مجله‌ی آمریکایی فوربز یکی از مجلاتی است که هرساله لیستی از زنان قدرتمند جهان را منتشر می‌کند. معیارهای انتخاب اسامی در این فهرست بر اساس ثروت، حضور رسانه‌ای، نفوذ و میزان تاثیرگذاری افراد در حیطه‌ی فعالیت خودشان است. در سال 2016، آنگلا مرکل صدراعظم آلمان، برای ششمین سال متوالی در صدر این فهرست قرار گرفت؛ او قدرتمندترین و تاثیرگذارترین زن جهان، خصوصا در عرصه‌ی سیاست بود. کمتر کسی وجود دارد که تاکنون نام او را نشنیده باشد یا در روزنامه و تلویزیون عکسی از او ندیده باشد.اما چه اقدامات یا چه ویژگی‌های اخلاقی‌ای، آنگلا مرکل را به این درجه رساند؟ این مقاله از دانشگاه کسب و کار به بررسی زندگی او و اقدامات سیاسی و اجتماعی‌اش اختصاص دارد.
زندگی شخصی آنگلا مرکل
آنگلا دوروتئا کاسنر در 17 ژوئیه 1954 در شهر هامبورگ و به عنوان اولین فرزند در خانواده‌ای فرهنگی به دنیا آمد. مادرش معلم و پدرش هورست کاستنر، فارغ‌التحصیل دانشگاه هایدلبرگ و کارشناس الهیات مذهب پروتستان بود. آنگلا کمتر از یک سال داشت که با خانواده‌اش به آلمان شرقی مهاجرت کرد. علت اصلی این مهاجرت، دین بود. پدرش در آن‌جا برای اولین بار به عنوان کشیش پروتستانی انتخاب شد. او در کلیسای برلین براندنبورگ مسئول شد و بارها برای شرکت در شکل‌گیری یک رشته‌ی کلیسایی به تمپلین سفر کرد. دو سال بعد، برادر آنگلا، فرزند دوم خانواده در سال 1957 و پس‌از آن خواهرش ایرنه در 1964 به دنیا آمد.
اصالت خانوادگی
آنگلا اصالتی آلمانی – لهستانی دارد. پدربزرگ پدری او که لودویگ کازمیرچاک نام داشت، یک پلیس آلمانی، با اصالت لهستانی بود که در اوایل قرن بیستم، در جنبش‌های استقلال‌طلبانه‌ی لهستان شرکت کرده بود. پس‌از آن با مارگارت، مادربزرگ آنگلا، که زنی آلمانی در برلین بود ازدواج کرد و در همان‌جا مشغول به کار شد. او در سال 1930، نام کازمیرچاک را که لهستانی بود، به نام آلمانیِ کاسنر تغییر داد. از سمت مادری، پدربزرگ او اهل دانتسیگ و مادربزرگش دختر شهردار البلنگ در لهستان بود. آنگلا مرکل آزادانه از ریشه‌های لهستانی‌اش صحبت می‌کرد و قسمتی از خود را لهستانی می‌دانست اما در سال 2013 که زندگینامه رسمی او منتشر شد، صحبت درباره‌ی این موضوع در میان مردم شدت بیشتری یافت.
تحصیلات ابتدایی آنگلا مرکل
آنگلا تحصیلات خود را در مدرسه‌ی پلی‌تکنیک شهر تمپلین آغاز کرد. او به عقیده‌ی معلمان و همکلاسی‌هایش، در دوران کودکی و نوجوانی کمتر مورد توجه بود اما روابط اجتماعی خوبی داشت. آنگلا در دروس ریاضی و زبان روسی، استعداد چشمگیری داشت و توانست در سطح بین‌المللی المپیاد زبان روسی شرکت کند. او علاقه زیادی به درس فیزیک داشت و از همان کودکی مصمم بود که در رشته‌ی فیزیک دانشگاه کارل مارکس تحصیل کند.
زندگی در آلمان شرقی
آنگلا در دوران کودکی عضو سازمان جمعی سیاسی کودکان و از سال 1968 عضو انجمن جوانان آزاد آلمانی شد که جنبشی تحت‌ِ حمایت حزب اتحاد سوسیالیستی آلمان بود. در آن دوره، عضویت در انجمن اجباری نبود اما کسانی که در آن عضو نبودند، نمی‌توانستند به‌راحتی وارد دوره‌های آموزش عالی شوند. او در این دوران به اجبار در دوره‌های آموزش مارکسیسم و لنینیسم شرکت کرد و در حد قبولی در امتحان به مطالعه‌ی منابع آن پرداخت. مرکل عقیده داشت زندگی در بخش شرقی آلمان بسیار ساده بود، زیرا نمی‌شد چیزی را تغییر داد یا بر آن تاثیر گذاشت؛ بنابراین صرفا باید طبق قوانین و برنامه‌های روزمره، فعالیت می‌کرد.
آنگلا مرکل و دیوار برلین
آنگلا در آلمان شرقی به شکل پنهانی نزد مادربزرگش به تماشای برنامه‌های سیاسی تلویزیون غرب آلمان می‌پرداخت. او در آن دوران همیشه پیاده از کنار دیوار برلین عبور می‌کرد و از اینکه آن دیوار زندگی‌اش را محدود و تاریک کرده‌بود، احساس ناامیدی می‌کرد. تا آن‌که فروپاشی دیوار برلین در سال 1989 فضا را برای گرایش‌های آزادی‌خواهانه و دموکراتیک آنگلا مرکل ایجاد و راه او را به دنیای سیاست باز کرد. او این واقعه را که موجب اتحاد آلمان شرقی و غربی شده‌بود، از پشت تلویزیون تماشا کرد. آنگلا بلافاصله با مادرش تماس گرفت و این خبر را به او داد، چرا که او هنوز نسبت به بازشدن مرزهای دو آلمان و عبور از آن، امیدوار نبود.
دانشگاه و حضور در آکادمی علوم
آنگلا در سال 1978 لیسانس خود را در رشته‌ی فیزیک از دانشگاه لایپزیگ دریافت کرد. او در دوران تحصیل و تبادلات دانشگاهی بین دانشگاه لایپزیک در مسکو و لنینگراد، با مردی به نام اولریش مرکل آشنا شد. این دو پس‌از مدتی، در سال 1977 در کلیسا به عقد رسمی یکدیگر درآمدند. از آن پس نام خانوادگی او از کاسنر به مرکل تغییر کرد. یک سال بعد، آنگلا با مهاجرت به برلین شرقی در سال 1978 به همراه همسرش، همکاری علمی خود با مؤسسه‌ی مرکزی شیمی و فیزیک در آکادمی علوم شهر برلین را آغاز کرد. پس‌از مدتی، این ازدواج به دلایلی دوام نیاورد و در سال 1982، بدون هیچ فرزندی به طلاق کشیده شد.
ازدواج مجدد
آنگلا تا سال 1986 به تحصیلات خود در مقطع دکترای شیمی کوانتوم ادامه داد و با نمره‌ای عالی فارغ‌التحصیل شد. مرکل تا سال 1989 به‌عنوان یک دانشمند محقق فعالیت کرد و آکادمی علوم موجب آشنایی او با همسر فعلی‌اش، یواخیم زاور شد. از آن‌جا که آنگلا با نام خانوادگی همسر اول خود شناخته‌شده بود، با همان باقی ماند و آن را به نام همسر دوم خود تغییر نداد. آن‌ها در سال 1998 با یکدیگر ازدواج کردند و بدون هیچ فرزندی، تاکنون به زندگی مشترک خود ادامه داده‌اند. البته یواخیم دو پسر از ازدواج قبلی خود داشت که مدتی طولانی با آن‌ها زندگی می‌کردند.
برنامه‌ی روزانه آنگلا مرکل
آنگلا مرکل تا آن‌زمان که به صدراعظمی آلمان منصوب بود برنامه ریزی فشرده‌ای داشت. او در روزهای شنبه و یکشنبه در نشست‌های مهم و مطبوعاتی شرکت کرده و اقدام به حل مسائل و تصمیم‌گیری می‌کرد. او در تلاش بود که شب‌های تعطیل در کنار خانواده‌اش باشد و از آن‌جا که به آشپزی علاقه داشت، برای همسرش غذا و کیک درست کند. آنگلا مرکل علاقه‌ی زیادی به طبیعت و اصالت روستا دارد؛ او معتقد است غذا و زندگی باید طعم روستایی داشته باشد. او در زمان فعالیت خود، به محض اینکه از کار فارغ می‌شد از شهر خارج شده و به طبیعت می‌رفت و این موضوع با توجه به حجم فشرده‌ی فعالیت‌های او، برایش کمتر ممکن بود.
جایگاه‌های سیاسی آنگلا مرکل
شاید اولین اقدام سیاسی آنگلا مرکل را بتوان به دوران نوجوانی و جوانی او پیوند داد؛ زمانی‌که به حزب جوانان اتحادیه سوسیالیستی آلمان پیوست، با اینکه اعتقادی به کمونیست نداشت. به گفته‌ی خودش، در آن زمان پنهانی به تماشای برنامه‌های سیاسی تلویزیون آلمان غربی می‌پرداخت. پس‌از آن، آنگلا در زمان انقلاب‌های 1989 به عرصه‌ی سیاسی آلمان وارد شد، در اعتراضات خیابانی اواخر حکومت کمونیسم آلمان شرقی شرکت کرد و عضو حزب بیداری دموکراتیک بود. مرکل تا سال 1990 در اداره‌ی مطبوعات و اطلاعات آلمان فعالیت کرد تا اینکه به عرصه‌ی دولت راه یافت.
اولین فعالیت‌های دولتی
در سال 1990، آنگلا مرکل معاون سخنگوی اولین دولت دموکراتیک در آلمان شرقی شد. او در 18 مارس 1990 از ایالت مکلنبورگ به مجلس فدرال آلمان راه یافت و به سمت قائم‌مقام سخنگوی دولت منصوب شد. هلموت کوهل که در آن‌زمان صدراعظم آلمان بود، توجه ویژه‌ای به مرکل داشت. همین امر موجب شد که او با توجه به توانایی‌هایش، به جایگاه‌های بالایی در چندین حوزه دست یابد. آنگلا مرکل در 18 ژانویه 1991 به عنوان وزیر زنان و جوانان منصوب شد و از سال 1994 تا 1998 به عنوان وزیر محیط زیست، حفظ امنیت طبیعت و راکتورها مشغول به کار شد. پس از گذشت این دوره، برای رسیدن به حکومت در چند ایالت تلاش‌هایی کرد اما به سرانجامی نرسید.
اتحادیه دموکرات مسیحی
پس‌از شکست اتحادیه دموکرات مسیحی در انتخابات سال 1998، آنگلا مرکل دبیر کل این حزب شد. دو سال بعد، رسوایی‌ای که از هدایا و رشوه به حزبِ دموکرات به وجود آمده بود، سبب کنار رفتن ولفگانگ شویبله، رهبر این حزب شد. آنگلا مرکل که توانایی‌های سیاسی و مدیریتی بالایی داشت، اولین زنی شد که به مقام رهبری اتحادیه دموکرات مسیحی رسید و همزمان ریاست اپوزیسیون آلمان را نیز برعهده داشت.
شکست گرهارد شرودر
حزب اتحادیه سوسیال مسیحی بایرن و حزب دموکرات با رهبری ادموند اشتویبر و آنگلا مرکل، بارها سیاست‌های صدراعظم آلمان، گرهارد شرودر را زیر سوال بردند. آن‌ها به انتقاد سیاست‌های اقتصادی که موجب بیکاری و تورم شده بود، پرداختند. تا اینکه در سال 2003 فشار بر صدراعظم و متحدانش بیش‌از گذشته شد و شرودر پیشنهاد داد انتخابات پارلمانی در سال 2005 برگزار شود تا محبوبیت خود را افزایش دهد اما امیدی به پیروزی صدراعظم نبود.
آنگلا مرکل خود را از طرف دو حزب، نامزد صدراعظمی آلمان کرد. او اگرچه نتوانست اکثریت آرا را کسب کند، اما احزاب سوسیال، دموکرات و مسیحی ائتلاف بزرگی تشکیل دادند و در نتیجه‌ی مذاکرات، سوسیال دموکرات‌ها به صدراعظم شدن آنگلا مرکل و برکناری شرودر رضایت دادند. شرط آن‌ها این بود که 8 وزارتخانه‌ی بزرگ در دست خودشان بماند و به مرکل واگذار نشود. به این ترتیب آنگلا مرکل، در سال 2005 نخستین زنی شد که صدراعظم آلمان شده‌بود.
صدراعظم مرکل
مرکل به عنوان رئیس اتحادیه دموکرات آلمان و نخستین بانوی صدراعظم تا سال 2009 به رهبری دولت به همراه احزاب هم‌پیمان خود پرداخت. تا آن‌که در 2009، سوسیال دموکرات‌ها از دولت خارج شدند و مرکل دولت ائتلافی جدیدی با مشارکت حزب دموکرات آزاد تشکیل‌داد.
در سال 2013 و سپس سال 2017، مرکل برای سومین و چهارمین بار نامزد و به صدراعظمی انتخاب شد. آنگلا مرکل با پیروزی در چهار دوره‌ی انتخابات، طولانی‌ترین صدراعظمی آلمان را برعهده داشت. در این سال‌ها چالش‌هایی در مقابل آنگلا مرکل بود که یکی‌از آن‌ها مقابله با اقدامات نادرست آمریکا در سال 2013 بود.
جاسوسی آمریکا
در اکتبر سال 2013، آنگلا مرکل ایالات متحده آمریکا را به ضبط مکالمات تلفن همراهش متهم کرد. او از این اقدام خشمگین شده و در نشست رهبران اروپایی، عمل آمریکا را تجاوز به حریم خصوصی دانست و به تقبیح آن پرداخت. مرکل خود را دوست و هم‌پیمان آمریکا می‌دانست و در این‌باره گفت: جاسوسی در میان دوستان هرگز قابل‌قبول نیست.
چالش‌های سال 2017
در سال 2017، چالش و مشکل صدراعظم مرکل، حضور حزب راست افراطی آلمان در انتخابات بود که توانست 13 درصد رای مثبت بگیرد! مرکل پس‌از انتخابات در مصاحبه‌ای بیان کرد که نتیجه‌ی بهتری را انتظار داشته با این‌حال تمام تلاش و اراده‌اش را می‌گذارد تا دولت را به خوبی هدایت و رهبری کند. او در سال 2017، برای هفتمین بار در رتبه‌ی نخست قدرتمندترین زنان جهان قرار گرفت. آنگلا مرکل، تاکنون 12 بار موفق به کسب این عنوان شده است.
پایان کار سیاسی آنگلا مرکل
آنگلا مرکل در سال 2018 اعلام کرد که دیگر در انتخابات سراسری شرکت نخواهد کرد و در سال 2021، همزمان با پایان دوره‌ی صدارتش از دنیای سیاست کناره‌گیری خواهد کرد. او بعدها اظهار کرد که تاکنون آلمان را به سلامت از بحران‌های اقتصادی، بین‌المللی و پاندمی کرونا عبور داده و حالا بهتر است که فرد دیگری مسئولیت را برعهده بگیرد. او 18 سال رئیس حزب دموکرات مسیحی و 16 سال صدراعظمی آلمان را برعهده داشت. در انتخاباتی که در 26 سپتامبر سال 2021 برگزار شد، اولاف شولتس که تا پیش‌از این معاون آنگلا مرکل بود، با 25 درصد رای توانست 46 حزب دیگر را شکست داده و صدراعظم آلمان شود.
مراسم وداع با آنگلا مرکل در دوم دسامبر 2021 با شرکت تمام وزرا و شخصیت‌های سیاسی‌ای که او در 16 سال صدارتش با آن‌ها همراه بود، برگزار شد. مرکل در مصاحبه‌ای اعلام کرد که فعلا برنامه‌ای برای دوران بازنشستگی ندارد و می‌خواهد استراحت کند. او قصد دارد اوقات بیشتری را با همسرش و در طبیعت بگذراند و آرامش ذهنی را تجربه کند.
سیاست‌های داخلی و خارجی آنگلا مرکل
مرکل را فردی عملگرا، غیرقابل پیش‌بینی و مرموز می‌دانند. سیاست‌های داخلی او بسیار شبیه به مارگارت تاچر، نخست‌وزیر سابق بریتانیا، بود. او شیوه سنتی سیاست آلمان را شکست و ارتباط و دوستی بیشتری با آمریکا برقرار کرد. به‌دلیل شباهت سیاست‌های مرکل به تاچر، او را مارگارت تاچر قرن بیست و یک نامیدند.
آنگلا مرکل نقشی کلیدی در پیمان لیبسون که اصلاحیه‌ای بر قانون اساسی پیشین اروپاست، ایفا کرد. همچنین نقشی تعیین‌کننده در مدیریت بحران اقتصادی اروپا داشت و تصمیم گیرنده‌ی اصلی در مواقع حساس و بحرانی بود.
بحران اقتصادی در اروپا
یکی‌از بزرگترین مشکلات در دوران آنگلا مرکل، بحرانِ اقتصادی اروپا بود. در نتیجه‌ی این بحران، یونان به مرز ورشکستگی رسید و اسپانیا تا مرز نابودی پیش رفت، اما مرکل با سیاست‌های خود بر حفظ اتحاد اروپا پافشاری کرد و آن را دیواری در برابر نابودی و بحران دانست. او به شکل‌گیری اقدامات مشترک اروپا در برابر کشورهای بحران‌زده تاکید داشت و با عزم او، قوانین مالی تقویت شدند و موسسه‌های مالیِ تازه نفسی شکل گرفتند که توانستند بحران را برطرف کرده و جان تازه‌ای به اروپا ببخشند.
اصلاحات سیستم در آلمان
برخی‌از عمده‌ترین مسائلی که دولت آنگلا مرکل در سال‌های حکومت خود با آن درگیر بودند، اصلاح سیستم خدمات درمانی، مشکلات آینده‌ی توسعه انرژی و سیاست درهای باز برای سیل مهاجران در سال‌های 2015 و 2016 بود. در مورد حذف سلاح‌های اتمی در آلمان، مرکل شرطی مبنی بر همراهی اعضای دیگر ناتو گذاشت و مشارکت انحصاری آلمان را رد کرد. همچنین در اقدامی دیگر با لغو خدمت نظامی اجباری در آلمان و خارج کردن کشور از تولید انرژی هسته‌ای، تصویر هوشمند و سیاستمداری از خود نشان داد.
پذیرش مهاجران
آنگلا مرکل در سال 2015 بیان کرد که آلمان پذیرای صدها هزار مهاجر و پناهجو از مناطق جنگ‌زده‌ی سوریه است. این اقدام، بزرگواری و عزت نفس او را نشان داد با این‌حال مخالفت مردم و چندین کشور دیگر را برانگیخت. جامعه‌ی آلمان عقیده داشت که حضور بیش‌از حد مهاجران می‌تواند باعث چندپارگی کشور شود.از سوی دیگر، اعضای شرقی اتحادیه اروپا، طرح آلمان برای پذیرش مهاجران و سهمیه‌بندی حضور آنان در کشورهای مختلف را رد کرد. این موضوع ائتلاف جدیدی در کشورهای ایتالیا، لهستان، چک و مجارستان ایجاد کرد.
برابری جنسیتی
آنگلا مرکل چشم‌اندازهای تازه‌ای را در آلمان شکل داد. او با گذر از جامعه‌ی سنتی و مدرن کردن کشور، ظرفیت‌های زیادی برای زنان فراهم کرد. مرکل اهمیت زیادی به برابری جنسیتی می‌داد، به همین علت، نزدیک‌ترین و قابل اعتمادترین افراد و مشاوران خود را از زنان انتخاب می‌کرد. علاوه بر تمام این‌ها مرکل اراده، پشتکار و دیپلماسی بالایی داشت و به‌خوبی می‌توانست بر روابط داخلی و بین‌المللی تاثیر و نفوذ بگذارد. مرکل عقیده داشت که کشورها باید در کنار هم و شریک یکدیگر باشند نه رودرروی هم؛ در این صورت می‌توانند با هم به پیشرفت و ترقی برسند.
پاندمی کرونا
آنگلا مرکل، بحران کرونا را بزرگترین آزمون اتحادیه‌ی اروپا از ابتدای تاسیس آن می‌دانست. او در آوریل سال 2019 اظهار کرد که یکی‌از آموزه‌های کرونا، کم کردن وابستگی آلمان و اروپا به تجهیزات حفاظتی برای کادر درمان است. او تاکید کرد که تمام اعضای اتحادیه اروپا باید کنار هم باشند تا بتوانند از این دوران سخت گذر کنند. مرکل عقیده داشت راه بقای اتحادیه، تنها در پیروزی بر کرونا و کاهش بیماری و فوتی‌ها نیست، بلکه کشورهای اروپایی باید بتوانند اوضاع پس‌از آن را مدیریت کرده و به بازسازی اقتصاد زخم خورده بپردازند.
موضع آنگلا مرکل در برابر جنگ آمریکا و عراق
در سال 2003، جنگی به رهبری آمریکا و بریتانیا در برابر عراق آغاز شد که حدود 8 سال به طول انجامید. این جنگ به بهانه‌ی استفاده‌ی عراق از سلاح‌های اتمی و خلع سلاح آن آغاز شد و در نتیجه‌ی آن حدود 150 تا 200 هزار نفر از مردم نظامی و غیرنظامی عراقی کشته شدند. آنگلا مرکل با سیاست‌های ایالت متحده آمریکا در این جنگ همسو شد و مخالفت شدید مردم و اپوزیسیون آلمان را برانگیخت. به‌طوری‌که رئیس حزب سوسیال دموکرات، عملکرد مرکل را سجده در برابر آمریکا نامید.
سیاست در برابر خاورمیانه و ترکیه
مرکل درباره‌ی سیاست در برابر ترکیه، به عضویت آن به‌عنوان مشارکت کننده‌ی ممتاز، به‌جای عضویت در اتحادیه‌ی اروپا معتقد بود. در سیاست‌های خاورمیانه‌ای، او موضع‌گیری کمتری نسبت به حضور نیروهای آلمان در ارتش صلح آمریکا برای حل مسئله‌ی بحرانی لبنان و اسرائیل داشت. او طرفدار برجام با ایران بود و عقیده داشت از این پیمان می‌توان برای خلع سلاح اتمی در کره شمالی نیز استفاده کرد.
سخن پایانی
آنگلا مرکل در طول دوران زمامداری‌اش در آلمان، بارها با نام رهبر دفاکتوی (عملگرا) اتحادیه اروپا و قدرتمندترین زن جهان یاد شد. بسیاری‌از تفسیرگران دنیای سیاست، مرکل را رهبر جهان آزاد توصیف کرده‌اند. او با اقدامات و سیاست‌های هوشمندانه‌ی خود توانست تمام سیاستمداران جهان را مبهوت قدرت و شجاعت خود کند.
تمام کسانی‌که که با مرکل ارتباط نزدیک داشتند، معتقد بودند که نمی‌توان او را دست کم گرفت. او عقیده داشت که دسترسی بهتر زنان به تحصیلات و جایگاه‌های اجتماعی و سیاسی، کلید توسعه در کشورهای فقیر و توسعه‌نیافته است و در همین راستا، مهارت و قدرت خود را به‌عنوان یک زن به تمام جهانیان نمایش داد.
نظر شما درباره‌ی این بانوی سیاستمدار و قدرتمند چیست؟ آیا سیاست‌ها و اقدامات او را درست و قابل‌قبول می‌دانید؟
