شجاع الدین شفا یکی از چهره‌های برجسته و مطرح فرهنگ و ادبیات ایران است. او پژوهشگر، نویسنده و مترجم بزرگی بود که در دوران پهلوی فعالیت می‌کرد و سمت‌های سیاسی مختلفی داشت. امروزه نظرات ضد و نقیض زیادی درباره شخصیت و افکار این ادیب ایرانی وجود دارد؛ با این حال نمی‌توان نقش او را در رشد فرهنگ و ادبیات ایران و جهان به فراموشی سپرد.
ما در این مقاله از دانشگاه کسب و کار به معرفی شجاع الدین شفا و زندگینامه او می‌پردازیم و کارنامه ادبی و سیاسی او را با هم مرور می‌کنیم. پس تا پایان این مقاله همراه ما باشید تا با این شخصیت بزرگ ایرانی آشنا شده و دلیل شهرت او را متوجه شوید.
دوران کودکی و خانواده شجاع‌الدین شفا
شجاع‌الدین شفا در سال 1297 در شهر قم متولد شد. او در خانواده‌ای باسواد و فرهنگی رشد کرد که محیط مناسبی برای پرورش علاقه‌مندی‌های او به مطالعه و علم ایجاد کرده بود.
پدر شجاع‌الدین پزشک بود و خانواده‌اش به مسائل علمی و فرهنگی توجه ویژه‌ای داشتند.
این شرایط باعث شد که او از همان دوران کودکی، علاقه فراوانی به کسب علم و فرهنگ پیدا کند. زندگی در چنین محیطی، شجاع‌الدین را به سمت کشف و درک عمیق‌تر از دنیای ادبیات و تاریخ سوق داد.
تحصیلات در ایران و خارج از کشور
شجاع‌الدین شفا دوران دبیرستان خود را در شهر قم سپری کرد و پس از پایان این دوره، برای ادامه تحصیل به تهران مهاجرت کرد. او با علاقه‌ای که به ادبیات و فرهنگ داشت، رشته ادبیات فارسی را برای تحصیلات دانشگاهی انتخاب کرد و در این زمینه مهارت و دانش خود را گسترش داد.
پس از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه تهران، شجاع‌الدین تصمیم گرفت تا به بیروت و سپس فرانسه سفر کند. این سفرها فرصتی برای او فراهم کرد تا درجات علمی خود را ارتقا دهد و با فرهنگ‌ها و اندیشه‌های جدید آشنا شود. تحصیل در خارج از کشور نقش مهمی در شکل‌گیری دیدگاه‌های او داشت و او را با ادبیات و فلسفه غرب آشنا کرد.
بازگشت به ایران و آغاز فعالیت‌ها
با آغاز جنگ جهانی دوم و اشغال فرانسه، شجاع‌الدین شفا به ایران بازگشت و فعالیت حرفه‌ای خود را به عنوان مترجم در رادیو آغاز کرد. این موقعیت به او امکان داد تا مهارت‌های زبانی و ارتباطی خود را به کار گیرد.
پس از مدتی، شجاع‌الدین وارد عرصه فعالیت‌های سیاسی شد و حزب “میهن‌پرستان” را بنیان‌گذاری کرد.
این حزب اهداف ملی‌گرایانه داشت و تلاش می‌کرد هویت فرهنگی ایران را برجسته کند. شفا همچنین مسئولیت روزنامه مستقل حزب را برعهده داشت و بسیاری از سرمقاله‌های مهم آن را خودش می‌نوشت.
زندگینامه دیگر افراد موفق: اگر به مطالعه زندگینامه افراد موفق علاقه دارید توصیه می‌کنیم مقالات مولانا جلال الدین بلخی، ولادیمیر پوتین و کارلوس کاستاندا را در رسانۀ دانشگاه کسب و کار بخوانید.
فعالیت‌های فرهنگی و ادبی
شجاع الدین شفا نقش مهمی در شناساندن فرهنگ و ادبیات کشورهای مختلف به مردم ایران داشت. یکی از مهمترین اقدامات او در این حوزه، ترجمه آثار کشورهای مختلف به زبان فارسی بود؛ چنان‌چه تا قبل از انقلاب 57 بیش از شصت عنوان کتاب توسط او ترجمه و تالیف شد.
برخی از مهمترین آثار ترجمه‌شده او آثاری چون؛ کمدی الهی، دیوان شرقی گوته و برخی از آثار شاعران و نویسندگانی چون آندره ژید، لامارتین و شاتوبریان بود. ترجمه‌های شجاع‌الدین از این آثار، هم اکنون از بهترین و مهمترین نمونه‌های ترجمه فارسی در بازار کتاب ایران است.
فعالیت‌های سیاسی و نقش شفا در دوران پهلوی
شجاع‌الدین اگرچه علاقه بسیاری به امور ادبی و فرهنگی داشت، مدتی را به فعالیت‌های سیاسی – فرهنگی در دربار پهلوی پرداخت. او مدتی رایزن فرهنگی محمدرضا پهلوی بود و مسئولیت اجرای ایده‌های او را برعهده داشت.
1. ایده برای برگزاری جشن‌های شاهنشاهی
یکی از مهمترین اقدامات سیاسی او در این زمان، ایفای نقش در ایده‌پردازی و برگزاری جشن‌های 2500 ساله شاهنشاهی بود. این جشن برای بزرگداشت شاهنشاهی ایران برگزار شد و براساس آن، تقویم کشور از شمسی به شاهنشاهی تغییر یافت.
2. نوشتن سخنرانی‌های محمدرضا شاه پهلوی
شجاع‌الدین شفا مسئولیت نگارش سخنرانی‌های محمدرضا شاه پهلوی را برعهده داشت. او در این دوران نقش زیادی در پیشبرد سیاست‌های فرهنگی شاه داشت و در جهت اهداف ملی‌گرایانه او حرکت می‌کرد. شجاع‌الدین در این زمان با هدف بزرگداشت و احیای عظمت ایران باستان فعالیت می‌کرد و حمله اعراب به ایران و تاثیرات مخرب آن را نکوهش می‌کرد.
3. ماموریت ساخت کتابخانه ملی
شفا در جهت پیشبرد اهداف فرهنگی محمدرضا شاه، در سال 1352 مسئولیت ساخت “کتابخانه ملی پهلوی” را برعهده گرفت. ابتدا برنامه‌ریزی‌ها و نقشه‌های فراوانی برای اجرای این ایده صورت گرفت؛ قرار بود این پروژه طی ده سال به پایان برسد و از همان ابتدا 600 هزار جلد کتاب و 25 هزار نشریه در آن قرار بگیرد.
این کتابخانه بزرگترین کتابخانه‌ای بود که می‌توانست هویت فرهنگی و ادبی ایران را به سایر کشورهای دنیا پیوند دهد. اما امکان ساخت و راه‌انداری آن فراهم نشد و برنامه ریزی آن با شکست مواجه شد.
4. دبیری شورای فرهنگی سلطنتی
یکی دیگر از فعالیت‌های سیاسی – فرهنگی شجاع‌الدین شفا، فعالیت در جایگاه دبیرکل شورای فرهنگی سلطنتی پهلوی بود. او در این دوران چندین جلد کتاب و مقاله نوشت و فرهنگ و ادبیات ایران را به جهانیان معرفی کرد. پس از آن نیز مدتی ریاست کتابخانه پهلوی را برعهده گرفت و بیش از گذشته به فعالیت‌های فرهنگی پرداخت.
سال‌های پایانی زندگی شجاع الدین شفا
شجاع‌الدین شفا پس از انقلاب سال 1357 به فرانسه مهاجرت کرد و تا پایان عمر در همان‌جا ماند. او سرانجام در 27 فروردین سال 1389 در سن 92 سالگی درگذشت. شجاع‌الدین از جمله افرادی بود که افکار و نظرات ضد و نقیضی درباره او وجود داشت. عده‌ای او را فردی وابسته به رژیم شاهی می‌دانند که با فرهنگ اسلامی مخالف بود و در جهت پیشرفت فرهنگ ایران باستان تلاش می‌کرد.
عده دیگری نیز او را از جمله نویسندگان و ادیبان مهم ایرانی می‌دانند که نقش مهمی در پیشبرد هویت و فرهنگ ایرانی داشت.
شفا از افراد تاثیرگذاری بود که با ترجمه‌ها و تالیفات ارزشمند خود موجب شناخت ادبیات ایران و جهان و ارتباط دوجانبه آن‌ها شد.
جوایز و افتخارات
شجاع‌الدین شفا به واسطه فعالیت‌های ارزشمند فرهنگی و علمی خود، موفق به دریافت جوایز و افتخارات متعدد در سطح ملی و بین‌المللی شد.
- دکترای ادبیات تطبیقی از دانشگاه فرانسه
- دکترای افتخاری ادبیات از دانشکده رم
- دکترای افتخاری تاریخ از دانشگاه مسکو
- عضویت در آکادمی سلطنتی اسپانیا
- عضویت در آکادمی هامر پورگشتال اتریش
- دریافت جایزه بین‌المللی سال 1971 فلورانس
- دریافت جایزه سلطنتی بهترین کتاب‌های سال 1332 و 1348
این دستاوردها نشان‌دهنده تأثیر گسترده فعالیت‌های او در حوزه ادبیات، تاریخ و فرهنگ بود.
معرفی آثار ادبی شجاع الدین شفا
تا این بخش از مقاله دانشگاه کسب و کار با زندگینامه شجاع الدین شفا و فعالیت‌های فرهنگی و سیاسی او آشنا شدید. اکنون قصد داریم به بررسی کارنامه پربار ادبی این نویسنده و محقق بزرگ ایرانی بپردازیم.
در واقع، فعالیت‌های ادبی شجاع‌الدین شفا را می‌توان در دو دسته تقسیم‌بندی کرد؛ ترجمه و تالیف. او در هر کدام از این دسته‌ها آثار ارزشمندی به جای گذاشت که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم:
لیست آثار تالیفی
شجاع‌الدین علاقه بسیاری به فرهنگ و تاریخ ایران داشت؛ به همین جهت موضوع اکثر آثار او در همین حوزه است. او خصوصا در سه دهه پایانی عمرش که در فرانسه سکونت داشت، بیش از گذشته به نقد و بررسی تاریخ اسلام و ادیان مختلف پرداخت و تلاش کرد حاصل تحقیقات خود را به صورت جامع در دسترس مخاطبان خود قرار دهد.
امروزه اکثر آثار تالیفی شجاع الدین شفا در ایران ممنوع‌الچاپ است و به صورت رسمی منتشر نمی‌شود. عناوین برخی از آثار او عبارت‌اند از:
- فرهنگنامه جهان ایران‌شناسی – در 21 جلد با موضوع شناخت ایران
- ایران در چهار‌راه سرنوشت
- تولدی دیگر
- پس از هزار و چهارصد سال – تاریخ ایران پس از ورود اسلام
- دایرةالمعارف روابط فرهنگی ایران با کشورهای جهان؛ از آغاز تا امروز
- در پیکار اهریمن
- سی گفتار
- ایران و اسپانیا
- نغمه‌های شاعرانه (ایرانی)
آثار ترجمه
شجاع‌الدین شفا از جمله افرادی بود که نقش زیادی در شناساندن آثار کشورهای دیگر به ایرانیان داشت. او از آن‌جا که در فرانسه تحصیل کرده بود، به این زبان مسلط بود. در نتیجه آثار بسیاری را از زبان فرانسوی و انگلیسی به فارسی ترجمه کرد. برخی از مهمترین این عناوین عبارت است از:
- کمدی الهی اثر دانته آلیگیری
- دیوان شرقی – غربی اثر یوهان ولفگانگ گوته
- مائده‌های زمینی اثر آندره ژید
- اگر خدا نبود اثر آندره ژید
- سفر به شرق اثر هرمان هسه
- سرگذشت یک کودک اثر لامارتین
- آتالا اثر شاتوبریان
- رنه اثر شاتوبریان
- خاطرات یک روح اثر شاتوبریان
- ترانه‌های رولان اثر ناشناس (ادبیات حماسی فرانسه)
- سرودهای لئوپاردی اثر جاکومو لئوپاردی
- نامه‌های عاشقانه اثر مادام دو سوا
- دوست بازیافته اثر فرد اولمن
- معشوقه فرانسه اثر آندره موروا
- سایه‌های هویت اثر آندره موروا
- زنده‌باد زندگی اثر آندره موروا
معرفی کوتاه برخی از مهمترین آثار شجاع الدین شفا
1. کمدی الهی
کتاب کمدی الهی اثر برجسته شاعر و نویسنده ایتالیایی، دانته آلیگیری است. این کتاب یک داستان نمادین و تخیلی است که در آن، شاعر در یک سفر تخیلی به بهشت، برزخ و جهنم می‌رود.
ترجمه فارسی شجاع‌الدین شفا از کمدی الهی، کامل‌ترین و مهمترین ترجمه آن در ایران است که همچنان خوانده می‌شود و طرفداران خاص خودش را دارد.
بهشت گمشده
بهشت گمشده شعری حماسی اثر جان میلتون، شاعر انگلیسی است. محتوای اصلی این اثر داستان کتاب مقدس درباره سقوط آدم و حوا از بهشت و نخستین خطای بشر است. این کتاب با متن سخت‌خوان و شاعرانه خود، بزرگترین اثر جان میلتون است که توسط شجاع‌الدین شفا به فارسی ترجمه شده است.
زندگینامه دیگر افراد موفق: اگر به مطالعه زندگینامه افراد موفق علاقه دارید توصیه می‌کنیم مقالات بابک بختیاری، گالیله، فردوسی، شیخ بهایی و جف بزوس را در رسانۀ دانشگاه کسب و کار بخوانید.
دیوان شرقی
یوهان ولفگانگ گوته شاعر، نویسنده و فیلسوف آلمانی بود که علاقه و ارادت زیادی به حافظ داشت. او دیوان شرقی – غربی را با الهام از اشعار حافظ و به منظور برقراری ارتباط میان فرهنگ ایران و آلمان نوشت.
طولی نکشید که این کتاب به یکی از بزرگترین آثار کلاسیک جهان تبدیل شد و از جانب منتقدان مختلف، عنوان “شاهکار” را به خود اختصاص داد. بعدها شجاع‌الدین شفا دیوان شرقی گوته را به زبان فارسی ترجمه کرد و در اختیار مخاطبان فارسی‌زبان قرار داد.
نغمه‌های شاعرانه (ایرانی)
شجاع‌الدین شفا در یک اقدام ارزشمند، مجموعه‌ای از نوشته‌های شاعران و نویسندگان جهان درباره ایران را جمع‌آوری کرد و آن را در مجموعه‌ای با عنوان “نغمه‌های ایرانی” منتشر نمود. مطالعه این اثر به خوبی می‌تواند شما را با جایگاه والای ایران در کشورهای دیگر آشنا کند و تأثیر ادبیات فارسی بر جهان را به نمایش بگذارد.
زندگینامه دیگر افراد موفق: اگر به مطالعه زندگینامه افراد موفق علاقه دارید توصیه می‌کنیم مقالات چارلز داروین، پابلو پیکاسو، مجید سمیعی و دکتر حسابی را در رسانۀ دانشگاه کسب و کار بخوانید.
سخن پایانی
شجاع‌الدین شفا یکی از نویسندگان و ادیبان بزرگ ایرانی است که در دوران قبل از انقلاب فعالیت می‌کرد. او نقش‌های سیاسی و فرهنگی متعددی در دربار محمدرضا شاه پهلوی داشت؛ از جمله دبیری شورای فرهنگی سلطنتی، رایزن فرهنگی دربار پهلوی و نویسندگی متن سخنرانی‌ها و ایده‌پردازی‌های شاه.
شفا در طول زندگی خود آثار ارزشمندی در موضوع فرهنگ و تاریخ ایران نوشت و آثار متعددی را به زبان فارسی ترجمه کرد. او از چهره‌های تاثیرگذار و مهم ایرانی بود که نقش زیادی در پیشرفت فرهنگ ایران و ارتباط آن با سایر کشورها داشت.
نظر شما درباره شجاع الدین شفا چیست؟ کدام یک از آثار و نوشته‌های او را مطالعه کرده‌اید؟ نظرات ارزشمند خود را با ما در میان بگذارید.
منبع: Wikipedia
در اثار شفا احساسی به انسان دست می دهد
که یک غیر مسلمان حامی حکومت پهلوی به تخریب علمی اسلام می پردازد و لی مجبور می شود دچار تحریف و…شود
برخی احتمال می دهند از بقایای خانواده های یهودی باشند و به کتابی بنام فرزندان است
نام خانواده شفا امده است
به هر حال او از ارکان فرهنگی پهلوی است
فوق العاده این شخص بنده احترام قائل هستم چون باسواد بودند و واقعا حیف که جمهوری اسلامی آثار این بزرگ مرد را ….. افسوس
درود می فرستم به روح این بزرگ مرد
سام . پاییز ۱۴۰۳