الیف شافاک یکی از نویسندگان مهم ادبیات ترکیه است که در ایران با کتاب ملت عشق شناخته و مشهور شد. او در سال 1971 در فرانسه متولد شد و نخستین کتاب خود را در سال 1994 در سن 23 سالگی منتشر کرد. شافاک تاکنون بیش از 15 کتاب نوشته و منتشر کرده است و همچنان به فعالیت‌های ادبی خود ادامه می‌دهد. او از پرفروش‌ترین نویسندگان زن است که آثارش هم در ترکیه و هم در سرتاسر جهان خوانده می‌شود.
ما قصد داریم در این مقاله از دانشگاه کسب و کار به زندگینامه این نویسنده بزرگ بپردازیم و برخی از مهم‌ترین آثار او را معرفی کنیم. پس اگر کتاب ملت عشق را دوست داشتید و می‌خواهید آثار دیگری از این نویسنده بخوانید، تا پایان این مقاله همراه ما باشید.
زندگینامه الیف شافاک
الیف شافاک رمان‌نویس برنده جوایز و پرخواننده‌ترین نویسنده زن در ترکیه است. کتاب‌های او به بیش از بیست زبان زنده دنیا ترجمه شده و مورد توجه افراد بسیاری قرار گرفته است.
شافاک در 25 اکتبر 1971 در استراسبورگ فرانسه به دنیا آمد. مادرش دیپلمات و پدرش فیلسوف بود. این ترکیب خانوادگی تأثیر زیادی بر شخصیت و دیدگاه‌های او گذاشت. دوران کودکی‌اش به دلیل شغل مادر در کشورهای مختلف سپری شد. شافاک سال‌های نوجوانی خود را در مادرید، اسپانیا گذراند و از همان ابتدا با فرهنگ‌ها و زبان‌های گوناگون آشنا شد.
او بخش عمده‌ای از نوجوانی و جوانی‌اش را در آنکارا، ترکیه گذراند. با وجود زندگی در کشورهای مختلف، شهر استانبول همیشه برای او جایگاه ویژه‌ای داشت.
تحصیلات الیف شافاک
الیف شافاک تحصیلات عالیه خود را در دانشگاه فنی خاورمیانه در آنکارا آغاز کرد و از رشته روابط بین‌الملل فارغ‌التحصیل شد. او سپس در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا به مطالعه جنسیت و مطالعات زنان پرداخت. پایان‌نامه کارشناسی ارشد او با موضوع اسلام، زن و عرفان جایزه‌ای معتبر دریافت کرد.
علاقه شافاک به علوم سیاسی و اندیشه‌های معاصر باعث شد در کنار نویسندگی، به پژوهش در این حوزه بپردازد.
او با بهره‌گیری از نگاه جنسیتی و بین‌رشته‌ای، به بازخوانی مفاهیم سنتی و مدرن پرداخت و تأثیری عمیق بر مطالعات خاورمیانه و ادبیات ترکیه گذاشت.
نگارش آثار داستانی
شافاک تاکنون 15 جلد کتاب منتشر کرده است که حدود 10 جلد آن رمان است. او به دو زبان ترکی و انگلیسی می‌نویسد. مهم‌ترین رمان او، کتاب ملت عشق (یا چهل قانون عشق) است که در سال 2010 هم‌زمان در ترکیه و در ایالات متحده منتشر شد. این اثر با فروش بیش از 150000 نسخه در یک ماه، بلافاصله به پرفروش‌ترین کتاب شماره یک آمریکا تبدیل شد.
الیف شافاک کار خود را با نگارش یک مجموعه داستان به نام «آناتولی برای چشم‌های بد» که در سال 1994 منتشر شد، شروع کر.د اولین رمان او پنهان ( صوفی ) در سال 1998 برنده جایزه “مولوی” شد که به بهترین اثر در ادبیات عرفانی در سال 1998 تعلق می‌گیرد.
زندگینامه دیگر افراد موفق: اگر به مطالعه زندگینامه افراد موفق علاقه دارید توصیه می‌کنیم مقالات آگاتا کریستی، پائولو کوئلیو، فخر رازی و کوین ترودو را در رسانۀ دانشگاه کسب و کار بخوانید.
تأثیر زندگی چندفرهنگی بر نویسندگی
زندگی در کشورهای مختلف مانند فرانسه، اسپانیا، اردن، آلمان و آمریکا تأثیر عمیقی بر جهان‌بینی شافاک داشت. او در طول زندگی خود در شهرها و ایالت‌هایی مانند بوستون، میشیگان و آریزونا اقامت داشت. این تجربه‌ها باعث شد او نویسنده‌ای با دیدگاه جهان‌وطنی شود.
شافاک بارها اشاره کرده که خود را به یک فرهنگ یا هویت خاص محدود نمی‌کند. او به ترکیه و شهر استانبول وابستگی عمیقی دارد، اما فرهنگ‌ها و زبان‌های دیگری که در آن‌ها زیسته است، نقشی مهم در شکل‌گیری آثارش داشته‌اند. برای مثال، در ملت عشق، او داستان شمس تبریزی و مولانا را با یک روایت مدرن در هم می‌آمیزد و خواننده را به سفری میان فرهنگ‌ها و زمان‌ها می‌برد.
چالش‌های زندگی و افسردگی پس از زایمان
در سال 2006، شافاک دخترش را به دنیا آورد. این تجربه برای او با یکی از سخت‌ترین دوران‌های زندگی‌اش همراه شد. او به مدت ده ماه با افسردگی پس از زایمان دست‌وپنجه نرم کرد. این دوره، او را از نوشتن بازداشت و باعث شد برای مدتی از فعالیت‌های ادبی فاصله بگیرد.
اما همان‌طور که در آثارش همیشه از دل سختی‌ها الهام می‌گیرد، این دوران نیز به نقطه عطفی در زندگی او تبدیل شد. شافاک تجربه این دوران را در کتابی با عنوان شیر سیاه به رشته تحریر درآورد. این کتاب که ترکیبی از عناصر داستانی و غیرداستانی است، نگاهی عمیق به نقش‌های چندگانه زنان و چالش‌های مادر بودن دارد. شیر سیاه نشان‌دهنده توانایی شافاک در تبدیل چالش‌ها به آثار ادبی تأثیرگذار است.
سایر فعالیت‌های شافاک
تدریس
شافاک در کنار نویسندگی، به تدریس در دانشگاه‌های معتبر جهان پرداخت. او در دانشگاه‌هایی مانند بیلگی استانبول، دانشگاه میشیگان، دانشگاه آریزونا و باهچه‌شهر استانبول تدریس کرده است. موضوعات تدریس او معمولاً در تقاطع تاریخ ترکیه، مطالعات زنان و ادبیات قرار دارند. برخی از دوره‌های او عبارت‌اند از:
- تاریخ عثمانی از نگاه حاشیه‌نشینان
- ترکیه و هویت‌های فرهنگی
- زنان و نویسندگی
- جنسیت و ادبیات در جهان اسلام
- سیاست حافظه و ادبیات تبعید
دوره‌های او نشان‌دهنده علاقه‌اش به بررسی مسائل اجتماعی و فرهنگی است.
شافاک به عنوان استاد دانشگاه، دانشجویانش را به تفکر انتقادی درباره موضوعات مختلف تشویق می‌کند و با استفاده از ادبیات، مرزهای فکری آن‌ها را گسترش می‌دهد.
روزنامه نگاری
الیف شافاک این روزها به نوشتن برای نشریات مختلف روزانه و ماهانه در ترکیه ادامه می‌دهد. او همچنین در مقالات مختلفی در اروپا و ایالات متحده از جمله؛ گاردین، لوموند، برلینر سایتونگ، هلند هندلزبلاد، نیویورک تایمز، وال استریت ژورنال، واشنگتن پست و مجله تایم همکاری داشته است و در آن‌ها مقاله منتشر کرده است.
کتاب‌ها و آثار الیف شافاک
رمان‌ها
- پنهان (صوفی) (Pinhan) – (1997)
- آینه‌های شهر (Şehrin Aynaları) – (1999)
- محرم (Mahrem) – (2000)
- کاخ بیدها (کاخ کک‌ها) (Bit Palas) – (2002)
- حرامزاده استانبولی (Baba ve Piç) – (2006)
- ملت عشق (چهل قانون عشق) (Aşk / The Forty Rules of Love) – (2009)
- من و استادم (Ustam ve Ben) – (2013)
- سه دختر حوا (Havva’nın Üç Kızı) – (2016)
- ۱۰ دقیقه و ۳۸ ثانیه در این دنیای عجیب (10 Minutes 38 Seconds in This Strange World) – (2019)
- فرزانگی در عصر تفرقه – (2020)
- جزیره درختان گمشده (The Island of Missing Trees) – (2021)
کتاب‌های غیرداستانی
- شیر سیاه (Siyah Süt) – (2007)
- چگونه یک نویسنده باشیم؟ (How to Be a Writer) – (2020)
مجموعه داستان‌ها و دیگر آثار
- آناتولی برای چشم‌های بد (Kem Gözlere Anadolu) – (1994)
معرفی آثار و نوشته‌های الیف شافاک
1. ملت عشق
کتاب ملت عشق با عنوان اصلی The Forty Rules of Love داستان زندگی مولانا و شمس تبریزی در قرن سیزدهم را روایت می‌کند که با داستان الای چهل ساله در دوران معاصر در هم آمیخته است. رمان کاوشی شاعرانه در تصوف و عرفان است. نگارش زیبا، خط داستانی جذاب و توصیفات ظریف شخصیت مولانا از منظرهای مختلف، این کتاب را به یک اثر مهم برای خواندن تبدیل کرده است.
ما در این رمان درباره داستان عشقی مدرن بین یک زن خانه‌دار یهودی – آمریکایی و یک صوفی مدرن که در آمستردام سکونت دارد می‌خوانیم. داستان غیرعادی این دو نفر در یک خط موازی با پیوند معنوی چشمگیر مولانا و شمس تبریزی روایت می‌شود.
کتاب ملت عشق با ترجمه ارسلان فصیحی در ایران منتشر شده و با استقبال زیادی روبه‌رو شده است؛ چنان که تاکنون بیش از 100 بار تجدید چاپ شده است.
2. سه دختر حوا
کتاب سه دختر حوا اثر الیف شافاک به موضوعات مختلفی می‌پردازد؛ از جمله دین یا بهتر است بگوییم معنای خدا در زندگی، چگونگی شکل‌گیری شرایط فرهنگی و سیاسی زندگی افراد و موقعیت زنان در جوامع شرقی و غربی. این داستان بینشی از گذشته آشفته ترکیه مانند کودتای نظامی در دهه 1980 و چگونگی زندگی در دوران حکومت ارتش ارائه می‌دهد.
در کتاب مشاهده می‌کنیم که چگونه اعضای یک خانواده ممکن است مسیرهای بسیار متفاوتی را طی کنند: یکی از دیدگاه‌های افراطی در مورد مذهب و هویت ملی و دیگری دیدگاه‌هایی در خصوص ارزش‌های لیبرال، سکولاریسم و آرمان‌گرایی.
در داستان سه دختر حوا ما شاهد استانبول معاصر و همچنین زندگی غربی هستیم که در شخصیت اصلی داستان (پری) منعکس شده است؛ جایی که او زندگی به عنوان یک مهاجر را تجربه می‌کند. پری به عنوان یک زن جوان در حالی که در دانشگاه آکسفورد تحصیل می‌کرد با دو زن جوان دیگر در خانه شریک است: شیرین – «غیرمذهبی» و مونا «مومن». سه دختر حوا کاوش بسیار جالبی از دین، موقعیت زن در جامعه، هویت فرهنگی و ملی ارائه می‌دهد و یک اثر زنانه و جذاب است.
3. جزیره درختان گم شده
داستان کتاب جزیره درختان گمشده اثر الیف شافاک در قبرس دهه 1970 و لندن معاصر دهه 2010 می‌گذرد. بخشی از این کتاب توسط یک درخت انجیر روایت می‌شود و بخشی دیگر توسط انسان درباره آسیب‌های نسلی و باری که گذشته بر دوش نسل فعلی و آینده می‌گذارد. الیف شافاک داستان زیبایی از شگفتی و نوستالژی خلق کرده است که به ارتباط بین گذشته، حال و آینده و همچنین بین جسم و روح اشاره می‌کند.
نویسنده در این اثر، داستانی خیره‌کننده و مملو از ارجاعات به فرهنگ ترکی و یونانی قبرس را به هم پیوند می‌دهد که تخریب دنیای طبیعی را به ویرانی ناشی از نفس انسانی و نفرت او مرتبط می‌کند. جزیره درختان گمشده کاوش عمیقی در مورد یکی از دردناک‌ترین پیامدهای هر درگیری است: افراد گمشده.
4. کاخ بیدها
این رمان حول محور ساکنان یک بلوک آپارتمانی باشکوه فرسوده در استانبول می‌گذرد که به نام کاخ بنبون توسط یک مهاجر روسی ساخته شده است. داستان‌های زیادی در این داستان وجود دارد. ما می‌توانیم تنوع شخصیت‌ها را از پیشینه‌های مختلف اجتماعی، قومی و ملی ببینیم. این رمان توجه خواننده را می‌طلبد و بینش‌های بسیاری را در مورد اضطراب‌ها و مشکلات روزمره ساکنان کاخ بنبون در بافت استانبول – شهری زنده و در زمینه پیشینه هر ساکن – دربرمی‌گیرد.
همچنین در این اثر شخصیت‌های یهودی، مسلمان، مسیحی و خداناباور زیادی وجود دارند که از ابهامات دین و سکولاریسم، تفکر غربی و شرقی عبور می‌کنند.
رمان کاخ بیدها کاوشی ذره‌بینی از جامعه ترکیه است و امکان درک بهتر هویت مردم ترک را فراهم می‌کند. این اثر یکی از رمان‌های تازه الیف شافاک است و ما با خواندن آن می‌توانیم ببینیم که چگونه نویسندگی او در طول سال‌ها تکامل یافته است.
زندگینامه دیگر افراد موفق: اگر به مطالعه زندگینامه افراد موفق علاقه دارید توصیه می‌کنیم مقالات ملاصدرا، ابوسعید ابوالخیر، جول اوستین و مارک تواین را در رسانۀ دانشگاه کسب و کار بخوانید.
5. من و استادم
در کتاب من و استادم از طریق یک شاگرد جوان، پسر هندی به نام جهان، ما به استانبول قرن شانزدهم در زمان امپراتوری عثمانی و هنگام سلطنت سه سلطان: سلیمان، سلیم و مراد سفر می‌کنیم.
داستان «من و استادم» به «هزار و یک شب» شباهت دارد و انگار از نقاشی‌های بسیاری تشکیل شده است.
زبان این اثر، شاعرانه، ظریف، عالی، تخیلی و لذت‌بخش است و آمیختگی حقایق تاریخی و داستانی در آن قابل توجه است. این رمان ترکیبی از تاریخ، جزئیات معماری، اساطیر، معنویت، جادو و ماجراجویی است که حول محور ملاقات فرهنگ غرب و شرق و اندیشه فلسفی شکل می‌گیرد.
ما در این کتاب الیف شافاک، دنیای شگفت انگیز استانبول عثمانی را از نگاه یک مهاجر به نام جهان مشاهده می‌کنیم. در این اثر مضامین تبعیض گروه های اقلیت مانند رومی، با احترام، و جایگاه زن در جامعه مردسالار به شکلی جالب و ظریف به تصویر کشیده شده است.
6. حرامزاده استانبولی
کتاب حرامزاده استانبولی اثر الیف شافاک داستانی زیبا، غنی و خاطره‌انگیز از خانواده‌های ترک و ارمنی است که با دردهای خود کنار می‌آیند. محتوای اصلی این اثر ریشه در نسل‌کشی ارامنه در اوایل قرن بیستم دارد. این رمان با میراث تاریک ترکیه دست‌وپنجه نرم می‌کند و نوشتار آن بسیار دلسوزانه و تاثیرگذار و در عین حال پرشور و تثبیت کننده زندگی است.
یکی از موضوعات اصلی کتاب، چگونگی شرایط گذشته و به ویژه تأثیر تاریخ و جنایات آن بر نسل‌های آینده است. ترومای تاریخی اغلب می‌تواند از نسلی به نسل دیگر منتقل شود که ممکن است به طور قابل توجهی بر زندگی افراد تأثیر بگذارد. با خواندن این کتاب می‌توان تصور کرد که در زیر پوست شهر استانبول که غرق در رنگ‌ها، بوها، صداها و تاریخ است چه می‌گذرد.
این کتاب حکایتی است درباره اهمیت هویت‌های چندگانه؛ به طوری که فرد احساس می‌کند بین ملیت‌های مختلف تقسیم شده است، نمی‌تواند به یک مکان تعلق داشته باشد و نمی‌تواند تنها یک هویت را انتخاب کند. جالب است بدانید الیف شافاک به دلیل نگارش این کتاب به اهانت علیه ترک‌ها و سه سال حبس محکوم شد!
7. فرزانگی در عصر تفرقه
این کتاب یک کاوش بسیار متفکرانه، از نظر احساسی حساس و قانع کننده در مورد وضعیت کنونی جهان و جامعه‌ای است که در آن زندگی می‌کنیم. در این اثر افکار زیادی در مورد اضطراب، هویت، قبیله‌گرایی، تعلق، آزادی بیان، بی‌علاقگی، معنای اطلاعات، دموکراسی و احساس سرخوردگی در جوامع ما وجود دارد.
نوشته‌های الیف شافاک در این اثر منبعی برای تفکر است و ظرافت، چند لایه بودن، مخالفت با سادگی، تمرکز بر احساسات، و تنوع زندگی در تمام متن پیچیده آن به چشم می‌خورد. این کتاب توسط انتشارات مختلفی ترجمه شده و در دسترس مخاطبان فارسی زبان قرار گرفته است.
زندگینامه دیگر افراد موفق: اگر به مطالعه زندگینامه افراد موفق علاقه دارید توصیه می‌کنیم مقالات مریم میرزاخانی، آدولف هیتلر و آنگلا مرکل را در رسانۀ دانشگاه کسب و کار بخوانید.
سبک نوشتاری الیف شافاک
1. خط داستانی ساده و جذاب
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های آثار و نوشته‌های الیف شافاک، خط داستانی ساده و در عین حال جذاب آن است. به طوری که هر کتابخوانی، فارغ از سن و دغدغه می‌تواند یکی از آثار این نویسنده ترکیه‌ای را انتخاب کند و از خواندن آن لذت ببرد.
این ویژگی خصوصا در کتاب ملت عشق او به چشم می‌خورد؛ کتابی که با روایت زندگی یک زن در عصر حاضر به داستان مولانا جلال‌الدین محمد بلخی و شمس تبریزی می‌پردازد و خواننده را غرق در عرفان و تصوف کهن می‌کند.
2. توجه به جنبه‌های اجتماعی زندگی مردم
الیف شافاک در بسیاری از آثار داستانی خود به جنبه‌های اجتماعی زندگی مردم ترکیه پرداخته است. مثلا ما در کتاب سه دختر حوا، تقابل دیدگاه‌های سه زن را می‌بینیم که در جامعه معاصر زندگی می‌کنند. آن‌ها با مشکلات متعددی روبه‌رو می‌شوند و بارها در شناخت هویت فردی و اجتماعی خود دچار تناقض می‌شوند.
یا در کتاب حرامزاده استانبولی که به نسل‌کشی ارمنیان می‌پردازد، ما در یک داستان جذاب و خواندنی با تاثیرات هویت ملی و میراث گذشته بر زندگی نسل‌های آینده آشنا می‌شویم. علاوه بر این می‌بینیم که مردم در کشور ترکیه که گویی سرشار از رنگ و شادی به نظر می‌آید، چه احساساتی دارند و چگونه با ناراحتی‌ها و مشکلات مختلف کنار می‌آیند.
3. روایت بخش‌هایی از تاریخ ترکیه
یکی دیگر از ویژگی‌های مهم آثار الیف شافاک، توجه به جنبه‌های تاریخی کشور ترکیه است؛ به طوری که آثار او را در مواقعی می‌توان به نوعی یک کتاب تاریخی – اجتماعی دانست. مثلا این ویژگی در کتاب «من و استادم» به اندازه‌ای است که ما به تاریخ گذشته استانبول و زمان سلطنت پاشادهان می‌رویم و حتی با برخی از شخصیت‌های مهم تاریخ نیز ملاقات می‌کنیم!
در کتاب جزیره درختان گمشده نیز ما سه روایت را به طور موازی از دوران معاصر و قبرس سال 1974 می‌خوانیم و در یک داستان جذاب، روایت عاشقانه‌ای را می‌شنویم که در گذشته اتفاق افتاده و به شکلی غمگین به پایان رسیده است. به این ترتیب ما با مطالعه آثار الیف شافاک، علاوه بر لذت بردن از یک داستان عاشقانه – اجتماعی با گوشه‌هایی از تاریخ نیز آشنا می‌شویم و حتی گاهی به گذشته سفر می‌کنیم.
4. توجه به هویت زنان و مفاهیم فمینیسم
چنان‌چه پیش از این در دانشگاه کسب و کار به آن پرداخته شد، الیف شافاک فارغ‌التحصیل رشته مطالعات زنان و جنسیت است. به همین علت ما می‌توانیم ردپای این تحصیلات را در برخی از کتاب‌های او ببینیم. شافاک در بسیاری از آثار خود یک زن را به عنوان قهرمان داستان قرار داده و تلاش کرده مشکلات و دغدغه‌های او را به خوانندگان کتابش منتقل کند.
سه دختر حوا یکی از آثار مهم او است که در آن به وضوح می‌توان عقاید مربوط به هویت زنان و مسائل فمینیستی را مشاهده کرد.
در سایر آثار او مانند ملت عشق و حرامزاده استانبولی نیز این عقاید کم و بیش به چشم می‌خورند. بنابراین خواندن این آثار می‌تواند لذت و جذابیت بیشتری برای خانم‌های کتابخوان داشته باشد.
زندگینامه دیگر افراد موفق: اگر به مطالعه زندگینامه افراد موفق علاقه دارید توصیه می‌کنیم مقالات استیو هاروی، جامی و زندگی نامه حضرت محمد را در رسانۀ دانشگاه کسب و کار بخوانید.
سخن پایانی
الیف شافاک یکی از نویسندگان معاصر ادبیات ترکیه است که آثار خود را به دو زبان ترکی و انگلیسی می‌نویسد. او در ایران نیز نویسنده شناخته‌شده‌ای است؛ به طوری که کتاب مشهور او ملت عشق، طی سال‌های گذشته از پرفروش‌ترین آثار ترجمه شده محسوب می‌شد که بیش از 100 بار تجدید چاپ شده بود. این نویسنده ترک در اکثر آثار خود از ارجاعات تاریخی استفاده می‌کند و تلاش می‌کند مفاهیم اجتماعی و عقاید مرتبط با زنان را در روایتی جذاب به خوانندگان کتاب‌هایش منتقل کند.
ما در این مقاله از دانشگاه کسب و کار به بررسی زندگینامه الیف شافاک پرداختیم و خلاصه‌ای از برخی از آثار مهم او را نوشتیم. نظر شما درباره زندگی و آثار الیف شافاک چیست؟ بهترین کتابی که از او خوانده‌اید کدام است؟ نظرات ارزشمند خود را با ما در میان بگذارید.
منبع: Wikipedia
