاع‌ الدین‌ شفا به فارسی ترجمه‌ شده‌ است.

3. دیوان شرقی

یوهان ولفگانگ گوته شاعر، نویسنده و فیلسوف آلمانی بود که علاقه‌ و ارادت زیادی به حافظ داشت. او دیوان شرقی – غربی را با الهام از اشعار حافظ و به منظور برقراری ارتباط میان فرهنگ ایران و آلمان نوشت.

طولی نکشید که این کتاب به یکی از بزرگترین آثار کلاسیک جهان تبدیل شد و از جانب منتقدان مختلف، عنوان “شاهکار” را به خود اختصاص داد. بعدها شجاع الدین شفا دیوان شرقی گوته را به زبان فارسی ترجمه کرد و در اختیار مخاطبان فارسی‌زبان قرار دارد.

4. نغمه‌های شاعرانه (ایرانی)

شجاع‌الدین شفا در یک اقدام ارزشمند، مجموعه‌ای از نوشته‌های شاعران و نویسندگان جهان درباره ایران را جمع‌آوری کرد و آن را در مجموعه‌ای با عنوان “نغمه‌های ایرانی” منتشر نمود‌. مطالعه‌ این اثر به خوبی می‌تواند شما را با جایگاه والای ایران‌ در کشورهای دیگر آشنا کند و تأثیر ادبیات فارسی بر جهان را به نمایش بگذارد.

علاوه بر این، این‌‌ مجموعه کوچک مقدمه خوبی است که خواننده را با شاعران و نویسندگان بزرگ دنیا آشنا کند و جایگاه تمدن ایرانی را مشخص نماید. ا‌‌ین کتاب در 224 صفحه‌ در انتشارات نخستین به چاپ رسیده‌ است.

زندگی‌نامه دیگر افراد موفق: اگر به مطالعه زندگی‌نامه افراد موفق علاقه دارید توصیه می‌کنیم مقالات چارلز داروین، پابلو پیکاسو، مجید سمیعی و دکتر حسابی را در رسانۀ دانشگاه کسب و کار بخوانید.

سخن پایانی

شجاع الدین شفا یکی از نویسندگان و ادیبان بزرگ ایرانی است که در دوران قبل از انقلاب فعالیت می‌کرد. او نقش‌های سیاسی و فرهنگی متعددی در دربار محمدرضا شاه پهلوی داشت؛ از جمله اینکه دبیری شورای فرهنگی سلطنتی را برعهده داشت، رایزن فر‌‌هنگی دربار پهلوی‌ بود و متن سخنرانی‌ها و ایده‌پردازی‌های شاه را نوشته‌ و اجرا می‌کرد.

شجاع‌الدین شفا‌‌ در طول زندگی خود آثار ارزشمندی در موضوع فرهنگ و تاریخ ایران نوشت و آثار متعددی را به زبان فارسی ترجمه کرد. به این ترتیب می‌توان او را از چهره‌های تاثیرگذار و مهم ایرانی دانست که نقش زیادی در پیشرفت فرهنگ ایران و ارتباط آن با سایر کشورها داشت. ما در این مقاله از دانشگاه کسب و کار به زندگی این‌ ادیب ایرا‌‌نی پرداختیم و برخی از آثار و فعالیت‌های او را بررسی کردیم. نظر شما درباره شجاع الدین شفا چیست؟ کدام یک از آثار و نوشته‌های او را مطالعه کرده‌اید؟ نظرات ارزشمند خود را با ما در میان بگذارید.

منبع: Wikipedia