تاکنون چند بار برایتان پیش آمده که از حرف‌ها و قضاوت‌های نادرست مردم ناراحت شوید؟ این قضاوت‌ها تا چه اندازه زندگی روزمره شما را دچار مشکل کردند؟ فکر می‌کنید ریشه‌ی اصلی این رفتارها از کجا نشأت می‌گیرد؟ هیچ کدام از ما نمی‌توانیم ادعا کنیم تاکنون مورد قضاوت دیگران قرار نگرفته‌ایم. حتی نمی‌توانیم با قطعیت بگوییم که تا به حال خودمان نیز حرف‌ها و رفتارهای کسی را قضاوت نکرده‌ایم. قضاوت کردن از نادرست‌ترین و رایج‌ترین رفتارهایی است که در طول زندگی خود انجام می‌دهیم. بسیاری از روانشناسان عقیده دارند این رفتار را می‌توان درون فرد ریشه‌یابی کرد و با راهکارهایی به ترک آن پرداخت.
از آن‌جا که این مسئله در زندگی بسیاری از ما وجود دارد، در این مقاله از دانشگاه کسب و کار به بررسی آن پرداختیم. علاوه بر این چند راهکار مفید معرفی کردیم که کمک می‌کند قضاوت کردن را ترک کنیم یا اگر مورد قضاوت دیگران قرار گرفتیم، اهمیتی به آن ندهیم. پس تا پایان این مقاله همراه ما باشید.
چرا به قضاوت دیگران می‌پردازیم؟
حتما شما هم بارها در زندگی خود یا اطرافیانتان دیده‌اید که قضاوت‌ها و سخنان نادرست چه تاثیرات مخربی داشته است. چنان‌که براساس آمار، درصد بالایی از خودکشی‌هایی که در طول یک سال در جهان رخ می‌دهد به علت اثرات نادرست حرف مردم و قضاوت‌های بیجا بوده است. به همین علت می‌توان چنین گفت که قضاوت کردن یکی از رفتارهای نادرستی است که اثرات بسیار مخربی بر زندگی ما و دیگران می‌گذارد.
بسیاری از افراد هنگام دیدن یا شنیدن حرف‌ها و رفتارهایی که با عقایدشان در تضاد است، به قضاوت دیگران می‌پردازند. آن‌ها خود را همانند یک قاضی و داور می‌دانند که باید در مورد دیگران اظهار نظر کند و علت رفتارهای مردم را متوجه شود! یک نویسنده و سخنران انگیزشی به نام گابریل برنستین عقیده دارد قضاوت زمانی اتفاق می‌افتد که فرد از عشق جدا شود. یعنی احساس عشق و دوست داشتن را نسبت به خود، جهان و اطرافیانش از دست بدهد.
ریشه‌یابی رفتار قضاوت
روانشناسان عقیده دارند قضاوت نوعی مکانیسم دفاعی در ذهن افراد است که با توجه به درونیات آن‌ها شکل می‌گیرد. یعنی یک الگوی خاص در افراد وجود دارد که آن‌ها را وادار می‌کند به قضاوت و پیش‌داوری دیگران بپردازند. برخی از عوامل اجتماعی و روانی که موجب شکل‌گیری عادت قضاوت می‌شوند عبارت است از:
حسادت
حسادت یکی از مهم‌ترین عواملی است که موجب قضاوت دیگران می‌شود. بسیاری از افراد نمی‌توانند موفقیت‌ها و پیشرفت‌های اطرافیان خود را ببینند. به همین علت تلاش می‌کنند با بدگویی و قضاوت‌های نادرست، موفقیت آن‌ها را در چشم دیگران خراب کنند. این کار به آن‌ها کمک می‌کند ناراحتی و خشم خود را کنترل کنند و با فرض بر خراب کردن دیگری درون خویش را آرام کنند.
اگر به این مشکل گرفتار هستید در گام اول سعی کنید با یک مشاور صحبت کنید. به موفقیت‌های خودتان فکر کنید و دائما به خود بگویید که کسی نمی‌تواند حق شما را بگیرد. مطمئن باشید شما نیز با اندکی تلاش و استمرار می‌توانید مانند دیگران موفق شوید.
طرحواره کودکی
تله‌ها یا طرحواره‌های کودکی زمانی رخ می‌دهند که برخی از نیازهای فرد در دوران کودکی ارضا نشده باشد. مثلا اگر کودکی دائما مورد سرزنش والدین قرار بگیرد، در بزرگسالی احساس کمبود می‌کند. یا کودکی که مطابق با قوانین سفت و سخت خانواده‌ی خود رشد کند، در بزرگسالی فردی سخت‌گیر می‌شود که دیگران را با الگوهای ذهنی خود قضاوت می‌کند.
بنابراین ممکن است یکی از دلایلی که افراد به قضاوت دیگران می‌پردازند به دوران کودکی آن‌ها بازگردد. پیشنهاد ما برای این افراد مطالعه‌ی کتاب کاربردی زندگی خود را دوباره بیافرینید است. این کتاب به شما کمک می‌کند تله‌های زندگی خود را بشناسید و با اقداماتی به بهبود و رفع آن‌ها بپردازید.
احساس کمبود و سرخوردگی
معمولا فردی که از لحاظ روانی یا اجتماعی دچار کمبود باشد، کارهای خوب و بد دیگران را قضاوت می‌کند. روانشناسان عقیده دارند بسیاری از قضاوت‌ها و رفتارهای نادرست به منظور پوشاندن ضعف و ناتوانی اتفاق می‌افتد. یعنی فرد احساس خوبی نسبت به خودش ندارد و نمی‌تواند از موفقیت‌های خود راضی باشد. پس سعی می‌کند درباره دیگران صحبت کند و کارهای آن‌ها را قضاوت کند تا احساس کمبود خود را از مردم مخفی کند.
چنین فردی لازم است چند دوره روان‌درمانی بگذراند و با صحبت از درونیات خود، از یک فرد مجرب کمک بگیرد. تقویت احساس دوست داشتن نسبت به خود نیز می‌تواند کمک ویژه‌ای به سلامت روان این افراد کند.
عادت کردن به قضاوت
گاه برخی از افرادی که به قضاوت دیگران می‌پردازند، هیچ مشکل خاصی ندارند. آن‌ها قضاوت می‌کنند چون به آن عادت کرده‌اند. یعنی از دوران کودکی یاد گرفته‌اند که درباره‌ی کارها و رفتارهای دیگران اظهارنظر کنند و حتی در مواردی به دخالت در امور دیگران بپردازند. چنین افرادی حتی یک روز هم نمی‌توانند بدون سخنرانی درباره دیگران بگذرانند!
ممکن است این رفتار آن‌ها به دلیل تاثیرگیری از خانواده باشد یا ناشی از علل ذهنی و نداشتن سرگرمی باشد. در هر صورت می‌توان با اقداماتی این رفتار را ترک کرد. ما در بخش بعدی مقاله چند راهکار برای ترک قضاوت دیگران معرفی می‌کنیم که می‌تواند برای شما مفید و کاربردی باشد.
محق دانستن خود
حتما شما هم با افرادی روبه‌رو شده‌اید که فرض می‌کنند در هر مسئله‌ای محق هستند و حق اظهارنظر دارند. این افراد خود را مانند یک فرد برتر می‌دانند که وظیفه دارد کارهای دیگران را از جهت خوبی و بدی آن قضاوت کند. به همین علت در هر شرایطی قضاوت می‌کنند و دیگران را با رفتارهای خود آزار می‌دهند.
ریشه‌ی این رفتار را می‌توان در غرور و خود بزرگ‌بینی دانست. فرد مغرور خود را برتر از دیگران می‌داند. به همین علت با انتقاد از آن‌ها سعی می‌کند خود را فرد بهتری نشان دهد که در هر زمینه‌ای حق اظهارنظر دارد.
احساس بد نسبت به دیگران
برخی از روانشناسان مثبت‌نگر، قضاوت کردن را ناشی از تنفر و احساس بد فرد نسبت به مردم و اصل زندگی می‌دانند. این افراد معتقدند زمانی که احساس عشق در وجود فردی از بین برود، آن فرد دیگر نمی‌تواند خود یا اطرافیانش را دوست بدارد. به همین علت به قضاوت می‌پردازد و سعی می‌کنند با بدگویی و حرف‌های نادرست تنفر خود را به دیگران نشان دهد.
شش راهکار برای ترک قضاوت دیگران
تا این بخش از مقاله‌ی دانشگاه کسب و کار با قضاوت و عوامل موثر بر آن آشنا شدید. اگر شما فردی هستید که اغلب یا برخی اوقات به قضاوت دیگران می‌پردازید و اکنون قصد ترک آن را دارید، این قسمت را از دست ندهید. ما در این بخش چند راهکار کاربردی معرفی می‌کنیم که به شما کمک می‌کند قضاوت کردن را ترک کنید:
1. افکار خود را یادداشت کنید
هر زمان فکر کردید دارید کسی را قضاوت می‌کنید یک دفتر و خودکار بردارید. سپس تلاش کنید افکار منفی خود را در آن یادداشت کنید. این کار به شما کمک می‌کند بتوانید درونیات خود را بیرون بریزید. روانشناسان عقیده دارند نوشتن افکار می‌تواند تاثیر زیادی در بهبود مشکلات ذهنی بگذارد. زیرا این کار موجب تخلیه و کنترل افکار می‌شود.
پس در گام اول سعی کنید افکار خود را یادداشت کنید و بعدها که عصبانیت و ناراحتی‌تان فروکش کرد به آن نگاه کنید. به این ترتیب متوجه می‌شوید که برخی از این افکار تا چه اندازه نادرست و بیهوده است و باید کنار گذاشته شود.
2. سعی کنید به چهار سوال پاسخ دهید
هر زمانی احساس کردید دارید کسی را قضاوت می‌کنید، سعی کنید به چهار سوال پاسخ دهید:
- چه کسی یا چه چیزی را قضاوت می‌کنم؟
- انجام این قضاوت چه حسی به من می‌دهد؟
- چرا در این مورد احساس محق بودن دارم؟
- چه لحظه یا چه رویدادی در زندگی‌ام مرا به این سمت کشاند که در این قضاوت احساس محق بودن کنم؟
پاسخ شما به این سوالات می‌تواند کمک بزرگی به درک افکار شما کمک کند. به این ترتیب متوجه نادرستی قضاوت خود می‌شوید و می‌توانید آن را ترک کنید. پس در هر قضاوتی ابتدا از خود بپرسید که چرا این کار را می‌کنید؟ و با اندکی تحمل و مکث در لحظه تلاش کنید افکار نادرست خود را کنار بزنید و بهتر اندیشه کنید.
3. خود را با فعالیت‌های مفید سرگرم کنید
یکی از عوامل بسیار موثر در امر قضاوت، بیکاری و نداشتن سرگرمی مفید است. فرد بیکار زمان زیادی برای اتلاف دارد. به همین علت به بدگویی و قضاوت دیگران می‌پردازد تا خود را سرگرم کند یا سر از کار دیگران دربیاورد.
اگر به این مشکل دچار هستید، سعی کنید خود را با یک فعالیت مفید سرگرم کنید. کتاب بخوانید، فیلم و سریا‌ل ببینید یا در کلاس‌ها و موسسات آموزشی شرکت کنید. هرچه فعالیت روزمره شما بیشتر باشد، فرصت کمتری برای قضاوت و سخنرانی درباره‌ی دیگران دارید.
4. خود را جای فرد مقابل بگذارید
هر زمان احساس کردید در حال قضاوت کسی هستید، خود را جای او بگذارید. یعنی به این فکر کنید که اگر خودتان در موقعیت او بودید چه می‌کردید؟ مطمئنا برای همه‌ی ما بارها شرایطی پیش آمده که در موقعیت خوبی نبودیم و مجبور شدیم تصمیم‌هایی بگیریم که شاید نادرست بوده است. ما دوست نداشتیم در چنین شرایطی قضاوت شویم، پس چرا خودمان به قضاوت دیگران می‌پردازیم؟!
پس تا با کفش کسی راه نرفته‌ای، راه رفتنش را قضاوت نکن. ممکن است آن فرد با مسائل و مشکلاتی روبه‌رو باشد که ما از آن خبر نداریم. پس باید این رفتار نادرست را ترک کنیم و خودمان را جای افراد بگذاریم تا بتوانیم رفتار آن‌ها را درک کنیم.
5. تلاش کنید قدرت همدلی و درک خود را افزایش دهید
هرچه درک و همدلی افراد بیشتر باشد، میزان قضاوت آن‌ها نسبت به دیگران کاهش می‌یابد. این افراد تلاش می‌کنند رفتارهای درست یا نادرست دیگران را درک کنند. در نتیجه به قضاوت آن‌ها نمی‌پردازند و تا وقتی از همه چیز اطلاع ندارند، درباره‌ی آن پیش‌داوری نمی‌کنند.
برای اینکه قدرت درک و همدلی خود را افزایش دهید سعی کنید داستان و رمان بخوانید. داستان‌ها ما را با زندگی‌های مختلف آشنا می‌کنند و به ما کمک می‌کنند با شرایط متفاوت زندگی دیگران آشنا شویم. به این ترتیب تبدیل به فردی همدل و با درک می‌شویم که بیشتر می‌فهمد و کمتر قضاوت می‌کند.
6. به تاثیرات نادرست قضاوت دیگران فکر کنید
شاید برایتان عجیب باشد، اما قضاوت کردن می‌تواند زندگی افراد را کاملا دگرگون کند. بارها در ایران و سایر کشورها اتفاق افتاده که افرادی به خاطر حرف و قضاوت دیگران خودکشی کردند یا زندگی معمولی خود را از دست دادند. پس چرا همچنان این رفتار نادرست را ادامه می‌دهیم؟
اگر قصد داشتید کسی را قضاوت کنید به تاثیرات سخنان خود بر آن فرد فکر کنید. به اینکه ممکن است زندگی این فرد نابود شود و با شایعه‌پراکنی دیگران از بین برود. پس تلاش کنید این رفتار نامناسب را ترک کنید و دیگر به قضاوت کسی نپردازید.
تاثیرات ترک رفتار قضاوت
قضاوت کردن نه تنها بر زندگی دیگران اثر می‌گذارد، می‌تواند زندگی فرد قضاو‌ت‌کننده را نیز تحت تاثیر قرار دهد. به همین علت ترک این رفتار نادرست می‌تواند تاثیرات مثبتی بر زندگی ما بگذارد:
■ قضاوت کردن ذهن و روح ما را مسموم می‌کند. بنابراین اولین تاثیر ترک آن احساس آرامش و رضایت خاطر در زندگی است.
■ فردی که قضاوت دیگران را ترک می‌کند، اعتماد به نفس خود را دوباره به دست می‌آورد. به این ترتیب می‌تواند کم‌کم شخصیتی قدرتمند و با عزت نفس از خود بسازد.
■ کسی که همه‌چیز را از دیدگاه شخصی خود قضاوت می‌کند، در زندگی شخصی و ارتباطات اجتماعی خود نیز دچار مشکل خواهد شد. این فرد نمی‌تواند حقایق را ببیند و ممکن است با پیش‌داوری موقعیت‌های زندگی خود را از دست بدهد. بنابراین ترک آن می‌تواند در بهبود زندگی و روابط فرد تاثیرات زیادی بگذارد.
■ فردی که قضاوت می‌کند، دائما احساس می‌کند دیگران نیز به قضاوت او می‌پردازند. به همین علت ترک آن موجب می‌شود اضطراب و ترس اجتماعی او کمتر شود و در برابر نظرات دیگران مقاوم باشد.
اگر مورد قضاوت دیگران قرار گرفتیم چه کنیم؟
مطمئنا همه‌ی ما در طول زندگی خود مورد قضاوت دیگران قرار گرفته‌ایم. قضاوت‌ها می‌تواند تاثیرات زیادی در زندگی ما بگذارد. به همین علت لازم است با رویکردهایی خاص در برابر این افراد رفتار کنیم تا کمتر آسیب ببینیم. ما در این قسمت چند راهکار مفید معرفی کردیم که به شما کمک می‌کند کمتر تحت‌تأثیر داوری‌ها و سخنان دیگران قرار بگیرید.
ناراحتی خود را نشان دهید
اگر کسی مستقیما به قضاوت شما پرداخت، در همان برخورد ناراحتی خود را نشان دهید. اینکه سکوت کنید یا با خودخوری و افکار منفی خود را اذیت کنید، تاثیرات نامناسبی بر روانتان خواهد گذاشت. بنابراین از احساسات خود صحبت کنید. اگر عصبانی هستید خشم خود را نشان دهید یا اگر ناراحت شدید، به طرف مقابل نشان دهید که از حرف او ناراحت شدید. به این ترتیب می‌توانید احساسات خود را بیان کنید تا بعدها با نشخوار فکری اذیت نشوید.
به دنبال توجیه نباشید
اگر کسی که شما را قضاوت می‌کند جزوی از خانواده‌ی نزدیک شما نیست، اهمیتی ندارد که چه فکری درباره‌ی شما می‌کند. پس سعی نکنید خود و رفتارهایتان را به دوست، فامیل یا اطرافیان توضیح دهید. شما توضیحی بابت رفتارها و سخنان خود به دیگران بدهکار نیستید. اگر کسی بنا بر افکار درونی خود به قضاوت شما می‌پردازد، مشکل شما نیست. پس به دنبال توجیه نباشید. توجیه نشان ضعف شماست. کار خودتان را انجام دهید و به حرف دیگران بی‌توجه باشید.
خود را دوست داشته باشید
دوست داشتن خود مهم‌ترین مهارتی است که باید در زندگی خود یاد بگیرید. اگر کسی خود را دوست داشته باشد دیگر از رفتارها و سخنان دیگران درباره خود ناراحت نمی‌شود. او خودش را قبول دارد، به همین علت برای خوشایند دیگران خود را تغییر نمی‌دهد. بسیاری از روانشناسان عقیده دارند این مهارت کلیدی باید از کودکی به افراد آموخته شود. کودکانی که خود را دوست دارند در بزرگسالی به افرادی موفق‌تر و مستقل‌تر تبدیل می‌شوند و به پیشرفت‌های بیشتری در زندگی و کسب و کار دست می‌یابند.
البته باید توجه داشت که این ویژگی تفاوت بسیاری با خودخواهی دارد. خودخواهی صفت نادرستی است که موجب می‌شود فرد در همه حال خودش را ترجیح بدهد و منفعت اندیش باشد. اما دوست داشتن خود زمانی رخ می‌دهد که فرد حامی خودش باشد و از جسم، روح و افکارش در برابر دیگران محافظت کند.
بی‌خیالی و رها کردن را یاد بگیرید
یک نکته مهم که باید به آن توجه کنید این است که مهم نیست دیگران چه نظری درباره‌ی شما دارند. بسیاری از افراد به قضاوت دیگران عادت کرده‌اند. در نتیجه شما هر کار خوب و بدی که در برابر این افراد انجام دهید، باز هم شما را قضاوت می‌کنند. پس سعی کنید بیخیال بودن را یاد بگیرید. هنر اصلی شما در زندگی این است که بدانید چه زمانی اهمیت دهید و چه زمانی بیخیال باشید و اتفاقات را رها کنید.
اگر خودتان، خودتان را دوست داشته باشید دیگر اهمیتی ندارد که دیگران چه نظری درباره شما دارند. پس کاری که به نظرتان درست است انجام دهید و نسبت به حرف مردم بیخیال باشید.
آن‌ها را متوجه رفتار نادرست خود کنید
یک رفتار دیگری که می‌توانید در برابر قضاوت دیگران کنید این است که آن‌ها را متوجه رفتار نادرست‌شان کنید. یعنی با انجام کارهایی به آن‌ها نشان دهید که رفتارشان تا چه اندازه مخرب و تاثیرگذار است. کتاب‌هایی درباره تاثیرات قضاوت کردن به آن‌ها هدیه دهید یا گاهی مانند خودشان رفتار کنید تا شبیه به آینه‌ای رفتارهایشان را انعکاس دهید. البته باید مراقب باشید خودتان هم به دام قضاوت گرفتار نشوید و فقط برای آگاهی فرد مقابل این کار را انجام دهید.
سخن پایانی
قضاوت کردن یکی از رفتارهای نادرستی است که متاسفانه در تمام جوامع وجود دارد. همه‌ی ما ممکن است گاهی در طول زندگی خود به دام قضاوت بیفتیم یا به خاطر قضاوت دیگران آسیب ببینیم. روانشناسان عقیده دارند ریشه‌ی این رفتار را می‌توان در بیماری‌های ذهنی، طرحواره‌های کودکی و حتی شرایط اجتماعی جامعه پیدا کرد. به همین علت ما در این مقاله از دانشگاه کسب و کار به بررسی این عوامل و اثرات مخرب آن بر زندگی دیگران پرداختیم. علاوه بر این شش راهکار مفید معرفی کردیم که به شما کمک می‌کند به‌گونه‌ای در برابر قضاوت دیگران رفتار کنید که کمتر آسیب ببینید.
نظر شما درباره قضاوت و اثرات مخرب آن در زندگی چیست؟ به نظر شما چگونه می‌توان این رفتار نادرست را در جامعه و اطرافیان از بین برد؟ نظرات ارزشمند خود را با در میان بگذارید.
